Κορωνοιός - Nature: 6 ερωτήσεις και απαντήσεις για τα εμβόλια και τις μεταλλάξεις – Γράφει ο Κώστας Αργυρός
Oι «μεταλλάξεις διαφυγής» του κορωνοϊού προκαλούν ανησυχία στους επιστήμονες και επιβεβαιώνουν την ανάγκη να προχωρήσει άμεσα ο εμβολιασμός με τα υπάρχοντα εμβόλια, ενόσω συνεχίζονται οι έρευνες για την «ενημέρωσή» τους, όπως αναλύει και το έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Nature»
Καθώς αυξάνονται τα στοιχεία ότι νέες μεταλλάξεις του SARS-CoV-2 coronavirus μπορούν να παρακάμψουν την ανοσία, που παράγεται από εμβόλια ή από προηγούμενες λοιμώξεις, οι επιστήμονες μελετούν την ιδέα του επανασχεδιασμού των εμβολίων, που κυκλοφορούν ήδη παγκοσμίως. Οι ερευνητές συζητούν εάν οι νέες παραλλαγές θα μπορούσαν να μειώσουν την αποτελεσματικότητα αυτών των εμβολίων COVID-19 πρώτης γενιάς.
Παράλληλα οι προγραμματιστές εμβολίων προχωρούν με σχέδια για να «ενημερώσουν» τις δόσεις τους, ώστε να μπορούν να στοχεύουν καλύτερα τις αναδυόμενες μεταλλάξεις, όπως αυτές που προέρχονται από τη Νότια Αφρική και τη Βραζιλία. Οι δύο αυτές φαίνεται να είναι και οι πιο ανθεκτικές απέναντι στα υπάρχοντα εμβόλια. Όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες υπάρχουν εκατοντάδες ή χιλιάδες μεταλλάξεις διαφυγής. Είναι σαν ένα ατέλειωτο κυνηγητό, όπου ο ιός προσπαθεί να «αλλάξει» για να διαφύγει τα αντισώματα που παράγονται στον οργανισμό είτε μέσω του εμβολίου, είτε λόγω πρότερης μόλυνσης.
Οι ερευνητές εξετάζουν πλέον την πιθανότητα τα εμβόλια κατά του ιού του κορωνοϊού να πρέπει να ενημερώνονται περιοδικά, όπως και αυτά της γρίπης. Η εκτίμηση ωστόσο παραμένει ότι καλύτερος και πιο άμεσος τρόπος για την καταπολέμηση της απειλής των αναδυόμενων παραλλαγών είναι να εμβολιαστούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα περισσότεροι άνθρωποι με τα τρέχοντα σκευάσματα, πριν προχωρήσει η εξάπλωση κάποιας νέας επικίνδυνης μετάλλαξης.
Tο περιοδικό «Nature» προσπάθησε να δώσει κατανοητές απαντήσεις στα ερωτήματα που έχουν προκύψει μετά την εμφάνιση των νέων μεταλλάξεων:
Θα χρειαστούμε ενημερωμένα εμβόλια COVID-19;
«Νομίζω ότι αρχίζει να φαίνεται κάτι τέτοιο», λέει η Κάντα Σουμπαράο, ιολόγος στο Peter Doherty Institute for Infection and Immunity στη Μελβούρνη της Αυστραλίας. Τα εργαστήρια σε όλο τον κόσμο αγωνίζονται για να κατανοήσουν την απειλή που δημιουργούν οι νέες παραλλαγές κορωναϊού για εμβόλια. Ωστόσο, οι πρώτες γνώσεις από αυτές τις μελέτες είναι μικτές και ελλιπείς. Μια παραλλαγή που αναγνωρίστηκε στα τέλη του 2020 στη Νότια Αφρική, που ονομάζεται 501Y.V2 (επίσης γνωστή ως παραλλαγή B.1.351), είναι από τις πιο ανησυχητικές. Οι εργαστηριακές αναλύσεις διαπίστωσαν ότι φέρει μεταλλάξεις, που μειώνουν την ισχύ των «εξουδετερωτικών αντισωμάτων» που απενεργοποιούν τον ιό, σε άτομα, που έλαβαν είτε εμβόλια Pfizer είτε Moderna RNA. Το αν αυτές οι αλλαγές είναι αρκετές για να μειώσουν την αποτελεσματικότητα αυτών των εμβολίων δεν είναι σαφές. «Αυτή είναι η ερώτηση εκατομμυρίων δολαρίων, γιατί δεν ξέρουμε πόσα αντισώματα χρειάζεστε.»
Στις 28 Ιανουαρίου, η εταιρεία βιοτεχνολογίας Novavax κυκλοφόρησε δεδομένα από κλινικές δοκιμές, που δείχνουν ότι το πειραματικό εμβόλιο της, σχεδιασμένο για την καταπολέμηση του αρχικού ιού, ήταν περίπου 85% αποτελεσματικό έναντι μιας παραλλαγής, που εντοπίστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο - αλλά λιγότερο από 50% αποτελεσματικό έναντι του 501Y.V2 . Αυτή η πτώση είναι ανησυχητική, λένε οι ερευνητές.
«Νομίζω ότι είναι αναπόφευκτο αν τα εμβόλια πρέπει να διατηρούν κορυφαία αποτελεσματικότητα, θα πρέπει να ενημερωθούν. Το μόνο ερώτημα είναι πόσο συχνά και πότε», λέει ο Paul Bieniasz, ιολόγος στο Πανεπιστήμιο Rockefeller της Νέας Υόρκης.
Πώς πρέπει να αποφασίσουμε πότε θα ενημερώσουμε τα εμβόλια;
Επιστήμονες, αξιωματούχοι υγείας και κατασκευαστές εμβολίων αρχίζουν να το καταλαβαίνουν. Οι ερευνητές μόλις αρχίζουν να μαθαίνουν πώς διαφορετικές μεταλλάξεις μεταβάλλουν τις αποκρίσεις του εμβολίου και πώς οι εξελικτικές δυνάμεις μπορούν να προκαλέσουν εξάπλωση των μεταλλάξεων. Ένα μοντέλο που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν οι ενημερώσεις εμβολίων COVID-19 είναι αυτό των εμβολίων εποχικής γρίπης, λέει η Σουμπαράο. Οι ερευνητές χρησιμοποιούν μελέτες με κουνάβι και ανθρώπινα αντισώματα για να προσδιορίσουν εάν ένα νέο στέλεχος της γρίπης είναι πιθανό να αποφύγει το εμβόλιο μιας προηγούμενης σεζόν και, ως εκ τούτου, χρειάζεται ενημέρωση. Αυτές οι κλινικές μελέτες διεξάγονται ετησίως για τον ιό της γρίπης κάθε ημισφαιρίου και οι αλλαγές γίνονται μόνο όταν ένα στέλεχος που αποφεύγει το εμβόλιο είναι ευρέως διαδεδομένο. Γενικά, το όριο για την ενημέρωση των εμβολίων κατά της γρίπης είναι παρόμοιο σε μέγεθος με το όριο για αλλαγές στις αποκρίσεις εξουδετέρωσης-αντισώματος, που οι ερευνητές έχουν συνδέσει με την παραλλαγή 501Y.V2.
Πώς θα ενημερωθούν τα εμβόλια;
Αυτή είναι μια άλλη ανοιχτή ερώτηση. Ορισμένα εμβόλια COVID-19, συμπεριλαμβανομένων των κύριων εμβολίων των Moderna, Pfizer και AstraZeneca, καθοδηγούν τα κύτταρα να παράγουν την ακίδα πρωτεΐνης του ιού - τον βασικό στόχο του ανοσοποιητικού συστήματος για κοροναϊούς. Παραλλαγές συμπεριλαμβανομένου του 501Y.V2 φέρουν μεταλλάξεις ακίδων, που αλλάζουν περιοχές στόχευσης, εξουδετερώνοντας αντισώματα. Μια πιθανότητα είναι να ανταλλάξετε τις παλαιές εκδόσεις των εμβολίων της πρωτεΐνης spike - βασισμένες σε μεγάλο βαθμό στον ιό που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Wuhan της Κίνας - με ένα ενημερωμένο μόριο που έχει τις συγκεκριμένες αλλαγές αμινοξέων που εμποδίζουν τις αποκρίσεις των αντισωμάτων. Ωστόσο, οι ερευνητές θα πρέπει πρώτα να καθορίσουν εάν τέτοιες αλλαγές έχουν επιδράσεις που αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά στο εμβόλιο. Μια άλλη πιθανότητα είναι να συμπεριληφθούν και οι νέες και οι παλαιές μορφές της πρωτεΐνης spike σε ένα μόνο τρύπημα - οι επιστήμονες το αποκαλούν πολυδύναμο εμβόλιο. Η Moderna άρχισε να εργάζεται για την ενημέρωση του εμβολίου mRNA της ώστε να ταιριάζει με τις μεταλλάξεις spike στο 501Y.V2.
Πώς δοκιμάζονται και εγκρίνονται τα εμβόλια;
Οι προγραμματιστές εμβολίων δοκίμασαν τα επί του παρόντος διαθέσιμα εμβόλια COVID-19 σε δοκιμές φάσης ΙΙΙ με τη συμμετοχή δεκάδων χιλιάδων συμμετεχόντων, προτού οι ρυθμιστικές αρχές επιτρέψουν τη χρήση τους. Αλλά αυτό το είδος δοκιμών για ένα ανανεωμένο εμβόλιο θα ήταν αργό και δύσκολο, τώρα που τα εμβόλια πρώτης γενιάς αναπτύσσονται παγκοσμίως, λέει ο ανοσολόγος Drew Weissman στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας στη Φιλαδέλφεια: «Δεν μπορώ να φανταστώ πώς θα μπορούσαν να κάνουν μια δοκιμή φάσης III για μια μετάλλαξη. Δεν είναι σαφές πόσα κλινικά δεδομένα θα χρειαστούν για την έγκριση ενημέρωσης εμβολίου COVID-19. Τα νέα εμβόλια εποχικής γρίπης συνήθως δεν απαιτούν νέες δοκιμές. Ωστόσο, οι ρυθμιστικές αρχές δεν έχουν την εγγύηση δεκαετιών εμπειρίας και κλινικών δεδομένων με εμβόλια COVID-19.
Η Moderna είπε ότι αναμένει να μπορεί να βασίζεται σε κλινικές δοκιμές, που περιλαμβάνουν εκατοντάδες, παρά χιλιάδες, συμμετέχοντες για να προωθήσουν το εμβόλιο της έναντι της παραλλαγής 501Y.V2. Υπολογίζεται ότι θα χρειαστούν περίπου πέντε μήνες από την εταιρεία για την παραγωγή του νέου εμβολίου έως την υποβολή δεδομένων από τις δοκιμές της σε ρυθμιστικές αρχές.
Πώς θα ανταποκριθούν οι άνθρωποι σε ενημερωμένα εμβόλια, εάν έχουν ήδη εμβολιαστεί;
Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμη πώς ένα άτομο που έχει εμβολιαστεί πλήρως με ένα εμβόλιο COVID-19 πρώτης γενιάς θα ανταποκριθεί σε ένα νέο εμβόλιο κατά μιας νέας παραλλαγής. Οι ανοσολόγοι έχουν παρατηρήσει εδώ και πολύ καιρό ότι οι άνθρωποι τείνουν να προκαλούν πιο ισχυρές ανοσολογικές αντιδράσεις στην πρώτη παραλλαγή ενός παθογόνου που αντιμετωπίζουν σε σχέση με τις επόμενες παραλλαγές. Αυτό το φαινόμενο θα μπορούσε να σημαίνει ότι τα ενημερωμένα εμβόλια μπορεί να προκαλέσουν πιο ήπια ανοσοαπόκριση από αυτά σε ένα πρώτο εμβόλιο. Από την άλλη πάντως υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι τα εμβόλια RNA ενδέχεται να μην πέσουν θύματα αυτής της τάσης. Για λόγους που δεν είναι σαφείς, ορισμένα εμβόλια RNA προκαλούν εκπληκτικά πολύπλοκες ανοσοαποκρίσεις, αποδίδοντας αντισώματα, που στοχεύουν περιοχές ιικών πρωτεϊνών που συχνά δεν ανιχνεύονται σε αποκρίσεις σε άλλα είδη εμβολίων. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι τα εμβόλια RNA θα μπορούν επίσης να στοχεύουν καλύτερα τις αλλαγές που υπάρχουν σε μια παραλλαγή.
Τι κάνουν οι κατασκευαστές εμβολίων;
Όπως και η Moderna, άλλοι κατασκευαστές εμβολίων κορονωϊού ανακοίνωσαν ότι ερευνούν για να ενημερώσουν τα εμβόλια τους. Ανάμεσά τους η Johnson & Johnson από το New Brunswick, New Jersey, η οποία αναπτύσσει ένα εμβόλιο μονής δόσης. Μια ομάδα της Gritstone Oncology αποφάσισε να σχεδιάσει ένα εμβόλιο, που στοχεύει πολλαπλές τοποθεσίες σε αρκετές ιογενείς πρωτεΐνες, σε αντίθεση με τα πλάνα πρώτης γενιάς που στοχεύουν μόνο την ακίδα πρωτεΐνη.
Η ελπίδα είναι ότι το εμβόλιο, το οποίο σύντομα θα ξεκινήσει κλινικές δοκιμές, θα καταστήσει δύσκολο για τον ιό να αποφύγει την ανοσία επειδή για να το κάνει θα του ήταν απαραίτητες πολλές γενετικές αλλαγές.
Επειδή η ενημέρωση της κατασκευής των υπαρχόντων εμβολίων είναι σχετικά απλή, ένα νέο εμβόλιο RNA θα μπορούσε να σχεδιαστεί και να κατασκευαστεί για κλινικές δοκιμές εντός έξι εβδομάδων, εκτιμούν ορισμένοι ειδικοί. Μερικοί αναμένουν οι περιοδικές ενημερώσεις στα εμβόλια κορονωϊού, όπως και με τη γρίπη, να γίνουν τρόπος ζωής. Αυτό δεν είναι ασυνήθιστο. Θα μπορούσε όμως να σημαίνει ότι οι ανησυχίες για τις αλυσίδες εφοδιασμού θα συνεχιστούν για κάποιο χρονικό διάστημα.
