Οι δεκάδες «άγνωστοι» υγρότοποι της Αττικής

Γράφει ο Γιώργος Λιάλος - Οι περισσότεροι γνωρίζουν το έλος στον Σχινιά, τις λίμνες Βουλιαγμένης και Κουμουνδούρου, ίσως και τον υγρότοπο στο Βουρκάρι. Oμως, η Αττική έχει ακόμα 49 υγρότοπους, χωρίς να συνυπολογιστούν ποταμοί, ρέματα και χείμαρροι. Οι περισσότεροι βρίσκονται σε μέτρια ή κακή κατάσταση, επηρεασμένοι από την πολεοδομική αναρχία – μάλιστα τέσσερις έχουν πλέον εξαφανιστεί. Μελέτη οριοθέτησης των αττικών υγροτόπων αναδεικνύει την ανάγκη να τεθούν υπό καθεστώς θεσμικής προστασίας. Η καταγραφή και οριοθέτηση των 53 υγροτόπων που βρίσκονται στην Περιφέρεια Αττικής (ηπειρωτική και νησιά) πραγματοποιήθηκε το 2016 από το Εθνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΕΚΒΥ). Από τους 53 υγρότοπους, οι 20 είναι μεγαλύτεροι των 80 στρεμμάτων, οι 29 μικρότεροι και 4 έχουν επιχωματωθεί (Φαληρικό Δέλτα, έλος Λούτσας-Καλαμιών, παράκτιο έλος Αυλακίου και παράκτιο έλος περιοχή ΔΕΗ Λαυρίου). Ως προς το είδος τους, τα δύο είναι λιμναία υγροτοπικά οικοσυστήματα (λίμνη Βουλιαγμένης και λίμνη Κουμουνδούρου), τρεις είναι λιμνοθάλασσες (Ωρωπού, Ψήφτας Τροιζηνίας, και Αλυκής Πόρου), πέντε είναι εσωτερικά έλη με εποχική παρουσία, επτά είναι τεχνητές λίμνες (κυρίως εντός αστικού ιστού), εννέα εκβολές ρεμάτων και είκοσι τρία παράκτια έλη. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι καταγράφηκαν πέντε νέοι υγρότοποι οι οποίοι δεν αναφέρονται στις υπάρχουσες πηγές (Οργανισμός Αθήνας, Διαχειριστικό Σχέδιο Πλημμυρών, Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων, αρχεία Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας και ΕΛΚΕΘΕ). Πρόκειται για τα παράκτια έλη Τομπάζη, Αγία Σωτήρα και Βίδι Τροιζηνίας, τη λιμνοθάλασσα Αλυκής Πόρου στον Γαλατά και την εκβολή του ρέματος Γρόμαν στην περιοχή Τροιζηνίας. «Οι υγρότοποι της Αττικής έχουν συρρικνωθεί κυρίως λόγω άναρχης δόμησης και επιχωματώσεων αλλά και εξαιτίας έργων εκτροπής και διευθέτησης ρεμάτων», εξηγεί η Ελένη Φυτώκα, υπεύθυνη απογραφής φυσικών περιοχών στο ΕΚΒΥ. «Οπως σε όλη τη Μεσόγειο, έτσι και στην Περιφέρεια Αττικής τα τελευταία σαράντα χρόνια έχουν παρατηρηθεί αλλαγές στις χρήσεις γης πέριξ των υγροτόπων και υποβάθμιση των πόρων τους: υπεράντληση των υδάτων, ρύπανση από υγρά και στερεά απόβλητα και από συνθετικές χημικές ουσίες, καταπατήσεις και καταστροφές φυσικής βλάστησης λόγω επέκτασης γεωργικών και αστικών εκτάσεων κ.λπ.». Η κατάσταση των υγροτόπων αναμένεται να επιδεινωθεί μέσα στις επόμενες δεκαετίες, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής. «Η πίεση από την κλιματική αλλαγή, κυρίως λόγω παρατεταμένων και συχνότερων επεισοδίων ξηρασίας, αναμένεται να δράσει σε συνέργεια με τις ανθρωπογενείς πιέσεις. Από τα υγροτοπικά συστήματα, πολλά εφήμερα αναμένεται να εξαφανιστούν και πολλά μόνιμα να συρρικνωθούν αν δεν μετριαστούν οι πιέσεις και δεν ληφθούν άμεσα μέτρα αποκατάστασης και διατήρησής τους», αναφέρει η κ. Φυτώκα. Πλημμελής προστασία Οι υγρότοποι είναι ευαίσθητα στις αλλαγές των συνθηκών οικοσυστήματα, τα οποία ειδικά στην Αττική έχουν «στοχοποιηθεί» από την έντονη ανθρώπινη παρουσία. Επομένως, η ανάγκη θεσμικής τους προστασίας γίνεται πιο επιτακτική. «Ομως ελάχιστοι εμπίπτουν σε κάποιο εθνικό καθεστώς προστασίας», εξηγεί η κ. Φυτώκα. «Το Εθνικό Πάρκο Σχινιά Μαραθώνα, η λίμνη Βουλιαγμένης που είναι χαρακτηρισμένη ως Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης, το ρέμα Πικροδάφνης ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, η λίμνη Κουμουνδούρου ως καταφύγιο άγριας ζωής και ως Ζώνη Περιαστικού Πάρκου. Μόλις πέντε υγρότοποι βρίσκονται σε περιοχές Natura 2000: Λίμνη Βουλιαγμένη, Παράκτιο Ελος Βραυρώνας, Παράκτιο Ελος Λιμανάκι Θορικού, Παράκτιο Ελος Λεγραινών, και το Εθνικό Πάρκο Σχινιά Μαραθώνα. Η θεσμική τους προστασία λοιπόν είναι πλημμελής». Στη νομοθεσία μας, από το 2011 (ν. 3937 περί βιοποικιλότητας) δίνεται η δυνατότητα προστασίας τους μέσω της επιστημονικής τεκμηρίωσης των ορίων τους και των οικολογικών γνωρισμάτων τους. «Σύμφωνα με τον νόμο, οι κατάλογοι υγροτόπων πρέπει να συνεκτιμώνται υποχρεωτικά από τις υπηρεσίες της κρατικής και αποκεντρωμένης διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης κατά τη λήψη αποφάσεων που μπορεί να επηρεάζουν αμέσως ή εμμέσως τις υγροτοπικές εκτάσεις», καταλήγει η κ. Φυτώκα. Η καταγραφή των υγροτόπων της Αττικής έγινε στο πλαίσιο του έργου «Αύξηση της γνώσης και της ευαισθητοποίησης σχετικά με την ανασύσταση και αποκατάσταση των υγροτόπων της Αττικής» (με δικαιούχο την Περιφέρεια Αττικής και εταίρους το ΕΚΒΥ, τον Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Σχινιά Μαραθώνα και το Norwegian Institute of Bioeconomy Research-ΝΙΒΙΟ). Το έργο χρηματοδοτείται από τον Χρηματοδοτικό Μηχανισμό του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου και το ελληνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Δημοσιεύθηκε στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ το Σάββατο 11 Μαρτίου