Ο Π. Κουντουριώτης και οι ποριώτες ναυτικοί στο πρώτο υπερατλαντικό ταξίδι του Πολεμικού Ναυτικού

Γράφει ο Γιώργος Αθανασίου -  Με την ευκαιρία της μελέτης μου του βιβλίου «1900 Οι περιπέτειες του Παύλου Κουντουριώτη στον πρώτο υπερατλαντικό πλου με το Εύδρομο ΝΑΥΑΡΧΟΣ ΜΙΑΟΥΛΗΣ», ένα Ναυτικό και ιστορικό διήγημα, της Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού κάνω αυτή την δημοσίευση. Τα στοιχεία του περιεχομένου του είναι αρκετά ενδιαφέροντα. Και το κυριότερο από την στιγμή που στο ταξίδι αυτό συμπεριλαμβάνονται ονόματα συμπατριωτών μας Ποριωτών. Τα στοιχεία αυτά και μόνον με υποχρεώνουν να κάνω αυτή την μικρή αναφορά για τον υπερατλαντικό πλου του σκάφους, από την Ελλάδα στις Ηνωμένες Πολιτείες, με ενδιάμεσους άλλους σταθμούς. Τα αποσπάσματα είναι από το βιβλίο μετά από έγκριση της Ι.Υ.Π.Ν.  «Ο υπερατλαντικός πλους του Ευδρόμου «Ναύαρχος Μιαούλης» με Κυβερνήτη τον Παύλο Κουντουριώτη το 1900 που έφερε την Ελληνική πολεμική Σημαία για πρώτη φορά από της γενέσεως του Ελληνικού κράτους μακριά στην Καραϊβική και στις ΗΠΑ, ήταν ένα ναυτικό κατόρθωμα από τα ποιο σημαντικά της νεώτερης ιστορίας του Πολεμικού μας Ναυτικού… Αυτό το κατόρθωμα δεν ήτανε πολεμικό. Έγινε εν ειρήνη, στο χάραγμα του 20ου αιώνα και έδειξε πρώτα πρώτα πως αυτοί που το αποφάσισαν και περισσότερο αυτοί που το εξετέλεσαν είχαν βαθειά κατανοήσει την σπουδαιότητα μιας ξεχωριστής και αποκλειστικής αποστολής του Πολεμικού Ναυτικού ενός ναυτικού έθνους…. Είναι αλήθεια πως αυτό το κατόρθωμα είχε σχεδόν ξεχαστεί. Στις γενεές των Αξιωματικών του Ναυτικού που ακολούθησαν εκείνη την λαμπρή γενιά των Αξιωματικών (και του πληρώματος)που το κατόρθωσαν με Κυβερνήτη του «Μιαούλη» τον Παύλο Κουντουριώτη, καθώς περνούσαν τα χρόνια έγινε μία θολή ανάμνηση, κάτι σαν θρύλος…. Η αφήγηση των εν πλω ναυτιλιακών συνθηκών και καταστάσεων πολλών ήρεμων, αλλά και αρκετών με θύελλες και κυκλώνες στους οποίους πραγματικά κινδύνεψε ο «Μιαούλης», δείχνει στον σημερινό ναυτιλλόμενο και το πώς ωκεανοπλοούσαν τα πλοία της εποχής εκείνης του 1900…. Κορυφαίες και ξεχωριστής σημασίας οι εκδηλώσεις στα τρία λιμάνια των ΗΠΑ. Τα δάκρυα χαράς και υπερηφάνειας της ομογένειας που πρώτη ζήτησε και επέμεινε με την φωνή των εφημερίδων της για το ταξίδι αυτό, ήταν το σφράγισμα της πλήρους επιτυχίας της όλης αποστολής. Η επιτυχία έγινε ακόμη πιο σημαντική από την θερμή υποδοχή των αρχών των ΗΠΑ με κορωνίδα την απρόσμενη και ασυνήθιστη για επισκέψεις ξένων πολεμικών πλοίων υποδοχή του Κυβερνήτη του «Μιαούλη» από τον ίδιο τον Πρόεδρο των ΗΠΑ στον Λευκό Οίκο… Ο περίπλους του Ατλαντικού ωκεανού όχι από την συντομότερη διαδρομή, αλλά από εκείνη που είχε χαράξει ο μέγας θαλασσοπόρος Χριστόφορος Κολόμβος, δείχνοντας σε όλο τον κόσμο την ελληνική ναυτοσύνη, την θαλασσινή ψυχή ενός έθνους. Διακόσιοι δέκα πέντε άνδρες, νησιώτες κυρίως, που δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους, καθώς δεν αποτελούσαν το μόνιμο πλήρωμα ενός σκάφους, συναντήθηκαν για να εκτελέσουν το πρώτο θαλασσινό τόλμημα… Πριν προχωρήσω σε μερικά στοιχεία για το υπερατλαντικό ταξίδι και εκθέσω ορισμένα γεγονότα, θα αναφέρω τα ονόματα των Ποριωτών, ή είχανε γεννηθεί στον Πόρο, που αποτελούσαν μέρος του πληρώματος, και αυτοί ήσαν: ΚΕΛΕΥΣΤΗΣ Ανδρέας Σκοπελίτης ΥΠΟΚΕΛΕΥΣΤΕΣ Σπυρίδων Λάλας Δημήτριος Καρράς Βασίλειος Κριεζής ΔΙΟΠΟΙ Κωνσταντίνος Μπέρδος Νικόλαος Λυκος Γεώργιος Αλιώτης Μιχαήλ Ζεντέλης Σωτήριος Λάλας Κωνσταντίνος Πιπίνος Αντώνιος Καραδήμας Νικόλαος Ραμπαλάκος Παναγιώτης Δούρος Ιωάννης Ζεντέλης Γεώργιος Ζεντέλης ΠΤΥΧΙΟΥΧΟΙ ΑΡΜΕΝΩΝ Σπυρίδων Στεφάνου Στυλιανός Κιμιγκρέλης Νικόλαος Κορυζής ΠΤΥΧΙΟΥΧΟΣ ΟΠΛΙΤΗΣ Ανδρέας Πασχάλης ΠΤΥΧΙΟΥΧΟΣ ΟΙΑΚΙΣΤΗΣ Αναστάσιος Δάγκλης, σαλπιγκτής ΝΑΥΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ Βασίλειος Οικοκύρθης ΠΤΥΧΙΟΥΧΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Ευθύμιος Δουνίνας ΝΑΥΤΕΣ ΘΕΡΜΑΣΤΕΣ Γεώργιος Φράγκου Γεώργιος Σβιτσίρης Δέδες Βατικιώτης Αθανάσιος Κρίκωνας Σ. Πασχάλης, Υποκελευστής Λεβητοποιός Δημήτριος Πράτης, Πτυχιούχος Ηλεκτροτεχνίτης Αθανάσιος Παπαχρήστος, πολιτικός υπηρέτης Ιωάννης Σακκαλής, πολιτικός υπηρέτης Το ταξίδι του «Μιαούλη» ξεκίνησε από τον Πειραιά την 5η Ιουλίου 1900 Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το πρώτο Ελληνικό επιβατικό πλοίο που διέσχισε τον Ατλαντικό από τον Πειραιά στις ΗΠΑ και έφερε την Ελληνική σημαία ήτανε το υπερωκεάνιο «Μωραΐτης» στις 23 Ιουνίου 1907 Το «Ναύαρχο Μιαούλης» είχε ναυπηγηθεί το 1878 σε ναυπηγείο της Γαλλίας, με χρήματα του Ταμείου του Εθνικού Στόλου και είχε καταπλεύσει στην Ελλάδα το 1879. Το πλοίο είχε κατασκευασθεί για να ταξιδεύει στην Μεσόγειο και όχι στον Ατλαντικό και αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι είχε συμπληρώσει 21 χρόνια ναυτοσύνης, η απόφαση που ελείφθηκε ήτανε πολύ περισσότερο από επικίνδυνη. Παρόλα τα προβλήματα που ίδει αντιμετώπιζε, μειωμένη ταχύτητα περιορισμένα πυροβόλα, μια και οι αποθήκες πυρομαχικών είχανε ελευθερωθεί και είχανε γεμίσει με κάρβουνο για ένα άγνωστο ταξίδι και το κυριότερο η φθορά του πλοίου δεν εμπόδισε τον Υπουργό Ναυτικών Βουδούρη, μαζί με τον Βασιλιά Γεώργιο Α΄, να κάνουν αποδεκτό αυτό το αίτημα και να γίνει αυτό το ταξίδι, όπως και έγινε. Στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις αρχές του 1900 δημοσιεύθηκε το Βασιλικό διάταγμα με το οποίο ορίστηκε ως Κυβερνήτης του Πλοίου και της αποστολής ο Αντιπλοίαρχος Παύλος Κουντουριώτης. Ο μετέπειτα Ναύαρχος και αρχηγός του Στόλου στους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους, 2 φορές Αντιβασιλέας και δύο φορές Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας. Το πρόγραμμα που είχε ορισθεί από τον Υπουργό και τον Βασιλέα, όριζε ότι μετά τον απόπλου θα κατευθύνοντο στην Μάλτα, στην συνέχεια στο Γιβραλτάρ και βγαίνοντας στον Ατλαντικό θα έπαιρναν πορεία για την Μαδέρα, στους Κανάριους νήσους και μετά θα πήγαιναν στα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου, του δυτικότερου ακρωτηρίου της Δυτικής Αφρικής. Ακολουθώντας το πρόγραμμα και διασχίζοντας τον Ατλαντικό θα έφταναν στην Μαρτινίκα, στο νησί όπου πριν από χρόνια είχε πλεύσει και ο Χριστόφορος Κολόμβος και στον Άγιο Θωμά. Στη συνέχεια θα κατευθύνοντο μέσο των Αντιλλών στην Φιλαδέλφεια, την Νέα Υόρκη και την Βοστώνη και εδώ θα ολοκληρωνόταν το ταξίδι. Η επιστροφή θα γινότανε απευθείας από Νέα Υόρκη στο Γιβραλτάρ. Ένα ταξίδι με φοβερό κίνδυνο καταστροφής του σκάφους και χαμού του πληρώματος, λόγω του καιρού. Ο απόπλους του πλοίου καθυστέρησε για μεγάλο χρονικό διάστημα λόγω των επανηλυμένων βλαβών κυρίως στο σύστημα της αντλίας τροφοδοσίας. Ένα από τα δοκιμαστικά ταξίδια ήτανε και στον Πόρο. Οι καθυστερήσεις είχανε σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μεγάλο πολιτικό και κοινωνικό πρόβλημα. Παρόλα αυτά την εσπέρα της 4ης Ιουλίου έγινε η καθιερωμένη επιθεώρηση από τον Υπουργό Ναυτικών και μετά τον αγιασμό ο Υπουργός είπε: «Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί και Ναύτες, εκτελούντες διαταγή του Βασιλέως και της Κυβερνήσεως θέλετε επιχειρήσει τον μέγα υπερωκεάνιον πλουν και θέλετε διά πρώτην φοράν παρουσιάσει την πολεμικήν της Ελλάδος Σημαίαν εις τους λιμένας του Νέου Κόσμου… Η Πολεμική της Ελλάδος Σημαία εγένετο δεκτή μετά μεγάλου ενθουσιασμού είς πάντας τους Ευρωπαϊκούς λιμένας εις τους οποίους ενεφανίσθη, αι δε τιμαί οι αποδοθείσαι εις αυτήν είναι τιμαί αποδιδόμεναι εις την πατρίδα…. Μείνατε πιστοί εις τον όρκον τον οποίον εδώσατε. Τιμήσατε δια της καλής διαγωγής σας την πατρίδα και την Σημαίαν, υπό τας πτυχάς της οποίας έχετε την τιμήν να υπηρετήτε, μιμούμενοι κατά πάντα τους συναδέλφους σας, οίτινες κατά το παρελθόν έτος διά της καλής διαγωγής, την οποίαν ετήρησαν είς πάντας τους ευρωπαϊκούς λιμένας, όπου μετέβησαν , ετίμησαν και εαυτούς και το πολεμικόν της πατρίδος των. Αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και ναύται, σας εύχομαι κατευόδιον. Ο Θεός δε πάντοτε να είναι μαζί σας.» Μετά τον απόπλου την 5η Ιουλίου κατευθύνθηκε στην Μελίτη (Μάλτα), όπου εισερχόμενο στο λιμάνι χαιρέτησε την Αγγλική Σημαία, που βρισκότανε υψωμένη στο φρούριο του λιμανιού, ενώ η εκεί Αγγλική φρουρά ανταπέδωσε τον χαιρετισμό. Μετά την ανθράκευση αναχώρησε για το Γιβραλτάρ, όπου έφθασε την 15η Ιουλίου και παρέμεινε για 5 ημέρες. Μετά την αναχώρηση πήρε γραμμή πλεύσης προς τα νότια του Ατλαντικού με κατεύθυνση την Μαδέρα, όπου έφθασε την 23η του μηνός και τους υποδέχτηκε ο Πρόξενος της Ελλάδος. Το ταξίδι αυτό θα τους ταλαιπωρήσει αφάνταστα γιατί η κακοκαιρία του Ατλαντικού που μέχρι τότε ήτανε στην φαντασία τους τώρα είναι μια τραγική πραγματικότητα. Μετά την αναχώρησή τους από την Μαδέρα την 28η τ.μ. έφθασαν στα Κανάρια νησιά ή των «μεγάλων σκύλων» όπως τα είχε ονομάσει Ο Πλίνιος ο πρεσβύτερος όταν τα είχε δει για πρώτη φορά. Με σφοδρή κακοκαιρία άφησαν τα ήρεμα νερά για να συναντήσουν τον αφρό της θάλασσας που έλουζε το σκάφος και έμοιαζε σαν να έβραζε. Το ταξίδι συνεχίστηκε για το πράσινο Ακρωτήριο και συνέχεια στην Μαρτινίκα με διάφορα ενδιαφέροντα γεγονότα. Την 12 Αυγούστου το βαρόμετρο άρχισε να πέφτει επικίνδυνα, η καταιγίδα δεν άργησε να εμφανιστεί, σε τέτοιο βαθμό ώστε το πλήρωμα αναγκάστηκε να κατεβάσει όλα τα πανιά και να ταξιδεύει όπως λέγεται στην γλώσσα των ναυτικών «ξυλάρμενος». Στις 18 Αυγούστου το πλοίο μπαίνει για πρώτη φορά σε λιμάνι της Αμερικανικής Ηπείρου. Από εκεί την 24η το πλοίο κατευθύνθηκε, όπου έφθασε την επομένη, στον Άγιο Θωμά και από εκεί παίρνει ρότα για την Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, μέσα από τον ποταμό Δελαβάρ. Η παραμονή στην Φιλαδέλφεια ήταν γεμάτη ενθουσιασμό μια και οι κάτοικοι Έλληνες και Αμερικανοί υποδέχθηκαν με μεγάλο ενθουσιασμό το πρώτο Ελληνικό πολεμικό πλοίο που έφθανε στην πόλη τους. Ας μην ξεχνάμε την προσφορά των κατοίκων της στην ενίσχυση του απελευθερωτικού Αγώνα του 1821. Η Φιλαδέλφεια είναι η πόλις στην οποία ανακηρύχτηκε η ανεξαρτησία των Ηνωμένων Πολιτειών και εκεί διασώζονται όλα τα ιστορικά έγγραφα της εποχής. Εκεί υπάρχει και ιστορική «Καμπάνα της Ελευθερίας» η οποία φέρει επάνω την επιγραφή «Κήρυξε την ελευθερία σε όλη την γη». Την 14η Σεπτεμβρίου ο «Μιαούλης» εισέρχεται στον ποταμό Ούδσων και βρίσκεται στο λιμάνι της Νέας Υόρκης με φοβερή ομίχλη», ενώ ένα πλοίο με το όνομα «Φαβορίτα» στο οποίο επέβαινε ο Πρόξενος και πολλοί Έλληνες και Αμερικανοί, με την Ελληνική Σημαία είχανε εξέλθει για να υποδεχθούνε τους Έλληνες Ναυτικούς. Το «Μιαούλη» εισερχόμενο στον ποταμό Χάτσον, και πλευρίζει προσωρινά στο νησί του Αγάλματος της Ελευθερίας, ενώ η μουσική του πλοίου παίζει διάφορα Ελληνικά εμβατήρια. Στην συνέχεια πλευρίζει στην κανονική θέσει που είχε προσδιοριστεί εκ των προτέρων. Όλοι η Ελληνική ομογένεια με έρανο είχε κατασκευάσει ένα ωραιότατο κύπελλο από ασήμι, το οποίο μετά από μία συγκινητική τελετή στο πλοίο απενεμήθη στον Κυβερνήτη από τον πρόεδρο της επιτροπής Θεόδωρο Ιωνά, καθηγητή Διεθνούς Δικαίου στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον. Μετά την 11αήμερη παραμονή στην Ν.Υόρκη το πλοίο ξεκίνησε για το ποιο δύσκολο ταξίδι για την Βοστώνη, όπου έφθασε μετά τρεις ημέρες. Η παραμονή στην Ν.Υ. υπήρξε ενθουσιώδης όχι μόνον από τους Έλληνες αλλά κυρίως από τους Αμερικανούς. Οι δεξιώσεις ακολουθούσε η μία την άλλη, με πλήρη αναγνώριση της ιστορικότητος της Ελλάδας. Η σημαντικότερη ήτανε όταν σε μία από αυτές παραβρέθηκε και μίλησε η Ιουλία Χάου, χείρα του μεγάλου Φιλέλληνα Σάμουελ Χάου, και ιδρυτού του πρώτου Αμερικανικού Νοσοκομείου στον Πόρο. Στο τέλος της ομιλίας της αναφώνησε Ζήτω η Ελληνική Φυλή Η παραμονή τους στην Βάσιγκτων τους έδωσε την δυνατότητα να θαυμάσουν την Αμερικανική πρωτεύουσα, ενώ ο Κουντουριώτης έγινε δεκτός από όλη την πολιτική και Πολιτειακή εξουσία. Στην επίσκεψη στον Λευκό Οίκο οι τιμητικές εκδηλώσεις, η μία διαδέχετο την άλλη. Μετά την εκδήλωση και την προσφώνηση του Υπουργού Ναυτικού, με ιστορικές τιμητικές εκφράσεις ακόμα και από την αρχαιότητα κατευθύνθηκαν συνοδεία του Υπ. Εξωτερικών στο γραφείο υποδοχής από τον Πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Ουίλλιαμ Μακίνλεϋ. Λαβών το λόγο ο Κουντουριώτης είπε στα Ελληνικά μεταφραζόμενα από τον Έλληνα Πρόξενο. «Εξοχώτατε, κατά διαταγή του Βασιλιά και της Κυβερνήσεώς μου έρχομαι να σας υποβάλω τα σέβη μου και την εκδήλωση συμπάθειας του ελληνικού λαού προς τον αμερικανικό λαό και προς εσάς». Σε αυτά τα λόγια απάντησε ο Πρόεδρος και είπε: «Να πείτε στον Βασιλιά και στην Κυβέρνησή του ότι τους ευχαριστώ για τις εκδηλώσεις συμπάθειας και ότι δεν υπάρχει λαός φιλελληνικώτερος του αμερικανικού. Είμαι πολύ ευτυχής διότι σας βλέπω κ.Κυβερνήτα όπως και τους Αξιωματικούς του ελληνικού πλοίου». Και έτσι στις 7 Οκτωβρίου ο «Μιαούλης» πήρε το δρόμο της επιστροφής κατευθυνόμενος προς τις Αζόρες και συνέχεια μπήκε στις αγκάλες του Ατλαντικού. Ένα ταξίδι που δεν γνώριζαν εάν θα έφθαναν ξανά να δούνε τους δικούς τους ανθρώπους. Η τρικυμία συνέχιζε να μεγαλώνει ακόμα περισσότερο, μέχρι του σημείου να μην μπορεί κανείς να σταθεί στα πόδια του όρθιος, ούτε να ησυχάσει στο κρεβάτι του την νύχτα. Το σκάφος άλλοτε υψωνόταν σαν μετέωρο πάνω στην κορυφή του τεράστιου κύματος και άλλοτε βυθιζόταν στο κενό μεταξύ δύο κυμάτων, τόσο που σκεπαζόταν ολόκληρο αφήνοντας ορατά μόνο τα κατάρτια του». Στις 16 Οκτωβρίου το πλοίο φτάνει στις Αζόρες ενώ την 26η του μηνός το πλοίο διέρχεται από το Γιβραλτάρ. Διερχόμενο από τη Βαρκελώνη και την Μασσαλία ο «Ναύαρχος Μιαούλης» παίρνει πλέον την κατεύθυνση για τον Πειραιά, όπου φτάνει την 21η Νοεμβρίου μετά από 4 μήνες και 16 ημέρες καλύπτοντας 12.242 ναυτικά μίλια. Οι εκδηλώσεις υποδοχής ήτανε το κάτι άλλο. Διαβάζοντας αυτό το βιβλίο ο καθένας μας από όσους ενδιαφερόμαστε για την ιστορία αυτού του τόπου και κυρίως όσοι προέρχονται από το Πολεμικό Ναυτικό θα αισθανθούνε υπερήφανοι γι αυτό το ταξίδι. Μέσα του κρύβει ένα επικίνδυνο και ιστορικό ταξίδι μέσα από το οποίο ο Κυβερνήτης Παύλος Κουντουριώτης, ίδει από τη εποχή αυτή είχε δήξει την ναυτοσύνη του. Θα το πρότεινα όχι απλός να αποκτηθεί αλλά το κυριότερο να διαβαστεί. Διατίθεται στην Υδρογραφική Υπηρεσία Ναυτικού στον Πειραιά, στην Υ.Ι.Ν. και στην πλατεία Κλαυθμόνος.