Τι δεν είναι το Τριώδιο...
Πολλοί έχουν συνδέσει το Τριώδιο με την περίοδο των Αποκριών κάτι που δεν ισχύει. Κατά την εκκλησιαστική παράδοση η περίοδος του Τριωδίου είναι μια κινητή περίοδος που ξεκινάει την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου και ολοκληρώνεται το Μ. Σάββατο. Το όνομά της το έχει πάρει από το λειτουργικό βιβλίο Τριώδιο που ονομάζεται έτσι γιατί οι ακολουθίες του Όρθρου εκτός από αυτές της Κυριακής αντί να έχουν εννέα ωδές όπως είναι το σύνηθες έχουν τρεις. Το Τριώδιο ξεκίνησε να γράφεται από τον 5ο αιώνα και έφτασε στην σημερινή του μορφή τον 15ο αιώνα, ενώ το 1522 τυπώθηκε πρώτη φορά στην Βενετία.
Η περίοδος του Τριωδίου καλύπτει συνολικά 10 εβδομάδες (Απόκριες, Μ. Τεσσαρακοστή, Σάββατο του Λαζάρου – Κυριακή των Βαΐων και μ. Εβδομάδα). Στον εσπερινό της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου ο πρωτοψάλτης θα τοποθετήσει στο αναλόγιό του το βιβλίο του Τριωδίου. Οι επόμενες τρείς εβδομάδες είναι γνωστές ως Αποκριά. Η πρώτη βδομάδα ονομάζεται Προφωνή γιατί οι Χριστιανοί παλιά προσφωνούσαν ότι αρχίζουν οι Απόκριες ή Απόλυτη γιατί μπορούσαν να φάνε τα πάντα ακόμα και κρέας την Τετάρτη και την Παρασκευή και ολοκληρώνεται με την Κυριακή του Ασώτου. Η δεύτερη που σύμφωνα με την παράδοση λέγεται Κρεατινή αφού μπορούμε να φάμε κρέας όλες τις μέρες της εβδομάδας εκτός από Τετάρτη και Παρασκευή που νηστεύουμε. Το Σάββατο της εβδομάδας αυτής ονομάζεται «Σάββατο των Ψυχών» ή Ψυχοσάββατο και αρχικά καθιερώθηκε από την Εκκλησία μας για να μνημονεύουμε όσους Χριστιανούς δεν έχουν κάποιον εν ζωή συγγενή να τους μνημονεύσει. Η Κρεατινή τελειώνει την Κυριακή της Απoκριάς που όπως δηλώνει το όνομά της μετά από αυτή την μέρα δεν θα ξαναφάμε καθόλου κρέας μέχρι την Ανάσταση. Η τελευταία εβδομάδα ονομάζεται Τυρινή γιατί αυτή την εβδομάδα τρώμε κυρίως τυριά και γαλακτοκομικά αλλά απέχουμε από το κρέας. Το Σάββατο αυτής της εβδομάδας η Εκκλησία μας γιορτάζει τους Άγιους Πατέρες και Μητέρες, Μοναχούς και Μοναχές που άγιασαν με προσευχή ταπείνωση και νηστεία. Με την γιορτή αυτή οι πιστοί προετοιμάζονται για να μπουν στην Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Η εβδομάδα της Τυρινής και κατ’ επέκταση η Απόκριες τελειώνουν την Κυριακή της Τυρινής.
Η Καθαρή Δευτέρα είναι η πρώτη μέρα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής που αποτελεί την δεύτερη υποπερίοδο του Τριωδίου. Η Μ. Τεσσαρακοστή διαρκεί από την Καθαρά Δευτέρα ωε την Παρασκευή πριν το Σάββατο του Λαζάρου, ονομάζεται Τεσσαρακοστή για να θυμόμαστε την σαρανταήμερη νηστεία του Χριστού στην έρημο και την προσδιορίζουμε μεγάλη γιατί είναι αυστηρότερη από την Τεσσαρακοστή των Χριστουγέννων.
Εκτός από την νηστεία αυτή την περίοδο σημαντικό ρόλο παίζει και η προσευχή, για αυτό το λόγο την Μ. Τεσσαρακοστή προστίθενται οι Ακολουθίες των Προηγιασμένων, του Ακάθιστου Ύμνου ή Χαιρετισμοί και το Μέγα Απόδειπνο. Οι Ακολουθία των Προηγιασμένων γίνεται κάθε Τετάρτη και Παρασκευή και οι πιστοί μεταλαμβάνουν από τα Τίμια δώρα που φυλάσσονται στο Αρτοφόριο από την Κυριακή. Ο Ακάθιστος Ύμνος αποτελείται από 24 «οίκους» (στροφές). Οι 24 οίκοι διαιρούνται σε τέσσερις «στάσεις», από έξι οίκους η καθεμία. Τις τέσσερις πρώτες Παρασκευές της Μεγάλης Σαρακοστής απαγγέλλεται από μία στάση, δηλαδή την πρώτη Παρασκευή (Α΄ Χαιρετισμοί) τους οίκους Α-Ζ, τη δεύτερη (Β΄ Χαιρετισμοί) τους Η-Μ, την τρίτη (Γ΄ Χαιρετισμοί) τους Ν-Σ, την τέταρτη (Δ΄ Χαιρετισμοί) τους Τ-Ω. Την πέμπτη Παρασκευή (τού Ακαθίστου Ύμνου) απαγγέλλονται όλοι οι οίκοι μαζί. Τέλος το Μέγα Απόδειπνο είναι μια ακολουθία που γίνεται το βράδυ μετά από το δείπνο και πριν από τον ύπνο. Το Μέγα Απόδειπνο γίνεται για να ζητήσουμε την προστασία του Θεού την ώρα του ύπνου αλλά και όλη την νύχτα που ελλοχεύουν πολλές πονηρές δυνάμεις. Διαβάζεται μόνο την Μ. Τεσσαρακοστή από Δευτέρα έως Πέμπτη ενώ την Παρασκευή με τους Χαιρετισμούς διαβάζουμε το Μικρό Απόδειπνο.
Συνδετικές μέρες μεταξύ Μ. Τεσσαρακοστής και Μ. Εβδομάδας είναι το Σάββατο του Λαζάρου και η Κυριακή Των Βαΐων. Το απόγευμα της Κυριακής των Βαΐων με την ακολουθία του Νυμφίου ξεκινά η Μ. Εβδομάδα που είναι και τελευταία υποπερίοδος του Τριωδίου. Είναι η πιο ιερή εβδομάδα του έτους στον Χριστιανισμό και είναι αφιερωμένη στα Άγια Πάθη του Ιησού Χριστού. Η Μεγάλη Εβδομάδα ολοκληρώνεται με την Ταφή του Χριστού και στην Εις Άδου Κάθοδο το Μεγάλο Σάββατο οπότε και ολοκληρώνεται η περίοδος του Τριωδίου.
Γράφει ο Άγης Νταλαγιάννης
