Της «Αγιάσης» στην Αίγινα

Μία από τις πιο λαμπρές ημέρες της Ορθοδοξίας αλλά και του Ελληνισμού είναι η ημέρα των Θεοφανείων. Η ημέρα αυτή είναι από τις πιο σημαντικές για τα νησιά και τις νησιώτικες πολιτείες της ηπειρωτικής Ελλάδας. Ιδιαίτερα για τους ψαράδες και τους ναυτικούς. Ο λαός πιστεύει πως, με ό,τι καιρό αγιαστούν τα νερά της θάλασσας, τέτοιος καιρός θα επικρατεί όλη την υπόλοιπη χρονιά. Η παράδοση της ημέρας θέλει πολλούς νέους –και όχι μόνο– να βουτούν σε θάλασσες, λίμνες και ποτάμια, για να πιάσουν τον σταυρό. Αυτός που το κατορθώνει είναι και ο «βλογημένος» της χρονιάς. Μην ξεχνάμε βέβαια ότι πάνω σε αυτή την παράδοση έχει στηριχθεί και το σενάριο μιας βραβευμένης παλιάς ελληνικής ταινίας, της «Μανταλένας». Την ημέρα αυτή οι παλαιοί Αιγινήτες την αποκαλούσαν «της Αγιάσης», επειδή αγιάζεται όλος ο κόσμος. Ανήμερα των Θεοφανείων όλες οι ενορίες της πόλης της Αίγινας συγκεντρώνονται στο εσωτερικό μικρό λιμανάκι με τα ψαροκάικα. Η εξέδρα, που ο δήμος έχει στήσει από την προηγούμενη ημέρα, δέχεται τους ιερείς και τις Αρχές του νησιού. Πολλοί τολμηροί κολυμβητές συνεχίζουν την παράδοση. Παλαιότερα αυτός που έπιανε τον σταυρό γυρνούσε στα μαγαζιά και στα σπίτια με τον σταυρό μέσα σε δίσκο, απ’ όπου τον προσκυνούσαν για ευλογία οι άνθρωποι. Συνάμα έβγαζε και ένα καλό χαρτζιλίκι για τις επόμενες ημέρες. Για πολλά χρόνια η κατάδυση του σταυρού γινόταν στην παλαιά προβλήτα, ενώ άλλοτε η τελετή γινόταν στην περιοχή του σημερινού ΝΟΑ, όπου και βρισκόταν το Ηρώον. Στην Κυψέλη για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα η τελετή του αγιασμού των υδάτων γινόταν στο Λεόντι, στο σημείο των εγκαταστάσεων της «ΑΓΕΤ Ηρακλής», όπου δούλευαν τότε πολλοί Αιγινήτες. Όπως μαρτυρεί και η φωτογραφία, πολλοί ανέβαιναν πάνω στο «σιλό» και βουτούσαν από εκεί, για να πιάσουν τον σταυρό. Κάποιες φορές η τελετή γινόταν στο λιμανάκι της Καβουρόπετρας. Σήμερα έχει επιστρέψει στο Λεόντι, όπου ο ιερέας επιβιβάζεται σε μεγάλο καΐκι και από κει ρίχνει τον σταυρό στη θάλασσα. Μεγάλη όμως ήταν και η συμμετοχή των μικρότερων παιδιών, που τους δινόταν μία ακόμα ευκαιρία να πουν τα κάλαντα. Την παραμονή τα παιδιά πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούσαν τα κάλαντα των Φώτων. Τα παιδιά τραγουδούσαν αυτή την ημέρα και τα «Καλήμερα», που ήταν και αυτά κάλαντα της ημέρας: «Σήμερα τα Φώτα κι οι φωτισμοί και χαρά μεγάλη τ' αφέντη μας. Καλήμερα, καλήμερα και πάντα καλημέρα, και την καλημερίζουμε ετούτη την ημέρα. Αφέντη μου πεντάφεντε, πέντε φορές αφέντης, πέντε φορές αφέντεψες και πάλι αφέντης είσαι. Καλήμερα, καλήμερα... Πολλά 'παμε του αφέντη μας, ας πούμε και της κυράς μας. Κυρά ψιλή, κυρά λιγνή, κυρά καμπανοφρύδα, κυρά μου, όταν στολίζεσαι να πας στην εκκλησιά σου, βάζεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αστήθος και του κοράκου το φτερό βάζεις καμπανοφρύδι... Καλήμερα, καλήμερα....» Και συνέχιζαν έτσι να καλαντίζουν όλα τα μέλη της οικογένειας... Στη συνέχεια οι νοικοκυρές έπαιρναν καρύδια, τα οποία έσπαγαν και τα άνοιγαν στη μέση. Έπαιρναν σπιρτόξυλα και το βράδυ, πριν από τα μεσάνυχτα, έβγαιναν έξω από το σπίτι και πετούσαν τα καρύδια με τα σπιρτόξυλα πάνω στην κεραμοσκεπή, γιατί πίστευαν ότι έτσι «θα φύγουν οι κολοστέντες (καλικάντζαροι) με τις βάρκες (καρύδια), κάνοντας κουπί (σπιρτόξυλα), για να γυρίσουν εκεί απ’ όπου είχαν έρθει». Ανήμερα της Αγιάσης, οι Αιγινήτες πήγαιναν στην εκκλησία, έπαιρναν αγιασμό και άγιαζαν τα χωράφια τους, τα δέντρα και τα ζώα. Άγιαζαν και το πηγάδι, «για να είναι τα νερά αγιασμένα και καθαρά» (από το βιβλίο του Ι. Επ. Μάντζαρη «Αιγινητών ήθη και έθιμα»).