Η μαγεία των νυχτερινών τρένων - Ρεπορτάζ του Κώστα Αργυρού
Ολοένα και περισσότερες χώρες εγκαινιάζουν το τελευταίο διάστημα νυχτερινές σιδηροδρομικές συνδέσεις μεταξύ ευρωπαϊκών πόλεων, ως απάντηση στο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, αλλά και της πανδημίας.
Η συζήτηση είχε ανοίξει ήδη πριν την πανδημία. Τα «τρένα της νύχτας» είχαν αρχίσει να γίνονται και πάλι της μόδας, στη λογική της προστασίας του περιβάλλοντος, αφού οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, που τους αντιστοιχούν είναι ασύγκριτα χαμηλότερες από εκείνες των αεροπλάνων. Μια σειρά από χώρες, όπως η Αυστρία είχαν εγκαινιάσει την τελευταία διετία αρκετές νέες συνδέσεις προσφέροντας την άνεση μιας κουκέτας για τις μετακινήσεις ανάμεσα σε πρωτεύουσες, όπως η Βιέννη και οι Βρυξέλλες ή η Βιέννη και η Βαρσοβία. Οι υπεύθυνοι των αυστριακών σιδηροδρόμων δήλωναν στα τέλη του 2019 ότι με βάση τη ζήτηση θα μπορούσαν να προσφέρουν ακόμα περισσότερες τέτοιες συνδέσεις αν διέθεταν περισσότερα βαγόνια τέτοιου τύπου. Και εταιρίες όπως η αντίστοιχη γερμανική, που αποφάσισε το 2016 να καταργήσει τη «διανυκτέρευση σε ράγες» άρχισαν να νοιώθουν την πίεση της κοινής γνώμης για να αναθεωρήσουν την απόφασή τους. Ενόψει της ανάληψης της γερμανικής προεδρίας μάλιστα, ευρωβουλευτές όλων των κομμάτων της Γερμανίας είχαν ζητήσει από την καγκελάριο να εισηγηθεί τη λειτουργία μιας νυχτερινής σιδηροδρομικής γραμμής Βερολίνο-Βρυξέλλες ως ένα πολιτικό μήνυμα στην κατεύθυνση του περίφημου «new green deal».
2021: Η χρονιά του τρένου
Τις τελευταίες εβδομάδες και μετά την εμπειρία του Sars-cov-2 το ζήτημα έρχεται και πάλι στο προσκήνιο και μάλιστα με ιδιαίτερη ένταση. Δεν είναι μόνο ότι η ΕΕ έχει αποφασίσει να ανακηρύξει το 2021 σε «έτος των τρένων». Είναι και η έμφυτη στους ανθρώπους ανησυχία για το στρίμωγμα σε μια «μεσαία αεροπορική καρέκλα», οι καθυστερήσεις που συνεπάγονται τα (αναγκαία) μέτρα προστασίας στα αεροδρόμια, αλλά ίσως και μια συνολική αναθεώρηση του τρόπου ζωής που μπορεί να συμβαίνει έστω και ασυνείδητα στο μυαλό των Ευρωπαίων. Δεν είναι μόνο η «ταχύτητα» πλέον που παίζει ρόλο στις μετακινήσεις. Για να μην αναφερθούμε στο γεγονός ότι για αποστάσεις όπως το ιδιαίτερα δημοφιλές δρομολόγιο Παρίσι-Βρυξέλλες ο χρόνος μετάβασης με το τρένο είναι μικρότερος.
Είναι θέμα προτεραιοτήτων. Το ταξίδι με το τρένο έχει μια άλλη γοητεία. Εχουν γραφτεί λογοτεχνικά έργα για αυτό, αν και τα νυχτερινά ταξίδια έχουν δώσει αφορμές για ιστορίες μυστηρίου. Εχει φανατικούς σε ολόκληρο τον κόσμο. Είναι πριν από όλα ένα ταξίδι παρατήρησης. Και το να κοιμηθείς στο βαγόνι ενός τρένου μπορεί να είναι τελικά πιο ξεκούραστο και ίσως και πιο φτηνό από το να φτάσεις αργά το βράδυ στο ξενοδοχείο σου απλά για έναν ύπνο. Μια σειρά από νέα δρομολόγια μπαίνουν στο πρόγραμμα. Μια απευθείας διαδρομή από το Ζάλτσμπουργκ στο νησί Ζυλτ στη Γερμανία ανακοινώθηκε πρόσφατα. Οι Αυστριακοί θεωρούν ότι η επιλογή τους να ποντάρουν στα νυχτερινά «Nightjets» δικαιώθηκε, αφού ειδικά οι νέες γενιές έδειξαν να ανταποκρίνονται στο πρόγραμμα, το οποίο βλέπουν μέσα από το πρίσμα τόσο της οικολογίας όσο και της εμπειρίας του «περιηγητή» με όλη τη σημασία της λέξης. Συνολικά το 2019 οι Αυστριακοί Σιδηρόδρομοι έκοψαν 1,5 εκατομμύριο εισιτήρια.
Υπάρχουν τρεις «κατηγορίες άνεσης» στα Nightjets: Ο φθηνότερος τρόπος για να ταξιδέψετε είναι με απλό κάθισμα. Εδώ, το πολύ έξι άτομα μοιράζονται ένα κουπέ. Υπάρχουν κουπέ με τέσσερις ή έξι κουκέυτς. Κουβέρτες, σεντόνια και μαξιλάρια είναι στάνταρ. Αυτά τα «διαμερίσματα» μπορούν επίσης να κρατηθούν εξ ολοκλήρου για περισσότερη ιδιωτικότητα. Το πρωινό συμπεριλαμβάνεται σε αυτή την κατηγορία, όπως και σε αυτή των διαμερισμάτων με ένα έως τρία κρεβάτια. Εκεί υπάρχει εκτός από κανονικά κρεβάτια νιπτήρας, και στην πολυτελή έκδοση επίσης ντους και τουαλέτα.
Συνεχώς νέα δρομολόγια
Τώρα ανακοίνωσαν και οι Σουηδοί ότι από το 2022 θα προσφέρουν απευθείας μεταμεσονύχτιες συνδέσεις από τη Στοκχόλμη και το Μάλμοε προς το Αμβούργο και τις Βρυξέλλες. Οι Γάλλοι επανέφεραν την γραμμή Παρίσι-Νίκαια που είχαν καταργήσει το 2017. Τσεχία και Κροατία εγκαινίασαν μια νέα γραμμή από την Πράγα στη Ριέκα στα παράλια της Αδριατικής, η οποία αποδείχτηκε ιδιαίτερα δημοφιλής. Είναι σίγουρο ότι θα ακολουθήσουν και άλλοι. Το νυχτερινό ταξίδι μπορεί να «πουληθεί» και ως μια εμπειρία ή και σα μια μικρή περιπέτεια. Ως τέτοια διαφημίζουν οι φινλανδικοί σιδηρόδρομοι το «Santa Claus Express», το Εξπρές του Αη' Βασίλη, που ξεκινά νωρίς το βράδυ από το Ελσίνκι και φτάνει το επόμενο πρωί στο Ροβανιέμι κοντά στο περιβόητο χωριό του Αη Βασίλη. Αν και σχετικά «αλμυρό» το σχετικό εισιτήριο παραμένει ιδιαίτερα ευπώλητο, ειδικά για ταξίδια οικογενειών με παιδιά.
Ανάμεσα στους υποστηρικτές των σιδηροδρομικών συνδέσεων βρίσκονται σταθερά και οι ευρωβουλευτές, οι οποίοι λόγω δουλειάς είναι υποχρεωμένοι να μετακινούνται περισσότερες φορές το μήνα. Πρόσφατα ψήφισαν υπέρ της ιδέας κάθε Ευρωπαίος πολίτης όταν κλείνει τα 18 του να λαμβάνει ως δώρο ένα εισιτήριο για ένα δωρεάν ταξίδι στην Ευρώπη, για να ανακαλύψει τη μαγεία των τρένων. Οι ευρωβουλευτές και ειδικά η αρμόδια επιτροπή μεταφορών έχουν απευθύνει κατ' εξακολούθηση εκκλήσεις προς τα κράτη-μέλη να προβούν σε ανάλογες προσφορές προς τους επιβάτες σε μια προσπάθεια να γνωρίσουν στους πολίτες τη γοητεία της «σταθερής τροχιάς». Για την Ελλάδα όλα αυτά θα μπορούσαν να συνδεθούν με φιλόδοξα επενδυτικά προγράμματα, αλλά για γεωγραφικούς λόγους και με την πολιτικά σημαντική σύνδεση των δυτικών Βαλκανίων με την «καρδιά» της Ευρώπης.
