70 χρόνια «Κίχλη» – Η ποιητική σύνθεση του Σεφέρη που γράφτηκε στον Πόρο

Σαν σήμερα, 31 Οκτωβρίου 1946, ο Γιώργος Σεφέρης ολοκλήρωσε την ποιητική σύνθεση «Κίχλη» στην βίλα Γαλήνη. Το αριστούργημα του Νομπελίστα Γιώργου Σεφέρη, γράφτηκε στο νησί μας ακριβώς πριν από 70 χρόνια και εκδόθηκε το 1947. Εμπνευσμένη από την αύρα και το φως του Πόρου, η ποιητική συλλογή «Κίχλη» θεωρείται η δυσκολότερη (όσον αφορά στην προσέγγιση και στην ερμηνεία) ποιητική σύνθεση του Σεφέρη. Ο ποιητής, νιώθοντας νωπή ακόμη την πληγή του πολέμου (Β' παγκόσμιος, εμφύλιος) και με όχημα την καταβύθιση στο αρχαιοελληνικό λογοτεχνικό παρελθόν  και στο νησιώτικο φυσικό τοπίο  του Πόρου, διαπερνά το βασίλειο του θανάτου (νέκυια - κάθοδος στον ΄Αδη) και φτάνει στην αποκαλυπτική λύτρωση. Η συμφιλίωση του ανθρώπου με τις αντιθέσεις της ζωής νοείται ως συνύπαρξή του με τις φωτεινές αλλά και με τις σκοτεινές όψεις της . Η εναλλαγή "αγγελικού και μαύρου" φωτός συγκροτεί την εντονότερη αίσθηση του υπαρξιακού ταξιδιού. Το SM τιμώντας την σημερινή ημέρα, φιλοξενεί την ποιητική σύνθεση που έκανε γνωστό τον Πόρο σε ολόκληρο τον πλανήτη.   Γι?ργος Σεφέρης - Κίχλη   * Α?. Τ? σπίτι κοντ? στ? θάλασσα * Β?. ? ?δονικ?ς ?λπήνωρ Τ? ραδιόφωνο * Γ?. Τ? ναυάγιο τ?ς «Κίχλης» Τ? φ?ς   «ΚΙΧΛΗ»   Δαίμονος ?πιπόνου κατ? τύχης χαλεπ?ς ?φήμερον σπέρμα, τί μ? βιάζεσθε λέγειν, ? ?μ?ν ?ρειον μ? γν?ναι. (Ο ΣΕΙΛΗΝΟΣ ΣΤΟΝ ΜΙΔΑ) Α? Τ? σπίτι κοντ? στ? θάλασσα   Τ? σπίτια πο? ε?χα μου τ? π?ραν. ?τυχε νά? ναι τ? χρόνια δίσεχτα πόλεμοι χαλασμο? ξενιτεμο? κάποτε ? κυνηγ?ς βρίσκει τ? διαβατάρικα πουλι? κάποτε δ?ν τ? βρίσκει- τ? κυνήγι ?ταν καλ? στ? χρόνια μου, π?ραν πολλο?ς τ? σκάγια- ο? ?λλοι γυρίζουν ? τρελαίνουνται στ? καταφύγια. Μ? μο? μιλ?ς γι? τ? ?ηδόνι μήτε γι? τ?ν κορυδαλλ? μήτε γι? τ? μικρούλα σουσουράδα πο? γράφει νούμερα στ? φ?ς μ? τ?ν ο?ρά της- δ?ν ξέρω πολλ? πράγματα ?π? σπίτια ξέρω π?ς ?χουν τ? φυλή τους, τίποτε ?λλο. Καινούργια στ?ν ?ρχή, σ?ν τ? μωρ? πο? παίζουν στ? περβόλια μ? τ? κρόσσια το? ?λιου, κεντο?ν παράθροφυλλα χρωματιστ? κα? πόρτες γυαλιστερ?ς πάνω στ? μέρα- ?ταν τελειώσει ? ?ρχιτέκτονας ?λλάζουν, ζαρώνουν ? χαμογελο?ν ? ?κόμη πεισματώνουν μ? ?κείνους πο? ?μειναν μ? ?κείνους πο? ?φυγαν μ? ?λλους πο? θ? γυρίζανε ?ν μπορο?σαν ? πο? χάθηκαν, τώρα πο? ?γινε ? κόσμος ?να ?πέραντο ξενοδοχε?ο.   Δ?ν ξέρω πολλ? πράγματα ?π? σπίτια, θυμ?μαι τ? χαρά τους κα? τ? λύπη τους καμι? φορά, σ? σταματήσω- ?κόμη καμι? φορά, κοντ? στ? θάλασσα, σ? κάμαρες γυμν?ς μ? ?να κρεβάτι σιδερένιο χωρ?ς τίποτε δικό μου κοιτάζοντας τ? βραδιν?ν ?ράχνη συλλογιέμαι π?ς κάποιος ?τοιμάζεται ν? ?ρθε?, π?ς τ?ν στολίζουν μ? ?σπρα κα? μα?ρα ρο?χα μ? πολύχρωμα κοσμήματα κα? γύρω του μιλο?ν σιγ? σεβάσμιες δέσποινες γκρίζα μαλλι? κα? σκοτειν?ς δαντέλες, π?ς ?τοιμάζεται ν? ? ρθει ν? μ? ?ποχαιρετήσει-   ?, μι? γυναίκα ?λικοβλέφαρη βαθύζωνη γυρίζοντας ?π? λιμάνια μεσημβρινά, Σμύρνη Ρόδο Συρακο?σες ?λεξάντρεια, ?π? κλειστ?ς πολιτε?ες σ?ν τ? ζεστ? παράθυροφυλλα, μ? ?ρώματα χρυσ?ν καρπ?ν κα? βότανα, π?ς ?νεβαίνει τ? σκαλι? χωρ?ς ν? βλέπει ?κείνους πο? κοιμήθηκαν κάτω ?π? τ? σκάλα.   Ξέρεις τ? σπίτια πεισματώνουν ε?κολα, σ?ν τ? γυμνώσεις.       Β? ? ?δονικ?ς ?λπήνωρ   Τ?ν ε?δα χτ?ς ν? σταματ? στ?ν πόρτα κoιτ? ?π? τ? παράθυρό μου θ??ταν ?φτ? περίπου μι? γυναίκα ?ταν μαζί του. Ε?χε τ? φέρσιμο το? ?λπήνορα, λίγο πρ?ν πέσει ν? τσακιστε?, κι ?μως δ?ν ?ταν μεθυσμένος. Μιλο?σε πολ? γρήγορα, κι ?κείνη κοίταζε ?φηρημένη πρ?ς το?ς φωνογράφους- τ?ν ?κοβε καμι? φορ? ν? πε? μία φράση κι ?πειτα κοίταζε μ? ?νυπομονησία ?κε? πο? τηγανίζουν ψάρια- σ?ν τ? γάτα. Α?τ?ς ψιθύριζε μ? ?να ?ποτσίγαρο σβηστ? στ? χείλια: - ?κουσε ?κόμη το?το. Στ? φεγγάρι τ? ?γάλματα λυγίζουν κάποτε σ?ν τ? καλάμι ?νάμεσα σ? ζωντανο?ς καρπο?ς — τ? ?γάλματα- κι ? φλόγα γίνεται δροσερ? πικροδάφνη, ? φλόγα πο? καίει τ?ν ?νθρωπο, θέλω ν? π?. - Ε?ναι τ? φ?ς... ?σκιοι τ?ς νύχτας... - ?σως ? νύχτα πο? ?νοιξε, γαλάζιο ρόδι, σκοτειν?ς κόρφος, κα? σ? γέμισε ?στρα κόβοντας τ?ν καιρό. Κι ?μως τ? ?γάλματα λυγίζουν κάποτε, μοιράζοντας τ?ν πόθο στ? δυό, σ?ν τ? ροδάκινο κι ? φλόγα γίνεται φίλη μ? στ? μέλη κι ?ναφιλητ? κι ?πειτα φύλλο δροσερ? πο? παίρνει ? ?νεμος- λυγίζουν γίνουνται ?λαφρι? μ? ?να ?νθρώπινο βάρος. Δ?ν τ? ξεχν?ς. - Τ? ?γάλματα ε?ναι στ? μουσε?ο. -?χι, σ? κυνηγο?ν, π?ς δ?ν τ? βλέπεις; θέλω ν? π? μ? τ? σπασμένα μέλη τους, μ? τ?ν ?λλοτιν? μορφή τους πο? δ? γνώρισες κι ?μως τ?ν ξέρεις. ?πως ?ταν στ? τελευτα?α τ?ς νιότης σου ?γαπήσεις γυναίκα πο? ?μεινε ?μορφη, κι ?λο φοβ?σαι, καθ?ς τ?ν κράτησες γυμν? τ? μεσημέρι, τ? μνήμη πο? ξυπν? στ?ν ?γκαλιά σου- φοβ?σαι τ? φιλ? μ? σ? προδώσει σ? ?λλα κρεβάτια περασμένα τώρα πο? ?στόσο θ? μπορο?σαν ν? στοιχειώσουν τόσο ε?κολα τόσο ε?κολα κα? ν? ?ναστήσουν ε?δωλα στ?ν καθρέφτη, σώματα πο? ?ταν μία φορ?- τ?ν ?δονή τους. ?πως ?ταν γυρίζεις ?π? τ? ξένα κα? τύχει ν? ?νοίξεις παλι? κασέλα κλειδωμένη ?π? καιρ? κα? βρε?ς κουρέλια ?π? τ? ρο?χα πο? φορο?σες σ? ?μορφες ?ρες, σ? γιορτ?ς μ? φ?τα πολύχρωμα, καθρεφτισμένα, πο? ?λο χαμηλώνουν κα? μένει μόνο τ? ?ρωμα τ?ς ?πουσίας μι?ς νέας μορφ?ς. ?λήθεια, τ? συντρίμμια δ?ν ε?ναι ?κε?να- ?σ? ?σαι τ? ρημάδι- σ? κυνηγο?ν μ? μία παράξενη παρθενι? στ? σπίτι στ? γραφε?ο στ?ς δεξιώσεις τ?ν μεγιστάνων, στ?ν ?νομολόγητο φόβο το? ?πνου- μιλο?ν γι? περιστατικ? πο? θ? ?θελες ν? μ?ν ?πάρχουν ? ν? γινόντουσαν χρόνια μετ? τ? θάνατό σου, κι α?τ? ε?ναι δύσκολο γιατί... -Τ? ?γάλματα ε?ναι στ? μουσε?ο. Καληνύχτα. -... γιατ? τ? ?γάλματα δ?ν ε?ναι πι? συντρίμμια, ε?μαστε ?με?ς. Τ? ?γάλματα λυγίζουν ?λαφρι? ... καλή- νύχτα. ?δ? χωρίστηκαν. Α?τ?ς ?π?ρε τ?ν ?νηφόρα πο? τραβάει κατ? τ?ν ?ρκτο κι α?τ? προχώρεσε πρ?ς τ? πολύφωτο ?κρογιάλι ?που τ? κύμα πνίγεται στ? βο? το? ραδιοφώνου:   Τ? ραδιόφωνο   «Πανι? στ? φύσημα το? ?γέρα ? νο?ς δ?ν κράτησε ?λλο ?π? τ? μέρα. ?ρωμα πεύκου κα? σιγ? ε?κολα θ? ?παλύνουν τ?ν πληγ? πο? ?καμαν φεύγοντας ? ναύτης ? σουσουράδα ? κοκωβι?ς κι ? μυγοχάφτης. Γυναίκα πο? ?μεινες χωρ?ς ?φή, ?κουσε τ?ν ?νέμων τ?ν ταφή.   «?δειασε τ? χρυσ? βαρέλι ? γήλιος ?γινε κουρέλι σ? μι?ς μεσόκοπης λαιμ? πο? βήχει κα? δ?ν ?χει τελειωμό- τ? καλοκαίρι πο? ταξίδεψε τ? θλίβει μ? τ? μαλάματα στο?ς ?μους κα? στ?ν ?βη. Γυναίκα πο? ?χασε τ? φ?ς, ?κουσε, τραγουδ? ? τυφλός.»   «Σκοτείνιασε- κλε?σε τ? τζάμια- κάνε σουραύλια μ? τ? χτεσιν? καλάμια, κα? μ?ν ?νοίγεις ?σο κι ?ν χτυπο?ν- φωνάζουν μ? δ?ν ?χουν τί ν? πο?ν. Πάρε κυκλάμινα, πευκοβελόνες, κρίνα ?π? τ?ν ?μμο, κι ?π? τ? θάλασσα ?νεμ?νες γυναίκα πο? ?χασες τ? νο?, ?κου, περν? τ? ξόδι το? νερο?...»   «?θ?ναι. ?νελίσσονται ραγδαίως τ? γεγονότα πο? ?κουσε μ? δέος ? κοιν? γνώμη. ? κύριος ?πουργ?ς ?δήλωσεν, Δ?ν μένει πλέον καιρός...» «... πάρε κυκλάμινα... πε?κο βελόνες... κρίνα ?π? τ?ν ?μμο... πε?κο βελόνες... γυναίκα. .» «... ?περτερε? συντριπτικ?ς. ? πόλεμος...»   ΨΥΧΑΜΟΙΒΟΣ       Γ? Τ? ναυάγιο τ?ς «Κίχλης»   «Τ? ξύλο α?τ? πο? δρόσιζε τ? μέτωπό μου τ?ς ?ρες πο? τ? μεσημέρι πύρωνε τ?ς φλέβες σ? ξένα χέρια θέλει ?νθίσει. Πάρ? το, σο? τ? χαρίζω- δές, ε?ναι ξύλο λεμονι?ς...»   ?κουσα τ? φων? καθ?ς ?κοίταζα στ? θάλασσα ν? ξεχωρίσω ?να καράβι πο? τ? βούλιαξαν ?δ? κα? χρόνια- τ??λεγαν «Κίχλη» ?να μικρ? ναυάγιο- τ? κατάρτια, σπασμένα, κυματίζανε λοξ? στ? βάθος, σ?ν πλοκάμια ? μνήμη ?νείρων, δείχνοντας τ? σκαρί του στόμα θαμπ? κάποιου μεγάλου κήτους νεκρο? σβησμένο στ? νερό. Μεγάλη ?πλώνουνταν γαλήνη.   Κι ?λλες φων?ς σιγ?-σιγ? μ? τ? σειρά τους ?κολούθησαν- ψίθυροι φτενο? κα? διψασμένοι πο? βγαίναν ?π? το? ?λιου τ? ?λλο μέρος, τ? σκοτεινό- θ? ?λεγες γύρευαν ν? πιο?ν α?μα μία στάλα- ?τανε γνώριμες μ? δ?ν μπορο?σα ν? τ?ς ξεχωρίσω.   Κι ?ρθε ? φων? το? γέρου, α?τ? τ?ν ?νιωσα πέφτοντας στ?ν καρδι? τ?ς μέρας ?συχη, σ?ν ?κίνητη:   «Κι ? μ? δικάσετε ν? πι? τ? φαρμάκι, ε?χαριστ?- τ? δίκιο σας θ? ?ναι τ? δίκιο μου πο? ν? πηγαίνω γυρίζοντας σ? ξένους τόπους, ?να στρογγυλ? λιθάρι.   Τ? θάνατο τ?ν προτιμ?- ποι?ς πάει γι? τ? καλύτερο ? θε?ς τ? ξέρει».   Χ?ρες το? ?λιου κα? δ?ν μπορε?τε ν? ?ντικρίσετε τ?ν ?λιο. Χ?ρες το? ?νθρώπου κα? δ?ν μπορε?τε ν? ?ντικρίσετε τ?ν ?νθρωπο.   Τ? φ?ς   Καθ?ς περνο?ν τ? χρόνια πληθαίνουν ο? κριτ?ς πο? σ? καταδικάζουν- καθ?ς περνο?ν τ? χρόνια κα? κουβεντιάζεις μ? λιγότερες φωνές, βλέπεις τ?ν ?λιο μ? ?λλα μάτια- ξέρεις π?ς ?κε?νοι πο? ?μειναν, σ? γελο?σαν, τ? παραμίλημα τ?ς σάρκας, ? ?μορφος χορ?ς πο? τελειώνει στ? γύμνια. ?πως, τ? νύχτα στρίβοντας στ?ν ?ρμη δημοσιά, ?ξαφνα βλέπεις ν? γυαλίζουν τ? μάτια ?ν?ς ζώου πο? ?φυγαν κιόλας, ?τσι νιώθεις τ? μάτια σου τ?ν ?λιο τ?ν κοιτ?ς, ?πειτα χάνεσαι μ?ς στ? σκοτάδι- ? δωρικ?ς χιτώνας πο? ?γγίξανε τ? δάχτυλά σου κα? λύγισε σ?ν τ? βουνά, ε?ναι ?να μάρμαρο στ? φ?ς, μ? τ? κεφάλι του ε?ναι στ? σκοτάδι. Κι α?το?ς πο? ?φ?σαν τ?ν παλαίστρα γι? ν? πάρουν δοξάρια κα? χτύπησαν τ? θεληματικ? μαραθωνοδρόμο κι ?κε?νος ε?δε τ? σφενδόνη ν? ?ρμενίζει στ? α?μα ν? ?δειάζει ? κόσμος ?πως τ? φεγγάρι κα? ν? μαραίνουνται τ? νικηφόρα περιβόλια- το?ς βλέπεις μ?ς στ?ν ?λιο, πίσω ?π? τ?ν ?λιο. Κα? τ? παιδι? πο? κάναν μακροβούτια ?π? τ? μπαστούνια πηγαίνουν σ?ν ?δράχτια γνέθοντας ?κόμη, σώματα γυμν? βουλιάζοντας μέσα στ? μα?ρο φ?ς μ? ?να νόμισμα στ? δόντια, κολυμπώντας ?κόμη, καθ?ς ? ?λιος ράβει μ? βελονι?ς μαλαματένιες πανι? κα? ξύλα ?γρ? κα? χρώματα πελαγίσια- ?κόμη τώρα κατεβαίνουνε λοξ? πρ?ς τ? χαλίκια το? βυθο? ο? ?σπρες λήκυθοι.   ?γγελικ? κα? μα?ρο, φ?ς, γέλιο τ?ν κυμάτων στ?ς δημοσι?ς το? πόντου, δακρυσμένο γέλιο, σ? βλέπει ? γέροντας ?κέτης πηγαίνοντας ν? δρασκελίσει τ?ς ?όρατες πλάκες καθρεφτισμένο στ? α?μα του πο? γέννησε τ?ν ?τεοκλ? κα? τ?ν Πολυνείκη. ?γγελικ? κα? μαύρη, μέρα- ? γλυφ? γέψη τ?ς γυναίκας πο? φαρμακώνει τ? φυλακισμένο βγαίνει ?π? τ? κύμα δροσερ? κλωνάρι στολισμένο στάλες. Τραγούδησε μικρ? ?ντιγόνη, τραγούδησε, τραγούδησε... δ? σο? μιλ? γι? περασμένα, μιλ? γι? τ?ν ?γάπη στόλισε τ? μαλλιά σου μ? τ? ?γκάθια το? ?λιου, σκοτειν? κοπέλα- ? καρδι? το? Σκορπιο? βασίλεψε, ? τύραννος μέσα ?π? τ?ν ?νθρωπο ?χει φύγει, κι ?λες ο? κόρες το? πόντου, Νηρηίδες, Γρα?ες τρέχουν στ? λαμπυρίσματα τ?ς ?ναδυομένης ?ποιος ποτέ του δ?ν ?γάπησε θ? ?γαπήσει, στ? φ?ς- κα? ε?σαι σ? ?να μεγάλο σπίτι μ? πολλ? παράθυρα ?νοιχτ? τρέχοντας ?π? κάμαρα σ? κάμαρα, δ?ν ξέροντας ?π? πο? ν? κοιτάξεις πρ?τα, γιατ? θ? φύγουν τ? πε?κα κα? τ? καθρεφτισμένα βουν? κα? τ? τιτιβισμάτων πουλι?ν θ? ?δειάσει ? θάλασσα, θρυμματισμένο γυαλί, ?π? βορι? κα? νότο θ? ?δειάσουν τ? μάτια σου ?π? τ? φ?ς τ?ς μέρας π?ς σταματο?ν ξαφνικ? κι ?λα μαζ? τ? τζιτζίκια.   Πόρος, «Γαλήνη», 31 το? ?χτώβρη 1946