Παγκόσμια ημέρα Γυναίκας: Ισότητα φύλων; Πολύ λίγα, πολύ αργά…

Αναδημοσίευση από το libre.gr 

Η 8η Μαρτίου έχει καθιερωθεί ως η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, μια ημέρα για τον εορτασμό των κοινωνικών, οικονομικών, πολιτιστικών και πολιτικών επιτευγμάτων των γυναικών παγκοσμίως, ενώ παράλληλα τονίζει την ανάγκη δράσης και επιτάχυνσης της ισότητας των φύλων.

Γιατί έχει σημασία η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας
Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας είναι μια ημέρα για να αναγνωρίσουμε πόσο μακριά έχουμε φτάσει ως προς την ισότητα των φύλων, αλλά και πόσο δρόμο έχουμε ακόμα να διανύσουμε προς την κατεύθυνση αυτή. Το 1911 μόνο οκτώ χώρες επέτρεπαν στις γυναίκες να ψηφίσουν, η ίση αμοιβή για ίση εργασία ήταν πρωτόγνωρη, ενώ τα αναπαραγωγικά δικαιώματα ήταν ανύπαρκτα.

Από τότε έχουν γίνει μεγάλα και σπουδαία βήματα. Ενώ κάποτε οι γυναίκες δεν μπορούσαν να ψηφίσουν, τώρα ηγούνται χωρών. Ενώ κάποτε απαγορευόταν να εργαστούν, τώρα διαχειρίζονται εταιρείες. Σχεδόν σε όλο τον Δυτικό κόσμο οι γυναίκες έχουν δικαιώματα που οι παλαιότερες γενεές θα μπορούσαν μόνο να ονειρευτούν, αλλά ακόμα δεν υπάρχει πλήρης ισότητα. Δυστυχώς, η πλειονότητα των γυναικών ανά τον κόσμο δεν είναι τόσο κοντά σε αυτόν τον στόχο.

Πριν από περισσότερα από 100 χρόνια, η πρώτη πορεία πραγματοποιήθηκε για τον τερματισμό των επιβλαβών συνθηκών στον χώρο εργασίας, τα ίσα δικαιώματα, την ίση αμοιβή και τον τερματισμό της εκμετάλλευσης. Και δυστυχώς αυτοί οι στόχοι εξακολουθούν να είναι επίκαιροι σήμερα.

Γιατί τα δικαιώματα που έχουν οι γυναίκες δεν είναι ασφαλή
Η πρόοδος πρέπει να είναι γραμμική, αλλά πολύ συχνά συνοδεύεται από ένα βήμα πίσω. Μερικές φορές, ακόμη και όταν θεσπιστούν νόμοι και δικαιώματα, αγνοούνται ούτως ή άλλως. Για παράδειγμα: Παρά τους νόμους για την ενδοοικογενειακή βία, την ευαισθητοποίηση του κοινού και την πρόσβαση σε νομική προστασία, η βία κατά των γυναικών βρίσκεται σε έξαρση.

Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τη βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών, σύμφωνα με μια σημαντική έκθεση του 2020 συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων ενδοοικογενειακής κακοποίησης, εμπορίας ανθρώπων, σεξουαλικής επίθεσης και βίας κατά των γυναικών υπερασπιστών των περιβαλλοντικών δικαιωμάτων.

Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας είναι μια ευκαιρία να αναγνωρίσουμε τις σύνθετες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν γυναικείοι πληθυσμοί όπως οι έγχρωμες γυναίκες και οι γυναίκες με αναπηρίες και να σταθούμε κοντά τους. Είναι μια ένδειξη αλληλεγγύης προς τις γυναίκες που ζουν σε χώρες, στις οποίες είναι αδύνατο να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους.

Ποιο είναι το θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας το 2024
Κάθε χρόνο, υπάρχουν ουσιαστικά δύο διαφορετικά θέματα: ένα που προτείνεται ως θέμα εκστρατείας από τον ιστότοπο της Internatiolan Women Day για φέτος είναι «Εμπνεύστε την ένταξη», και το επίσημο του ΟΗΕ, το οποίο φέτος είναι «Επενδύστε στις γυναίκες: Επιταχύνετε την πρόοδο».

Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη: Πολύ μακριά από τους στόχους που τέθηκαν για την ισότητα των φύλων
Το 2015, οι παγκόσμιοι ηγέτες ενέκριναν ομόφωνα την Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, θέτοντας 17 στόχους για έναν καλύτερο κόσμο, όπου στην θέση 5 βρισκόταν η ισότητα των φύλων. Ωστόσο, στα μισά του δρόμου προς το τελικό σημείο της Ατζέντας 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, ο κόσμος αποτυγχάνει να επιτύχει την ισότητα των φύλων, καθιστώντας την έναν ολοένα πιο μακρινό στόχο. Εάν συνεχιστούν οι τρέχουσες τάσεις, περισσότερες από 340 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια θα εξακολουθούν να ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας έως το 2030 και σχεδόν μία στις τέσσερις θα αντιμετωπίζει μέτρια ή σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια. Η αυξανόμενη ευπάθεια που προκαλείται από την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή είναι πιθανό να επιδεινώσει αυτήν την προοπτική, καθώς 236 εκατομμύρια περισσότερες γυναίκες και κορίτσια θα είναι θύματα επισιτιστικής ανασφάλειας σε ένα χειρότερο σενάριο για το κλίμα.

Το χάσμα μεταξύ των φύλων στην εξουσία και τις ηγετικές θέσεις παραμένει εδραιωμένο και, με τον τρέχοντα ρυθμό προόδου, η επόμενη γενιά γυναικών θα εξακολουθεί να ξοδεύει κατά μέσο όρο 2,3 περισσότερες ώρες την ημέρα σε απλήρωτη φροντίδα και οικιακή εργασία από τους άνδρες. Καμία χώρα δεν είναι εφικτή για την εξάλειψη της βίας από τους οικείους συντρόφους και το μερίδιο των γυναικών στις διοικητικές θέσεις στο χώρο εργασίας θα παραμείνει κάτω από την ισοτιμία ακόμη και μέχρι το 2050. Έχει σημειωθεί δίκαιη πρόοδος στην εκπαίδευση των κοριτσιών, αλλά τα ποσοστά ολοκλήρωσης παραμένουν κάτω από το παγκόσμιο επίπεδο.

Με το ρολόι να χτυπά, το επείγον αυξάνεται.

Η μέρα είναι επίσημη αργία στο Αφγανιστάν, την Αγκόλα, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, τη Λευκορωσία, τη Μπουρκίνα Φάσο, τη Καμπότζη, τη Κίνα (μόνο για γυναίκες), τη Κούβα, τη Γεωργία, τη Γουινέα-Μπισάου, την Ερυθραία, το Καζακστάν, τη Κιργιζία, το Λάος, τη Μαδαγασκάρη (μόνο για γυναίκες), τη Μολδαβία, τη Μογγολία, το Νεπάλ, τη Ρωσία, το Τατζικιστάν, το Τουρκμενιστάν, την Ουγκάντα, την Ουκρανία, , το Ουζμπεκιστάν, το Βιετνάμ, και τη Ζάμπια.

Σε ορισμένες χώρες, όπως το Καμερούν, η Κροατία, η Ρουμανία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Βουλγαρία και η Χιλή η μέρα δεν είναι αργία, αλλά εορτάζεται ευρέως. Την ημέρα αυτή συνηθίζεται οι άντρες να δίνουν δώρα στις γυναίκες της ζωής τους (φίλες, μητέρες, σύζυγοι, αρραβωνιαστικοί, κόρες, συνάδελφοι κτλ.) λουλούδια και μικρά δώρα. Σε ορισμένες χώρες (όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία) γιορτάζεται επίσης ως ισοδύναμο της Ημέρας της Μητέρας, όπου τα παιδιά επίσης δίνουν μικρά δώρα για τις μητέρες και τις γιαγιάδες. Στη Ρωσία, η ημέρα έχει χάσει το πολιτικό πλαίσιο μέσα στο χρόνο και έχει γίνει απλά μια μέρα για να τιμήσει τις γυναίκες και την γυναικεία ομορφιά.  Από το 2019 η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας εορτάζεται ως αργία του ομοσπονδιακού κρατιδίου του Βερολίνου στη Γερμανία.

Το γυναικείο κίνημα στην Ελλάδα

Δεν ήταν μόνο οι Σουλιώτισσες και οι γνωστές ηρωίδες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 που έγραψαν ιστορία στην Ελλάδα. Οι περισσότερες και περισσότεροι όμως γνωρίζουμε μόνο τις πρώτες. Ίσως γιατί επικρατούσε η αντίληψη, από τις αρχές του 20ού αιώνα, ότι η κατάκτηση των δικαιωμάτων για τις γυναίκες μπορεί να προωθηθεί μόνο μέσα από το εθνικιστικό πρίσμα. Δεν ήταν λίγοι οι εργατικοί αγώνες που πρωτοστάτησαν οι γυναίκες ανά την επικράτεια. Ήταν λογικό, καθώς, για παράδειγμα, το 1919, λόγω της πολεμικής εκστρατείας στη δυτική Τουρκία, οι γυναίκες αποτελούσαν ακόμη και το 70% του εργατικού δυναμικού σε κραταιούς τομείς της ελληνικής βιομηχανίας, όπως η κλωστοϋφαντουργία.

Με την κυκλοφορία του περιοδικού «Η Εφημερίς των Κυριών», στις 8 Μαρτίου 1887, σηματοδοτείται το ξεκίνημα του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα. Η «Εφημερίς των Κυριών» εκδίδεται από γυναίκες και απευθύνεται στις γυναίκες των μεσαίων στρωμάτων του νεοσύστατου ελληνικού κράτους και της ελληνικής διασποράς. Επικεφαλής και εκδότρια του περιοδικού ήταν η δημοσιογράφος και συγγραφέας Καλλιρρόη Παρρέν.

Οι στόχοι που τέθηκαν το 2015

• 5.1: Τερματισμός κάθε μορφής διακρίσεων κατά των γυναικών και κοριτσιών, οπουδήποτε.
• 5.2: Εξάλειψη όλων των μορφών βίας κατά όλων των γυναικών και κοριτσιών, τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια ζωή, συμπεριλαμβανομένης της εμπορίας ανθρώπων καθώς και της σεξουαλικής και κάθε άλλου είδους εκμετάλλευσης.
• 5.3: Εξάλειψη όλων των  επιβλαβών πρακτικών, όπως ο παιδικός, πρόωρος και καταναγκαστικός γάμος καθώς και ο ακρωτηριασμός γυναικείων γεννητικών οργάνων.
• 5.4: Αναγνώριση και εκτίμηση της μη αμειβόμενης φροντίδας και οικιακής εργασίας, μέσω της παροχής δημόσιων υπηρεσιών, υποδομών και πολιτικών κοινωνικής προστασίας, και της προαγωγής της κοινής ευθύνης μέσα σε ένα νοικοκυριό και στην οικογένεια, ανάλογα με τις εκάστοτε εθνικές ιδιαιτερότητες.  
• 5.5: Διασφάλιση της πλήρους και αποτελεσματικής συμμετοχής καθώς και των ισότιμων ευκαιριών ανάληψης ηγετικού ρόλου των γυναικών σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων στην πολιτική, οικονομική και δημόσια ζωή.
• 5.6: Διασφάλιση της καθολικής πρόσβασης στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία καθώς και διασφάλιση των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων, όπως έχει συμφωνηθεί με βάση το Πρόγραμμα Δράσης της Διεθνούς Διάσκεψης για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη, την Πλατφόρμα Δράσης του Πεκίνου, και τα έγγραφα που προέκυψαν από τις διασκέψεις αναθεώρησης.
• 5.α: Δρομολόγηση μεταρρυθμίσεων οι οποίες θα παράσχουν στις γυναίκες ίσα δικαιώματα ως προς τους οικονομικούς πόρους, καθώς και πρόσβαση στην ιδιοκτησία, στον έλεγχο της γης και άλλων μορφών ιδιοκτησίας, στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, στις κληρονομιές και στους φυσικούς πόρους, σύμφωνα με την εκάστοτε εθνική νομοθεσία.
• 5.β: Ενίσχυση της χρήσης της τεχνολογίας γενικής εφαρμογής, και ιδίως της τεχνολογίας της πληροφορίας και των επικοινωνιών, προωθώντας έτσι την ενδυνάμωση  των γυναικών.
• 5.γ: Υιοθέτηση και ενίσχυση ορθών πολιτικών και εφαρμόσιμων νομοθεσιών που αποβλέπουν στην προώθηση της ισότητας των φύλων και τη χειραφέτηση των γυναικών και των κοριτσιών σε όλα τα επίπεδα.

Η ανησυχητική έκθεση του ΟΗΕ το 2023 για τους παραπάνω στόχους

Ο κόσμος δεν βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη της ισότητας των φύλων έως το 2030. Σε παγκόσμιο επίπεδο, κανένας από τους 18 δείκτες δεν «πέτυχε ή σχεδόν δεν πέτυχε» τους στόχους και μόνο ένας είναι «κοντά στον στόχο». Με τον τρέχοντα ρυθμό προόδου, εκτιμάται ότι θα χρειαστούν έως και 286 χρόνια για να καλυφθούν τα κενά στη νομική προστασία και να αρθούν οι νόμοι που εισάγουν διακρίσεις, 140 χρόνια για να εκπροσωπούνται ισότιμα ??οι γυναίκες σε θέσεις εξουσίας και ηγεσίας στο χώρο εργασίας, και 47 ισότιμη εκπροσώπηση στα εθνικά κοινοβούλια. Οι διαδοχικές παγκόσμιες κρίσεις έχουν επισημάνει και επιδεινώσει τις υπάρχουσες ανισότητες μεταξύ των φύλων, όπως η άνιση πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση και τις οικονομικές ευκαιρίες. Απαιτείται πολιτική ηγεσία και ένα ολοκληρωμένο σύνολο πολιτικών μεταρρυθμίσεων για την άρση των συστημικών φραγμών.

• Στόχος 5.1: Με βάση δεδομένα που συλλέχθηκαν το 2022 σε 119 χώρες, το 55% των χωρών δεν διέθεταν νόμους που απαγορεύουν τις άμεσες και έμμεσες διακρίσεις κατά των γυναικών. Οι μισές χώρες συνέχισαν να στερούνται ποσοστώσεων για τις γυναίκες στο εθνικό κοινοβούλιο. Το 60% των χωρών δεν είχαν νόμους που να ορίζουν τον βιασμό με βάση την αρχή της συναίνεσης. Το 45% των χωρών δεν επέβαλε ίση αμοιβή για εργασία ίσης αξίας. πάνω από το ένα τρίτο των χωρών δεν παρείχαν άδεια μητρότητας σύμφωνα με τα πρότυπα της ΔΟΕ. Σχεδόν το ένα τέταρτο των χωρών δεν παραχώρησαν στις γυναίκες ίσα δικαιώματα με τους άνδρες στον γάμο και στο διαζύγιο και σχεδόν τα τρία τέταρτα των χωρών δεν κατάφεραν να ορίσουν τα 18 έτη ως την ελάχιστη ηλικία γάμου για γυναίκες και άνδρες, χωρίς εξαιρέσεις.
• Στόχος 5.3: Μία στις πέντε νέες γυναίκες παγκοσμίως (19%) παντρεύτηκε σε παιδική ηλικία το 2022. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι παιδικοί γάμοι έχουν μειωθεί από 21% το 2016. Ωστόσο, οι βαθιές επιπτώσεις του COVID-19 απειλούν αυτήν την πρόοδο, με έως και 10 εκατομμύρια επιπλέον κορίτσια να κινδυνεύουν να παντρευτούν σε παιδική ηλικία κατά τη διάρκεια μιας δεκαετίας από την έναρξη της πανδημίας.
• Στόχος 5.5: Από την 1η Ιανουαρίου 2023, οι γυναίκες κατείχαν το 26,5% των εδρών στα σώματα των εθνικών κοινοβουλίων, από 22,3% το 2015. Σε τοπικό επίπεδο, οι γυναίκες κατείχαν το 35,4% των εδρών στα διαβουλευτικά σώματα, από 33,9% το 2020. Με αυτόν τον ρυθμό, η ισοτιμία σε τέτοια όργανα δεν μπορεί να επιτευχθεί μέχρι το 2030. Επίσης, η ισότητα των φύλων στους πολιτικούς θεσμούς εξακολουθεί να είναι σπάνια: μόνο έξι χώρες είχαν 50% ή περισσότερες γυναίκες στα κατώτερα/ενιαία σώματα των εθνικών κοινοβουλίων τους και 3 σε τοπικά νομοθετικά σώματα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι γυναίκες κατείχαν μόνο το 28,2% των διευθυντικών θέσεων το 2021 (αύξηση μόλις 1% από το 2015), αν και αντιπροσώπευαν σχεδόν το 40% της συνολικής απασχόλησης.
• Στόχος 5.6: Με βάση δεδομένα από 68 χώρες για την περίοδο 2007-2022, μόνο το 56% των παντρεμένων ή εντός κάποιου δεσμού γυναικών ηλικίας 15 έως 49 ετών παίρνουν τις δικές τους αποφάσεις σχετικά με τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και τα δικαιώματα, με το ποσοστό να πέφτει στο 37% κατά μέσο όρο σε χώρες της Αφρικής και να ανεβαίνει σε ποσοστό άνω του 80% σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Μεταξύ των 115 χωρών με δεδομένα το 2022, οι χώρες διαθέτουν, κατά μέσο όρο, το 76% των νόμων και των κανονισμών που απαιτούνται για την εξασφάλιση της πλήρους και ίσης πρόσβασης στη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και δικαιώματα.
• Στόχος 5.α: Τα διαθέσιμα στοιχεία από 46 χώρες για την περίοδο 2009-2020 δείχνουν ότι πολλές γυναίκες και άνδρες που συμμετέχουν στη γεωργική παραγωγή στερούνται ιδιοκτησίας ή/και κατοχύρωσης δικαιωμάτων επί γεωργικής γης. Στο ένα τρίτο των χωρών, λιγότερο από το 50% των γυναικών και των ανδρών έχουν ιδιοκτησία ή ασφαλή δικαιώματα επί της γεωργικής γης. Το μερίδιο των ανδρών που έχουν ιδιοκτησία είναι τουλάχιστον διπλάσιο από αυτό των γυναικών σε σχεδόν τις μισές χώρες. Από τις 68 χώρες που ανέφεραν τα δικαιώματα των γυναικών στην ιδιοκτησία και/ή έλεγχο γης σε νομικά πλαίσια, έως το 2022, περίπου το 31% προστατεύει σημαντικά τα δικαιώματα γης των γυναικών (βαθμολογία τουλάχιστον 5 στα 6), ενώ το 47% προστατεύει ελάχιστα τα γυναικεία δικαιώματα στη γη (βαθμολογία 3 στα 6 ή χαμηλότερη).
• Στόχος 5.β: Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 73% του πληθυσμού ηλικίας 10 ετών και άνω είχε κινητό τηλέφωνο το 2022, από 67% το 2019. Οι γυναίκες είχαν περίπου 12% λιγότερες πιθανότητες να έχουν κινητά τηλέφωνα από τους άνδρες – το χάσμα σχεδόν αμετάβλητο από το 2019 .
• Στόχος 5.γ: Με βάση δεδομένα που αναφέρθηκαν από 105 χώρες και περιοχές για την περίοδο 2018-2021, το 26% των χωρών παγκοσμίως διαθέτουν ολοκληρωμένα συστήματα για την παρακολούθηση και τη δημόσια κατανομή για την ισότητα των φύλων, το 59% έχει ορισμένα χαρακτηριστικά ενός συστήματος και το 15% δεν έχει ελάχιστα στοιχεία αυτών των συστημάτων.

Κάποια νούμερα που τρομάζουν και αποδεικνύουν πόσο μακριά βρισκόμαστε από την ισότητα των φύλων

• 1 στις 3 γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της θα αντιμετωπίσει σωματική, ψυχολογική ή σεξουαλική βία από τον σύντροφό της.
• 1 στις 5 γυναίκες θα πέσει θύμα βιασμού ή απόπειρας βιασμού
• 1 στις 10 γυναίκες στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υποστεί παρενόχληση στον κυβερνοχώρο από την ηλικία των 15 ετών, συμπεριλαμβανομένης της λήψης ανεπιθύμητων ή/και προσβλητικών σεξουαλικών μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μηνυμάτων SMS ή προσβλητικών ή/και ακατάλληλων προβολών σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης.
• Στα Αραβικά κράτη, μια περιφερειακή μελέτη διαπίστωσε ότι το 60 τοις εκατό των γυναικών χρηστών του Διαδικτύου στην περιοχή είχαν εκτεθεί σε διαδικτυακή βία τον περασμένο χρόνο.
• Στην Ουγκάντα, το 2021, περίπου οι μισές γυναίκες (49 τοις εκατό) ανέφεραν ότι είχαν εμπλακεί σε διαδικτυακή παρενόχληση κάποια στιγμή στη ζωή τους.
• 500.000 με 2.000.000 άνθρωποι στον κόσμο, κυρίως γυναίκες και παιδιά, εκτιμάται ότι διακινούνται παράνομα κάθε χρόνο με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση και την εξαναγκαστική εργασία.
• Το 2022, περίπου 48.800 γυναίκες και κορίτσια σε όλο τον κόσμο δολοφονήθηκαν από τους συντρόφους τους ή άλλα μέλη της οικογένειάς τους. Αυτό σημαίνει ότι, κατά μέσο όρο, περισσότερες από πέντε γυναίκες ή κορίτσια σκοτώνονται κάθε ώρα από κάποιον στην οικογένειά τους.
• Ενώ το 55 τοις εκατό όλων των γυναικοκτονιών διαπράττονται από στενούς συντρόφους ή άλλα μέλη της οικογένειας.
• Παγκοσμίως, υπολογίζεται ότι 736 εκατομμύρια γυναίκες —σχεδόν μία στις τρεις— έχουν υποστεί σωματική ή/και σεξουαλική βία από στενό σύντροφο, σεξουαλική βία από μη σύντροφο ή και τα δύο τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους (30 τοις εκατό των γυναικών ηλικίας 15 ετών και άνω ). Αυτός ο αριθμός δεν περιλαμβάνει τη σεξουαλική παρενόχληση. Τα ποσοστά κατάθλιψης, αγχώδεις διαταραχές, απρογραμμάτιστες εγκυμοσύνες, σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις και HIV είναι υψηλότερα σε γυναίκες που έχουν υποστεί βία σε σύγκριση με γυναίκες που δεν έχουν βιώσει, καθώς και πολλά άλλα προβλήματα υγείας που μπορεί να διαρκέσουν μετά το τέλος της βίας.
• Η περισσότερη βία κατά των γυναικών διαπράττεται από νυν ή πρώην συζύγους ή στενούς συντρόφους. Περισσότερα από 640 εκατομμύρια ή το 26 τοις εκατό των γυναικών ηλικίας 15 ετών και άνω έχουν υποστεί βία από στενό σύντροφο.
• Από εκείνα που είχαν σχέση, σχεδόν ένα στα τέσσερα έφηβα κορίτσια ηλικίας 15–19 ετών (24 τοις εκατό) έχει υποστεί σωματική ή/και σεξουαλική βία από στενό σύντροφο ή σύζυγο. Το δεκαέξι τοις εκατό των νεαρών γυναικών ηλικίας 15 έως 24 ετών βίωσαν αυτή τη βία τους τελευταίους 12 μήνες.
• Η πανδημία COVID-19 έχει εντείνει τη βία κατά των γυναικών και των κοριτσιών και έχει επίσης εκθέσει και επιδεινώσει βαθιές διαρθρωτικές ανισότητες, ανέστρεψε την πρόοδο δεκαετιών στη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, αύξησε τον αριθμό των γυναικών που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και αύξησε το επιβάρυνση της απλήρωτης περίθαλψης και της οικιακής εργασίας, τα οποία επιδεινώνουν τους παράγοντες κινδύνου και τους παράγοντες κινδύνου της VAWG.
• Το 2021, από τότε που ξεκίνησε η πανδημία, το 45 τοις εκατό των γυναικών ανέφεραν ότι οι ίδιες ή μια γυναίκα που γνωρίζουν έχει βιώσει μια μορφή βίας. Επτά στις 10 γυναίκες δήλωσαν ότι πιστεύουν ότι η λεκτική ή σωματική κακοποίηση από έναν σύντροφο έχει γίνει πιο συχνή. Και έξι στους 10 θεώρησαν ότι η σεξουαλική παρενόχληση σε δημόσιους χώρους έχει επιδεινωθεί.
• Λιγότερο από το 40 τοις εκατό των γυναικών που βιώνουν βία αναζητούν βοήθεια κάθε είδους. Στην πλειονότητα των χωρών με διαθέσιμα δεδομένα για αυτό το θέμα, μεταξύ των γυναικών που αναζητούν βοήθεια, οι περισσότερες προσβλέπουν στην οικογένεια και τους φίλους και πολύ λίγες απευθύνονται σε επίσημους θεσμούς, όπως η αστυνομία και οι υπηρεσίες υγείας. Λιγότερο από το 10 τοις εκατό όσων ζητούν βοήθεια αναφέρθηκαν στην αστυνομία.

Ιστορική αναδρομή

Η πρώτη τήρηση της “Ημέρας της Γυναίκας“, ονομαζόταν «Εθνική Ημέρα της Γυναίκας»  και πραγματοποιήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου του 1909 στη Νέα Υόρκη, όπου διοργανώθηκε από το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Αμερικής κατόπιν εισήγησης της Τερέζα Μαλκίελ.

Στις 19 Αυγούστου 1910 διοργανώθηκε Διεθνής Διάσκεψη Γυναικών ως πρόδρομος της γενικής συνάντησής της Δεύτερης Διεθνούς Σοσιαλιστικής Κοινότητας στη Κοπεγχάγη της Δανίας. Εμπνευσμένη εν μέρει από τους Αμερικανούς σοσιαλιστές, η Γερμανίδα Σοσιαλίστρια Λουίζε Τσιτς πρότεινε την καθιέρωση μιας ετήσιας Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας και υποστηρίχθηκε από τη συνάδελφο σοσιαλίστρια και αργότερα κομμουνίστρια ηγέτιδα Κλάρα Τσέτκιν, υποστηριζόμενη από την Κέιτ Ντούκε χωρίς όμως να καθοριστεί συγκεκριμένη ημερομηνία. Οι αντιπρόσωποι (100 γυναίκες από 17 χώρες) συμφώνησαν με την ιδέα ως μέσο προώθησης των ίσων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος του εκλέγειν για τις γυναίκες.

Το επόμενο έτος, στις 19 Μαρτίου 1911, η Παγκόσμια ημέρα της γυναίκας σηματοδοτήθηκε για πρώτη φορά με τη συμμετοχή πάνω από ένός εκατομμυρίου ανθρώπων στην Αυστρία, τη Δανία, τη Γερμανία και την Ελβετία. Μόνο στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία υπήρξαν 300 διαδηλώσεις. Στη Βιέννη, οι γυναίκες παρέλασαν στην Ρίνγκστρασσε και σήκωσαν πανό για να τιμούν τους μάρτυρες της Κομμούνας των Παρισίων. Οι γυναίκες ζήτησαν να τους δοθεί το δικαίωμα του εκλέγειν και της κατοχής δημοσίων αξιωμάτων. Διαμαρτυρήθηκαν επίσης κατά της διάκρισης λόγω φύλου στην εργασία Οι Αμερικανοί συνέχισαν να γιορτάζουν την Εθνική Ημέρα της Γυναίκας την τελευταία Κυριακή του Φεβρουαρίου.

Το 1914 έλαβε χώρα η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου, πιθανόν επειδή η ημέρα αυτή ήταν Κυριακή και έκτοτε πραγματοποιείται πάντα αυτήν την ημερομηνία σε όλες τις χώρες. Η τήρηση της Ημέρας στη Γερμανία το 1914 ήταν αφιερωμένη στο δικαίωμα ψήφου των γυναικών, το οποίο οι Γερμανίδες απέκτησαν τελικά το 1918.

Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, η Μπολσεβίκικη Αλεξάνδρα Κολλοντάι και ο Βλαντιμίρ Λένιν όρισαν την 23η Φεβρουαρίου (8 Μαρτίου) ως επίσημη αργία στη Σοβιετική Ένωση, αλλά συνέχισε να είναι εργάσιμη μέρα μέχρι το 1965. Στις 8 Μαΐου 1965 με το διάταγμα του ΕΣΣΔ Προεδρείου του Ανωτάτου Σοβιέτ, η Διεθνής Ημέρας της Γυναίκας κηρύχθηκε ως μη εργάσιμη ημέρα στην ΕΣΣΔ “για τον εορτασμό των εξαιρετικών προτερημάτων των σοβιετικών γυναικών στην κομμουνιστική οικοδόμηση, στην υπεράσπιση της πατρίδας τους κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, στον ηρωισμό και την ανιδιοτέλεια στο μέτωπο και στα μετόπισθεν και επίσης σηματοδοτώντας τη μεγάλη συμβολή των γυναικών στην ενίσχυση της φιλίας μεταξύ των λαών και τον αγώνα για την ειρήνη. Έτσι η ημέρα των γυναικών πρέπει να γιορτάζεται όπως και οι άλλες αργίες”.

Από την επίσημη υιοθέτησή της στη Σοβιετική Ρωσία μετά την Επανάσταση το 1917, η ημέρα εορταζόταν κυρίως στις κομμουνιστικές χώρες και από το κομμουνιστικό κίνημα παγκοσμίως. Άρχισε να εορτάζεται από τους κομμουνιστές της Κίνας από το 1922. Μετά την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας την 1η Οκτωβρίου 1949, το Κρατικό Συμβούλιο κήρυξε στις 23 Δεκεμβρίου ότι η 8η Μαρτίου ορίζεται ως επίσημη αργία, με της γυναίκες στην Κίνα να δικαιούνται μισή ημέρα άδεια.

Στην Ιταλία, για τον εορτασμό της ημέρας, οι άνδρες δίνουν κίτρινες μιμόζες για τις γυναίκες. Η κομμουνίστρια πολιτικός Τερέζα Ματέι, το 1946, επέλεξε τη μιμόζα ως σύμβολο της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας στην Ιταλία, επειδή ένιωθε ότι τα γαλλικά σύμβολα της ημέρας όπως η βιολέτα ήταν πολύ σπάνια και ακριβά για να χρησιμοποιηθούν αποτελεσματικά στην Ιταλία

Η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας πυροδότησε βία στην Τεχεράνη του Ιράν στις 4 Μαρτίου του 2007, όταν η αστυνομία χτύπησε εκατοντάδες άνδρες και γυναίκες που σχεδίαζαν συλλαλητήριο. 

Η συντακτική ομάδα του περιοδικού αποτελείται από τις «γράφουσες» Ελληνίδες. Η Αγαθονίκη Αντωνιάδου, η Σαπφώ Λεοντιάς, η γιατρός Ανθή Βασιλειάδου, η Φλωρεντία Φουντουκλή, η Κρυσταλλία Χρυσοβέργη είναι μορφωμένες, γλωσσομαθείς, με ευρεία παιδεία και ενήμερες για τους αγώνες που δίνονται από τις γυναίκες υπέρ της γυναικείας χειραφέτησης στην Ευρώπη και στην Αμερική.

Μια νέα συμπαγής κοινωνική ομάδα στους κόλπους της ελληνικής κοινωνίας αναδύεται με πλήρη συνείδηση των διακρίσεων που επέβαλλαν μέχρι τότε η κοινωνία της πατριαρχίας και οι θεσμοί.

Θέλουν να υπερβούν τα στενά όρια της ιδιωτικής ζωής και να γίνουν ορατές στον δημόσιο βίο με τον λόγο τους, τις ιδέες τους, τα αιτήματά τους υπέρ της ισότητας και την έμπρακτη αλληλεγγύη τους προς τις γυναίκες των λαϊκών στρωμάτων.

Ο κοινωνικός «προορισμός των γυναικών» διαρθρώνεται στη βάση του νέου «γυναικείου ιδεώδους», το οποίο θεωρεί τη μητρότητα ως μέγιστη αρετή των γυναικών και της προσδίδει οικουμενική σημασία, που ξεπερνά τα τείχη της οικογένειας και επεκτείνεται σε όλη την εθνική κοινότητα.

Οι γυναίκες της «Εφημερίδος των Κυριών» επιδιώκουν μόρφωση, αγωγή και επαγγελματική εκπαίδευση για τις «γυναίκες του λαού». Από το 1890 ιδρύονται στις περισσότερες πόλεις της Ελλάδας τα «Κυριακά Σχολεία», για να μορφώνονται τα εργαζόμενα κορίτσια που δεν είχαν τη δυνατότητα να φοιτούν στα σχολεία. Από το 1896 ιδρύονται «Επαγγελματικές και Οικοκυρικές Σχολές», με στόχο τη σύνδεση της τεχνικής εκπαίδευσης με τον βιοπορισμό.

Οι πρώτες φεμινίστριες ζητούν και αστικά δικαιώματα: να διαχειρίζονται οι ίδιες οι γυναίκες την περιουσία τους, να συμμετέχουν σε οικογενειακά συμβούλια και να αναλαμβάνουν την κηδεμονία των παιδιών τους.

Τα κινήματα του φεμινισμού δεν ήταν, όπως και δεν είναι, όλα προοδευτικά. Στη δεκαετία του 1920 εντοπίζουμε τον συντηρητικό αστικό φεμινισμό, εθνικιστικής κατεύθυνσης, τον πιο προοδευτικό αλλά κι εκείνον που έθετε πιο ριζοσπαστικές διεκδικήσεις μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ και λιγότερο της αυτοοργάνωσης.

Οι πρώτες μεταρρυθμίσεις για τη γυναικεία εργασία και το εκπαιδευτικό σύστημα θεσπίζονται το 1909 από την κυβέρνηση των Φιλελευθέρων. Από το 1912 απαγορεύεται με νόμο η νυχτερινή εργασία των γυναικών και η συμμετοχή τους στα βαριά και ανθυγιεινά επαγγέλματα. Επίσης, λαμβάνονται τα πρώτα μέτρα για την προστασία της μητρότητας, σύμφωνα με τα οποία προβλέπεται άδεια ορισμένων εβδομάδων μετά τον τοκετό.

Σταδιακά στον χώρο της εκπαίδευσης δημιουργούνται σχολεία, διδασκαλεία, Γυμνάσια θηλέων και ο αριθμός των φοιτητριών αυξάνεται. Η παρουσία των γυναικών γίνεται αισθητή στις δημόσιες υπηρεσίες και στα ελευθέρια επαγγέλματα: δασκάλες, καθηγήτριες, τηλεφωνήτριες, δακτυλογράφοι, ταμίες, νοσοκόμες, μαίες, γιατρίνες-παιδίατροι, δημοσιογράφοι.

Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου τα αιτήματα των φεμινιστριών γυναικών στηρίζονται: στην ισότιμη κοινωνική ένταξη που προσφέρει στις γυναίκες η μισθωτή εργασία. Πραγματικά, η μαζική έξοδος των γυναικών στην αγορά εργασίας, στις μικρές βιοτεχνίες, στα εργοστάσια, στις δημόσιες υπηρεσίες επιτρέπει στις γυναίκες να ανατρέψουν την απόλυτη οικονομική εξάρτησή τους από τους άνδρες και να αποκτήσουν συνείδηση των κοινωνικών προβλημάτων και των συνθηκών που έπρεπε να αντιμετωπίσουν.

Οι βασικές αιτίες ανισότητας στον χώρο της εργασίας που πρέπει με κάθε τρόπο να παταχθούν είναι: η έλλειψη επαγγελματικής εκπαίδευσης και παιδείας. Οι φεμινίστριες καταδικάζουν «τα ολίγα γαλλικά και πιάνο» των νεαρών γυναικών που επιθυμούν κοινωνική ανέλιξη και εύπορο γαμπρό. Οι αγώνες των γυναικών συνοδεύονται με συγκρούσεις και απώλειες.  Το 1924 η εργάτρια Μαρία Χουσιάδου έπεσε νεκρή στην απεργία των καπνεργατριών στην Καβάλα με αίτημα τη μείωση του δωδεκαώρου εργασίας.

Η διεκδίκηση ψήφου συσπειρώνει σε κοινό αγώνα όλες τις φεμινίστριες. Ο «Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας», που ιδρύθηκε το 1920, αποτελεί την πλέον αντιπροσωπευτική φεμινιστική οργάνωση για την προώθηση των γυναικείων διεκδικήσεων.

Οι ηγετικές φυσιογνωμίες του Συνδέσμου είναι η Αύρα Θεοδωροπούλου, σύζυγος του νομικού και συνεργάτη του Ελ. Βενιζέλου Σπύρου Θεοδωρόπουλου και η Μαρία Δεσύπρη, μετέπειτα σύζυγος του Αλέξανδρου Σβώλου, η οποία είναι μία από τις πρώτες επιθεωρήτριες Εργασίας.

Το έντυπο «Ο Αγώνας της Γυναίκας», που γράφεται στη δημοτική γλώσσα, αποτυπώνει τις θέσεις του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας και τις διεκδικήσεις του.

Η πολιτική εξουσία, υπακούοντας στις πιέσεις του φεμινιστικού κινήματος, αναγκάστηκε να παραχωρήσει τον Φεβρουάριο του 1930 δικαίωμα ψήφου για τις δημοτικές εκλογές στις γυναίκες, με τις εξής προϋποθέσεις: να έχουν ηλικία άνω των 30 ετών και να είναι εγγράμματες. Οι γυναίκες θα ψηφίσουν στις επόμενες δημοτικές εκλογές το 1934.

Την περίοδο της Αντίστασης στους ναζί είχε δημιουργηθεί η γυναικεία οργάνωση “Λεύτερη Νέα”, η οποία αποτέλεσε τη μία από τις 10 οργανώσεις που συγκρότησαν τον Φεβρουάριο του 1943 την ΕΠΟΝ. Για τις γυναίκες που εντάχθηκαν στη νεολαία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και την ΕΠΟΝ η στράτευσή τους αυτή ήταν συχνά η πρώτη σημαντική απόφαση στη ζωή τους, που ήταν καθοριστική για τον έμφυλο ρόλο που επιτελούσαν και την ταυτόχρονη απομάκρυνση από την οικογένεια.

Οι μάχες που έδιναν είχαν πολλαπλούς συμβολισμούς, ήταν θαρραλέες και συχνά συνοδεύονταν από μεγάλες επιτυχίες. Όταν έπεφταν όμως στα χέρια του εχθρού, βασανίζονταν φρικτά. Η πρώτη εκτελεσθείσα γυναίκα στην Ελλάδα ήταν η Μίρκα Γκίνη, που είχε ενταχθεί στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας. Η έξοδος από το σπίτι για χιλιάδες γυναίκες τιμωρήθηκε σκληρά από το κράτος. “Θέλησαν με τη θανατική ποινή να πτοήσουν το γυναικείο φύλο. Το αποτέλεσμα θα είναι το αντίθετο” είπε η 23χρονη Κούλα Ελευθεριάδη μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα της Θεσσαλονίκης στις 6 Μαΐου του 1947. Οι αγώνες που ακολούθησαν τη δικαίωσαν.

Τον Απρίλη του 1944 η Κυβέρνηση του Βουνού, η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), δίνει το δικαίωμα στις γυναίκες να εκλέξουν και να εκλεγούν αντιπρόσωποι-εκλέκτορες, που στη συνέχεια θα αναδείξουν τα μέλη του «Εθνικού Συμβουλίου» (της Βουλής). Οι ψηφοφόροι θα έπρεπε να είναι 18 ετών και άνω και οι υποψήφιοι 21 ετών και άνω.

Εκλέχτηκαν 5 γυναίκες εθνοσύμβουλοι σε σύνολο 207 εθνοσυμβούλων. Η Μαρία Δεσύπρη-Σβώλου και η Καίτη Νισυρίου-Ζεύγου για την Αθήνα, η Χρύσα Χατζηβασιλείου για τον Πειραιά, η Μάχη Μαυροειδή από την Καλαμάτα και η Φωτεινή Φιλιππίδη από τη Λάρισα.

Στις 7 Ιουνίου 1952, με τον νόμο 2151, οι Ελληνίδες αποκτούν πλήρη εκλογικά δικαιώματα. Ομως οι γυναίκες δεν ψηφίζουν στις εκλογές που διεξάγονται τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς, γιατί δεν έχουν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι. Σε επαναληπτική ψηφοφορία που έγινε το 1953, εκλέγεται η Ελένη Σκούρα, η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής.

Κατά την επτάχρονη δικτατορία του 1967 απαγορεύεται η λειτουργία των γυναικείων οργανώσεων και καταστρέφονται πολλά από τα αρχεία τους. Η συμμετοχή των γυναικών σε αντιστασιακές οργανώσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό είναι μεγάλη. Πολλές από αυτές φυλακίζονται και εξορίζονται.

Οι γυναικείες οργανώσεις κατά τη Μεταπολίτευση θα συμμετάσχουν σε ένα νέο ριζοσπαστικό κίνημα, τον «νεοφεμινισμό», που θέτει στο επίκεντρο των κατακτήσεών του και θέματα του ιδιωτικού βίου: ενδοοικογενειακή βία, νομιμοποίηση των εκτρώσεων, σεξουαλικότητα, οικογένεια και εργασία.

Στο Σύνταγμα του 1975 τέθηκε το θεμέλιο της ισότητας των φύλων. Στο άρθρο 4, παρ. 1 και 2, διατυπώνεται ότι: οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου. Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις.

Με πληροφορίες από ΟΗΕ, World Health Organization, Wikipeidia, unwomen.org, womensos.gr, ourwatch.org, efsyn.gr