Σαν σήμερα "έφυγε" ο Ποριώτης ρεμπέτης Μπαγιαντέρας

Σαν σήμερα το 1985 έφυγε από την ζωή ο ρεμπέτης Δημήτρης Γκόγκος γνωστότερος ως Μπαγιαντέρας ,ο «τυφλός ραψωδός της Αντίστασης».

Γεννήθηκε στο Χατζηκυριάκειο, το 1903 κι ήταν το τελευταίο μέλος πολυμελούς οικογένειας όντας το 22ο παιδί της. O πατέρας ήταν από τον Πόρο, ενώ η μητέρα του ήταν Υδραία. 
Από το 1930 αρχίζει και τριγυρνά στα γνωστά στέκια του Πειραιά, παίζοντας μπουζούκι και μπαγλαμά, συντροφιά με τον νεώτερό του Στέλιο Κερομύτη και συμμετέχοντας ενεργά πλέον στη μεγάλη παρέα του ρεμπέτικου τραγουδιού, που έμελλε να εξελιχθεί στα επόμενα χρόνια στην «Πειραιώτικη Κομπανία».
Ο Μπαγιαντέρας είχε στενή σχέση με τους πρωτεργάτες του ρεμπέτικου, κυρίως με τον Μάρκο Βαμβακάρη, τον Στράτο Παγιουμτζή και τον Γιώργο Μπάτη. Όταν λοιπόν άρχισε να συνθέτει τραγούδια, και μάλιστα ωραία ρεμπέτικα, άνοιξε εύκολα η πόρτα των φωνογραφήσεων στο εργοστάσιο της Κολούμπια, στον Περισσό και για τον ίδιο. Τα πρώτα του ήταν δύο χασικλίδικα, το «Καπνουλού μου όμορφη (Η καπνουλού)», γραμμένο το 1934 για την τότε αγαπημένη του (και κατοπινή σύζυγό του) που δούλευε στα καπνά στου Παπαστράτου και το «Πάντα με γλυκό χασίσι», τα οποία κυκλοφόρησαν με επιτυχία τον Σεπτέμβρη του 1935.

Από την περίοδο του Μεσοπολέμου, ήταν ήδη γνωστός ως υμνητής των λαϊκών και προσφυγικών συνοικισμών της εργατούπολης του Πειραιά και έγραψε με ιδιαίτερη ευαισθησία από τα ωραιότερα κανταδόρικα ρεμπέτικα όλων των εποχών, βαθιά ερωτικά, συνεργαζόμενος άλλοτε με τον τότε νεαρό δεξιοτέχνη του μπουζουκιού Μανώλη Χιώτη, ερμηνεύοντας οι δυο τους υπέροχα τα τραγούδια του και άλλοτε χρησιμοποιώντας τη μεγαλύτερη -ίσως- ρεμπέτικη φωνή, προπολεμική και μεταπολεμική, τον Στράτο Παγιουμτζή και τον «κολλητό» του σαν βδέλλα στα σιγόντα, τον ανυπέρβλητο Στελλάκη Περπινιάδη.

Ο Μήτσος Γκόγκος έγραψε, προπολεμικά κυρίως, εκπληκτικά τραγούδια που έγιναν πολύ δημοφιλή και τραγουδιούνται ακόμα στα λαϊκά πάλκα (και θα τραγουδιούνται όσο θα υπάρχουν, για πάντα). Στη μουσική και στο στίχο του προσέδωσε ευαισθησία, ρομαντικό χαρακτήρα, γλυκύτητα και ευαισθησία.
Στα εξήντα περίπου χρόνια της καλλιτεχνικής του ζωής, έγραψε τουλάχιστον 130 τραγούδια, τα περισσότερα όμως είναι σχεδόν άγνωστα στο ευρύ κοινό. Κάποια από αυτά, γύρω στα 30-40, παρέμειναν ανέκδοτα, κλεισμένα στα συρτάρια του, κυρίως λόγω της μεταπολεμικής αυστηρότατης λογοκρισίας, που ήταν χειρότερη και από την μεταξική.

Μεταξύ 1936 και 1940 διαμορφώνει ένα δικό του στυλ, εντελώς προσωπικό, που τον διέκρινε. Γρήγορα εγκαταλείπει τη σκληρή θεματολογία των ναρκωτικών και της φυλακής -ίσως και εξ’ αιτίας της εφαρμογής της αυστηρότατης μεταξικής λογοκρισίας- και στρέφεται -όπως προανέφερα- στις ερωτικές λαϊκές καντάδες, χρησιμοποιώντας τις μυθικές φωνές του Στράτου Παγιουμτζή, του Στελλάκη Περπινιάδη, τη δική του (που ήταν μελωδικότατη) και του νεαρού Μανώλη Χιώτη (που παίζει στους δίσκους του Μπαγιαντέρα και εκπληκτικό τρίχορδο), δημιουργώντας έτσι μερικά από τα ωραιότερα ρεμπέτικα τραγούδια όλων των εποχών, όπως: Το «Χατζηκυριάκειο (Από βραδύς ξεκίνησα ή Θα κλέψω μια μελαχρινή)» (1937), με τους Στράτο - Στελλάκη και λαϊκή ορχήστρα με δύο μπουζούκια (Μπαγιαντέρας - Μ. Χιώτης), κιθάρα (Στέλιος Χρυσίνης), μπαγλαμά και κόντρα-μπάσο (πληροφορίες από τον Παναγιώτη Κουνάδη). Όμως κατά τον Κώστα Χατζηδουλή, μπουζούκι παίζει ο Βασίλης Τσιτσάνης. Το ίδιο αναφέρει και ο ίδιος ο Β. Τσιτσάνης στον Χατζηδουλή στην βιογραφία του. Και ίσως να είναι η αλήθεια.
Το «Μέσα στης ζωής τα μονοπάτια (Γυρνώ σαν νυχτερίδα)» (1938), με τον Στράτο Παγιουμτζή και μπουζούκια τους Μπαγιαντέρα - Χιώτη.

Το «Μ’ έχεις μαγεμένο (Σαν μαγεμένο το μυαλό μου φτερουγίζει)» (1940), με τους Μπαγιαντέρα - Χιώτη και λαϊκή ορχήστρα με δύο μπουζούκια (Μ. Χιώτης και Μπαγιαντέρας), κιθάρα και μπαγλαμά.
Το «Ζούσα μοναχός χωρίς αγάπη (Το τραγούδι της αγάπης)» (1940), με τους Μπαγιαντέρα - Χιώτη. Παίζει λαϊκή ορχήστρα με δύο μπουζούκια (Μ. Χιώτης και Μπαγιαντέρας) και συνοδεύουν κιθάρα και μπαγλαμάς.
Ο Μπαγιαντέρας, ως μέλος οικογένειας με προοδευτική πολιτική τοποθέτηση, ήταν παντρεμένος με την καπνεργάτρια Δέσποινα Αραμπατζόγλου. Διαβάζοντας εφημερίδες και περιοδικά της εποχής εκείνης, ενδυνάμωσε το ενδιαφέρον του για τα πολιτικά θέματα, αύξησε την κοινωνική του ευαισθησία και σταθεροποίησε γρήγορα τις πολιτικές του πεποιθήσεις, που τον τοποθετούσαν στις τάξεις της Αριστεράς
Λίγο πριν από τον πόλεμο, ο Μπαγιαντέρας, γίνεται μέλος του ΚΚΕ, επισημοποιώντας την αριστερή πολιτική του τοποθέτηση.

Παίρνει μέρος στον Αλβανικό πόλεμο του 1940-41 και γύρω στα Χριστούγεννα του 1940 βγάζει τον πρώτο του θεματικό δίσκο με τα πολεμικά τραγούδια «Τους Κενταύρους δε φοβάμαι (Συντροφιά έχω τη λόγχη)» και «Στης Πίνδου τα βουνά (Ψηλά βουνά κι’ απάτητα)», δείχνοντας διάθεση ολόψυχης συμμετοχής στον πόλεμο εναντίον των Ιταλών φασιστών.
Με την κατάρρευση του πολέμου και την είσοδο των κατακτητών στην Ελλάδα, ο Μπαγιαντέρας, βιώνει το αγέρωχο και σκληρό ύφος τους, την έναρξη της μεγάλης μαύρης νύχτας της Κατοχής, την ταπείνωση από τη σκλαβιά, τη μεγάλη πείνα και την εξαθλίωση του ελληνικού λαού. Είναι οι τελευταίες -αλλά και μοιραίες- οπτικές παραστάσεις που έχει, πριν από την ολική τύφλωσή του και τις εικόνες αυτές τις κουβαλάει στη μνήμη του σαν ασήκωτο φορτίο. Και η αγέρωχη ψυχή του εξεγείρεται.
Πληροφορείται από κομματικές πηγές του ΚΚΕ το επικείμενο ξεκίνημα του αντάρτικου αγώνα, κατά των κατακτητών και ετοιμάζεται να υπηρετήσει την Αντίσταση από το δικό του μετερίζι, με το μόνο μέσο που διαθέτει ως λαϊκός δημιουργός, το μπουζούκι και το αδούλωτο πνεύμα του, με τους στίχους και το θεματικό του τραγούδι.

Ο Μπαγιαντέρας, σκεφτόμενος τα παλικάρια που σκοτώνονται αγωνιζόμενα τον εχθρό, που θυσιάζουν τη ζωή τους για τη λευτεριά, αποφασίζει να βοηθήσει τον αγώνα με το τραγούδι του. Θέλει να δώσει κουράγιο στους πατριώτες αγωνιστές, να τους ενθαρρύνει και να υμνήσει την ελευθερία που είναι πολυτιμότερη κι απ’ το φως των ματιών του, όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο ίδιος. Έτσι, ξαναρχίζει να αγωνίζεται, να παλεύει σε μια άλλη παλαίστρα αυτή τη φορά και από τραγουδιστής του έρωτα και των συνοικισμών του Πειραιά γίνεται τώρα ο τυφλός ραψωδός της Αντίστασης.

Τα αντιστασιακά τραγούδια που γράφει, μαζί με άλλα αντάρτικα και επαναστατικά τραγούδια της εποχής εκείνης, δεν διστάζει να τα παίζει και να τα τραγουδάει άφοβα σ’ όλη τη διάρκεια της Κατοχής, περιφερόμενος σε καφενεία και γνωστά στέκια του Πειραιά, των λαϊκών συνοικισμών, ακόμα και της Αθήνας, κάτω από το ρουθούνι των Γερμανών και των συνεργατών τους, με άμεσο κίνδυνο την ίδια του τη ζωή. Γερμανοί και αλητο-Ταγματασφαλίτες τον τσακώνουν (ίσως μετά από «κάρφωμα») να τραγουδάει αντάρτικα, τον συλλαμβάνουν και τον κακοποιούν βάναυσα. Πάλι καλά που δεν τον σκότωσαν!
Τα τραγούδια του Μπαγιαντέρα, του τυφλού ραψωδού της Εθνικής Αντίστασης, με θέμα το Αντάρτικο όπως τα " ΣΟΥ ΣΤΕΛΝΩ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΑΤΑ " (1943), " ΝΑ ‘ΝΑΙ ΓΛΥΚΟ ΤΟ ΒΟΛΙ (ΦΟΡΕΣΕ ΑΝΤΑΡΤΗ Τ’ ΑΡΜΑΤΑ)" ( 1942)," ΑΡΧΗΓΟ ΜΟΥ ΕΧΩ ΤΟΝ ΑΡΗ" , αναφέρουν ανελλιπώς τις λέξεις ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, Άρης (Βελουχιώτης) -τα συνθήματα της Αντίστασης-, συμβαδίζοντας απόλυτα με τα αντίστοιχα των τοίχων της Κατοχής, που τα έγραφαν με κίνδυνο τη ζωή τους οι ηρωικοί αγωνιστές της πόλης.

Υμνώντας την ελευθερία, θέλοντας να δώσει κουράγιο σε αυτούς που αγωνίζονται τραγουδά: «Φόρεσε, αντάρτη, τ’ άρματα, ζώσε και το σπαθί σου/ και σύρε για τον πόλεμο κι η λευτεριά μαζί σου…». Κι ακόμα: «Σου στέλνω χαιρετίσματα απ’ τα βουνά, μανούλα/ στο καραούλι βρίσκομαι, στην πιο ψηλή ραχούλα./ Εχω τ’ αγρίμια συντροφιά, έχω και τα ζαρκάδια/ με τους συντρόφους περπατώ μέρες, αυγές και βράδια./ Τον ουρανό για σκέπασμα, τη γη έχω για στρώμα/ και το ΕΑΜ μέσ’ στην καρδιά, γι’ αυτό θα μπω στο χώμα». Ο λαϊκός υμνωδός της Αντίστασης, εξάλλου, δε θα μπορούσε να μην τραγουδήσει τον πρωτοκαπετάνιο Αρη Βελουχιώτη: «Πολέμησε αντάρτη μου, ως πολεμάνε όλοι/ και με τον Αρη αρχηγό, θα ‘ναι γλυκό το βόλι…», «Για ντουφέκι δε με νοιάζει, ούτε βάζω πια μαράζι/ αρχηγό μου έχω τον Αρη, το λεβεντοπαλικάρι…
Ο ευαίσθητος υμνητής του Έρωτα και της Αντίστασης "έφυγε" στις 18 του Νοέμβρη του 1985 από λοίμωξη του αναπνευστικού.

Πηγή: rebetiko.gr