Χειμωνιάτικο «λέντισμα» στο Πόρτο Χέλι

Περισσότερο από 50 χρόνια πριν, κάθε Φεβρουάριο, μέσα στο καταχείμωνο, γινόταν με τελετουργικό τρόπο το μάζεμα των ψαριών στη λιμνοθάλασσα του Πόρτο Χελίου. Γράφει ο Γιάννης Μητσόπουλος Στη δυτική αόρατη πλευρά του Πόρτο Χελίου, πίσω από τα σπίτια του σημερινού παραθαλάσσιου χωριού και προς την πλευρά της Βερβερόντας, βρίσκεται η λιμνοθάλασσα, που –κατά πολλούς– έχει δώσει και το αρχαίο όνομα «Αλιείς» στην περιοχή. Η λιμνοθάλασσα αυτή, που συγκοινωνεί με τη θάλασσα με δύο μόνο στενές λωρίδες νερού, είχε την ιδιότητα, λόγω της σύστασης του βυθού της και της θερμοκρασίας του νερού, να προσελκύει με φυσικό τρόπο πάρα πολλά ψάρια. Τότε αποτελούσε πηγή πλούτου για τους ντόπιους ψαράδες. Σήμερα το ψάρεμα απαγορεύεται εντελώς. 1Είναι Φεβρουάριος του 1960. Η μέρα επιλεγμένη να είναι συννεφιασμένη και κρύα. Μόλις έχει ξημερώσει και η δουλειά αρχίζει με το κλείσιμο της εισόδου της λιμνοθάλασσας, με τις ευλογίες του παπά. Οι κάθετοι πάσσαλοι –«πείρες», όπως τις λέγανε οι ντόπιοι– έχουν καρφωθεί στον βυθό, για να μη φεύγουν τα ψάρια στην ανοιχτή θάλασσα. Αξίζει να σημειωθεί ότι για την όλη επιχείρηση οι κάτοικοι καλούσανε Μεσολογγίτες ψαράδες, που γνώριζαν καλά από ψάρεμα σε λιμνοθάλασσα, για να τους δώσουν την τεχνογνωσία. Αυτοί τους έμαθαν και το πώς να φτιάχνουν τα ειδικά για λιμνοθάλασσες σκαριά για βάρκες, όπως αυτή της φωτογραφίας, που τα λέγανε «πριάρια». 2 Οι κυράδες των ψαράδων, ντυμένες στα καλά τους (κι αυτή με την πλεξούδα της), έρχονταν για να παρακολουθήσουν το «λέντισμα», που άρχιζε με την περίφραξη του μέρους της λίμνης, όπου θα γινόταν το μάζεμα των ψαριών. 3 Με βάρκες πήγαιναν προς την απέναντι ακτή της λιμνοθάλασσας και χτυπούσαν το νερό με «τρούμπες» (ρόπαλα), για να φοβίσουν τα ψάρια και να τα διώξουν απ' τα βαθιά (μέχρι και 3 μέτρα) προς τα ρηχά νερά. Μετά μπήγανε στον βυθό τις «πείρες» (πασσάλους), ενωμένες με δίχτυα, έτσι που να εγκλωβίσουν τα ψάρια. 4 Οι άντρες, με σηκωμένα τα παντελόνια, μπαίνανε στα ρηχά και απλώνανε με τα χέρια τα δίχτυα κυκλικά, εκεί που ήταν εγκλωβισμένα τα ψάρια. 5 Μετά άρχιζαν να τραβάνε το βαρύ δίχτυ με τα χέρια προς τη στεριά, πολλές φορές με φωνές και εντολές του ενός προς τον άλλον, κι άλλοτε με ένα ρυθμικό «έι-οπ», που τους βοηθούσε να συντονίσουν τις κινήσεις τους. 6 Τότε, εκεί στα ρηχά, η θάλασσα άρχιζε να βράζει από τα συγκεντρωμένα ψάρια. Η λιμνοθάλασσα συγκέντρωνε μέσα της γαριδάκια, καραβιδάκια, καβούρια και ένα είδος φυκιού. Αυτά αποτελούσανε τη βασική τροφή που αναζητούσαν τα ψάρια που μπαίνανε και μένανε στη λιμνοθάλασσα. Όσο μένανε τόσο τρώγανε. Κι όσο τρώγανε τόσο παχαίνανε, με αποτέλεσμα να μη χωράνε να βγουν από τις «πείρες» προς τη θάλασσα. Τα μικρότερα όμως, κυνηγώντας την τροφή, χωρούσανε και μπαίνανε σπρωγμένα κι απ' την παλίρροια, που πηγαινόφερνε τα νερά. 7 Τα ψάρια ήταν τόσο πολλά και τόσο μεγάλα, που τα πιάνανε με τα χέρια. Ο ψαράς της φωτογραφίας κρατάει ένα λαβράκι. 8 Για να συγκεντρώσουν τα μικρότερα, χρησιμοποιούσαν απόχες. Μάζευαν τσιπούρες, λαβράκια, κέφαλους και σπάρους, που τα μεγαλύτερα φτάνανε μέχρι και 3 κιλά το καθένα. 9 Ποιοι ήτανε οι πρώτοι που έπαιρναν το μερτικό τους; Μα φυσικά οι αρχές, που μαζευόντουσαν για το τελετουργικό! Ο χωροφύλακας, ο τελώνης και οι άλλοι επικεφαλής στην ουρά για έναν κέφαλο… Η λιμνοθάλασσα ανήκε στο κράτος και δινόταν μετά από δημοπρασία στον Αλιευτικό Συνεταιρισμό Πόρτο Χελίου. 10 Καθένας και το ψάρι του, που τα διάλεγαν ακόμα και μέσα από τις ψαροκασέλες. Συγκεντρωμένοι για το «λέντισμα» πολλοί καπεταναίοι από το Μεσολόγγι. Μερικά ονόματα που θυμούνται οι ντόπιοι ακόμα και σήμερα είναι του Κώστα Καντηλιώτη, του Λάγιου και του Κάντα, που ήταν φύλακες του χώρου και πληρώνονταν από τον Συνεταιρισμό. 11 Τα ψάρια τα συγκέντρωναν σε ψαροκασέλες, για να τα στείλουν στη συνέχεια στην αγορά, ενώ πλήθος οι περίεργοι από τα γύρω χωριά, που παρακολουθούσαν τη διαδικασία. Φαίνεται πως τα ψάρια ήταν τόσο πολλά, που τα μικρότερα τα πετούσαν ψόφια στην παραλία, όπως φαίνεται και στη φωτογραφία. 12 Μερικά από τα φορτηγά της εποχής που φορτώνανε τα ψάρια, για να τα μεταφέρουν προς πώληση, κυρίως στην ψαραγορά της Αθήνας ή στο Κερατσίνι. 13 Το «λέντισμα» του Φλεβάρη του 1960 έχει τελειώσει και η οικογένεια λίγο πριν επιστρέψει στο χωριό, φωτογραφίζεται μπροστά στο ταξί απ' το Κρανίδι. Οι φωτογραφίες είναι του φωτογράφου Αλεξανδρίδη και προέρχονται από το αρχείο του κ. Σ. Ζόγκα από το Κρανίδι.