Τροιζήνος Έλαιον

Μια αναδρομή στην ιστορία και μια ανατομία στο παρόν και στο μέλον της ελαιοκαλλιέργειας, στη βορειοανατολική Πελοπόννησο. Της Λένας Παπαiωάννου Όποιος το δοκιμάσει μία φορά πολύ δύσκολα θα μπορέσει να αποδεχτεί κάποιο άλλο λάδι στο μέλλον». Η ιστορία Η καλλιέργεια της ελιάς στην ευρύτερη βορειοανατολική Πελοπόννησο και στα νησιά του Αργοσαρωνικού χρονολογείται από τα αρχαία χρόνια. Ενδεικτικά, ο Παυσανίας αναφέρει για τις ελιές και το λάδι στη σημερινή Ψήφτα και, γενικότερα, στην επαρχία τροιζηνίας: «Επί θάλατταν την Ψιφαίαν πορευομένους, κότινος πέφυκεν ονομαζόμενος ράχος στρεπτός. Ράχους μεν δή καλούσι Τροιζήνιοι παν όσον άκαρπος, κότινος, και φύλιαν έλαιον. Στρεπτόν δε επονομάζουσι τούτο, ότι ενεσχεθήσων αυτώ των ηνίων ανετράπη του Ιππολύτου το άρμα». Από την πρόσφατη ελληνική βιβλιογραφία του 19ου αιώνα προκύπτει επίσης ότι τα ελαιόλαδα της βορειοανατολικής Πελοποννήσου πήραν μέρος, με μεγάλη επιτυχία, σε πολλόυς εγχώριους και διεθνείς διαγωνισμούς ελαιολάδων (βλ. πίνακα). Ι. Α΄ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΕΚΘΕΣΙΣ 1859 Α.Α. ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΚΘΕΤΕΣ ΕΚΘΕΜΑΤΑ α. Επαρχία Αιγίνης Ιδιώτες διάφοροι Ελαιόλαδα β. Επαρχία Ερμιονίδο Δήμος Ερμιόνης Ελαιόλαδο γ. Επαρχία Ερμιονίδο Δήμος Κρανιδίου Ελαιόλαδο * * Έλαβε Αργυρό μετάλλιο Β΄τάξεως. ΙΙ. Β΄ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΕΚΘΕΣΙΣ 1870 Α.Α. ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΚΘΕΤΕΣ ΕΚΘΕΜΑΤΑ α. Επαρχία Σπετσών Δήμος Κρανιδίου Ελαιόλαδο β. Επαρχία Τροιζηνία Δήμος Μεθάνων Ελαιόλαδο ** ** Έλαβε Χάλκινο μετάλλιο. ΙΙΙ. Γ΄ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ ΕΚΘΕΣΙΣ 1875 Α.Α. ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΚΘΕΤΕΣ ΕΚΘΕΜΑΤΑ α. Επαρχία Αιγίνης Ιδιώτες διάφοροι Ελαιόλαδα IV. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΕΝ ΛΟΝΔΙΝΩ ΕΚΘΕΣΙΣ ΤΟΥ 1862 Α.Α. ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΚΘΕΤΕΣ ΕΚΘΕΜΑΤΑ α. Επαρχία Ερμιονίδος Κοινότης Τροιζήνος Eλαιόλαδο/πράσινες ελιές β. Επαρχία Αιγίνης Δήμος Αιγίνης Ελαιόλαδο γ. Επαρχία Αιγίνης Ιδιώτης Ελαιόλαδο Το παρόν Σήμερα, στη Β.Α. Πελοπόννησο, οι σημαντικότερες ποικιλίες ελιάς που καλλιεργούνται για την παραγωγή λαδιού είναι οι «Κοθρέικη-Μανάκι», ενώ σε μικρότερη έκταση καλλιεργούνται και άλλες ποικιλίες ελιάς, όπως είναι οι «Αγουρομάνακο», «Μεγαρείτικη», «Γλυκομάνακο», «Καρυδολιά Τροιζηνίας», «Καρυδολιά Σπετσών» κ.ά. Τέλος, από τις βιώσιμες ποικιλίες ελιάς σε μκρή έκταση απαντώνται οι «Καλαμών», «Γαiδουρελιά», «Κολυμπάδα», «Αετονυχολιά» και «Αμφίσσης».

Το λάδι από την ποικιλία «Κοθρέικη-Μανάκι» θεωρείται –και είναι– το κορυφαίο λάδι στην Ελλάδα

Από όλες όμως αυτές τις ποικιλίες ελιάς, η πιο διαδεδομένη, που διαμορφώνει και καθορίζει το ευρύτερο τοπίο της Β.Α. Πελοπονήσσου είναι η ποικιλία «Κοθρέικη-Μανάκι». Πρόκειται για ποικιλία μεσόκαρπη, διπλής χρήσης, με σχήμα καρπών στρογγυλό-ωοειδές, χωρίς θηλή, και βάρος που κυμαίνεται από 3,0 έως 5,5 γραμμάρια. Η ωρίμανση-συγκομιδή των καρπών της αρχίζει από τα μέσα Οκτωβρίου και τελειώνει στις αρχές Δεκεμβρίου, και η ελαιοπεριεκτικότητά τους κυμαίνεται από 18% έως 25%. Ως ποικιλία, θεωρείται μέτρια παραγωγική, ανεκτική στο ψύχος, ευαίσθητη στον καρκίνο και στα υφάλμυρα νερά, ενώ είναι πολύ ευαίσθητη στο κυκλοκόνιο και στον δάκο (διαδεδομένες ασθένειες της ελιάς). Το λάδι το οποίο παράγει η ποικιλία «Κοθρέικη-Μανάκι» θεωρείται –και είναι– το κορυφαίο λάδι στην Ελλάδα, όσον αφορά στο χρώμα και στα γευστικά του χαρακτηριστικά. Είναι χρυσοκίτρινο, γλυκό, χωρίς σπιρτάδα που «καίει» τον ουρανίσκο, και μπορεί να καταναλωθεί αμέσως μετά την εξαγωγή του. Κατά γενική ομολογία, είναι το λάδι το οποίο σε καμία περίπτωση δεν περνά απαρατήρητο. Όποιος το δοκιμάσει μία φορά πολύ δύσκολα θα μπορέσει να αποδεχτεί κάποιο άλλο λάδι στο μέλλον. Ειδικότερα, το αγουρέλαιό του, όταν καταναλώνεται ωμό σε σαλάτες κ.α., θεωρείται ευρέως ως η πεμπτουσία του ελαιολάδου. Από την άλλη πλευρά, το λάδι της ποικιλίας «Κοθρέικη-Μανάκι» δεν έχει μόνο πλεονεκτήματα, αλλά και μειονεκτήματα, με σημαντικότερο το ότι είναι λάδι πολύ ευαίσθητο στις υψηλές θερμοκρασίες και γενικά ασταθές, σε σύγκριση με εκείνο της ποικιλίας «Κορωνέικη». Εάν δεν παραχθεί, δηλαδή στη σωστή θερμοκρασία και δεν συντηρηθεί σωστά, αλλοιώνεται εύκολα. Για τους παραπάνω λόγους, πρέπει να αποφεύγεται η χρήση του στο τηγάνισμα. Στα οργανοληπτικά και γευστικά χαρακτηριστικά των ελαιολάδων της Β.Α. Πελοποννήσου και των νησιών του Αργοσαρωνικού, πρωτεύοντα ρόλο παίζουν οι εδαφοκλιματικές συνθήκες των περιοχών καλλιέργειας. Οι λοφώδεις, στην πλειοψηφία τους, και ευάερες εκτάσεις όπου καλλιεργούνται οι ελιές, και ειδικότερα η ποικιλία «Κοθρέικη-Μανάκι», καθώς και οι περιορισμένες βροχοπτώσεις που παρατηρούνται στην ευρύτερη περιοχή, συμβάλλουν ώστε η προσβολή των δέντρων από ασθένειες να είναι μειωμένη. Ο παραδοσιακός τρόπος καλλιέργειας και συγκομιδής συμβάλλει επίσης στην πολύ καλή ποιόητα των παραγόμενων ελαιολάδων. Η αδυναμία όμως αυτή, δηλαδή να μην μπορούν να χρησιμοποιηθούν σύγχρονοι τρόποι καλλιέργειας, όπως η άρδευση για την αύξηση της παραγωγής, η μηχανική συγκομιδή για τη μείωση του κόστους συγκομιδής κ.λπ., σε συνδυασμό με τη μέτρια παραγωγικότητα των δέντρων της ποικιλίας «ΚοθρέικηΜανάκι», έχει αρνητικές επιπτώσεις. Τα κόστη καλλιέργειας και συγκομιδής στις λοφώδεις εκτάσεις της Β.Α. Πελοποννήσου και των νησιών του Αργοσαρωνικού είναι σαφώς πολύ πιο υψηλά από εκείνα π.χ. της ποικιλίας «Κορωνέικη» σε πεδινές εκτάσεις άλλων περιοχών. Και το μέλλον Συμεπώς, πρέπει να γίνει απόλυτα κατανοητό ότι το συγκριτικό πλεονέκτημα στο οποίο πρέπει μελλοντικά να βασιστεί και να στηριχθεί η ελαιοκαλλιέργεια των περιοχών μας, σε καμία περίπτωση, δεν μπορεί να είναι τα μειωμένα κόστη παραγωγής και η εξαιρετική ποιότητα των παραγόμενων προiόντων μας. Ο μύθος του λαδιού της Τροιζηνίας, αλλά και της ευρύτερης περιοχής, πρέπει όχι μόνο να επιβεβαιώνεται σε κάθε περίπτωση, αλλά και να ενισχύεται συνεχώς, μέσω της υψηλής ποιότητας του προiόντος. Προiόντος που θα πληρώνεται από τους καταναλωτές σε ακριβότερες τιμές, όχι γιατί θα βασίζεται σε έναν πρόσκαιρο μύθο ή σε μια διαφημιστική καμπάνια, αλλά σε μια πραγματικότητα που όλοι από κοινού (ελαιοπαραγωγοί, ελαιοτριβεία, έμποροι ελαιολάδων, γεωπόνοι κ.λπ.) θα δημιουργήσουν και θα υποστηρίξουν με όλα τα δυνατά μέσα. Να ευχαριστήσουμε τον κ. Γεώργιο Κωστελένο, γεωπόνο (Φυτικής Παραγωγής, ΑΠΘ) για την παραχώρηση των στοιχείων του άρθρου, αλλά και των φωτογραφιών από το προσωπικό του αρχείο.