Η "Κίχλη" έγινε 70 ετών

Γράφει ο Γιάννης Σουλιώτης-  Το Φθινόπωρο  του 1946, ο Γιώργος Σεφέρης βρισκόταν ,όπως πάντα  τα τελευταία χρόνια, στην «λευκή γαλήνη» της Βίλας  Γαλήνης, στον αγαπημένο του Πόρο. Οι αχοί του 2^ου παγκόσμιου πολέμου, της κατεστραμμένης από την γερμανική κατοχή Ελλάδας ,και των πληγών του εμφύλιου πολέμου δεν έχουν καλά-καλά σβήσει.... Ο Σεφέρης  λάτρευε το νερό  και έμπαινε συχνά στον άλλο κόσμο της θάλασσας. Έτσι, εκείνο το  λαμπρό πρωινό του Οκτώβρη, λουσμένο στο γλυκό φως του ήλιου, που ύμνησε και ένας άλλος ποιητής και ζωγράφος ο Σαγκάλ , όταν ζούσε στη Γαλήνη ,επίσης, αποφάσισε, να πάρει τη βάρκα, και να πάει μια βόλτα προς τα δυτικά του νησιού, παρέα με την Κοιμωμένη-την «Κοιμισμένη» όπως την έλεγε-περνώντας από το «λιμανάκι της αγάπης», τη βίλα  της φίλης του Μίνας Διαμαντοπούλου , με κατεύθυνση το Δασκαλιό και τον  Ρωσικό Ναύσταθμο ,που του θύμιζε άλλους πολέμους και άλλες εποχές. Όπως άλλωστε, και από  «εκείνη την αντικρινή μοραίτικη όχθη με την κάπως πνιγηρή της λαγνεία».... Ήξερε ότι θα έβλεπε τη Φαίδρα να του κουνάει το μαντήλι... Όλα τριγύρω του είναι γαλήνια, ήρεμα και αισθησιακά σ’ αυτόν τον «ηδονόπαθο» Πόρο... Ξαφνικά, κάνει «σία» τα κουπιά του, και ακινητοποιεί τη βάρκα ,γιατί εκεί ,«ανάμεσα στο νησάκι και την ακτή, βουλιαγμένη η Κίχλη...», ένα «λάφυρο» του τελευταίου, πρόσφατου για τον ποιητή πολέμου, που προσπαθούσε να ξεχάσει. Το όνομα ήταν γραμμένο στην βυθισμένη  πλώρη του σκάφους. Επρόκειτο για ένα βοηθητικό πλοίο του ελληνικού στόλου, που το είχε βυθίσει σκόπιμα ο καπετάνιος για να μην πέσει στα χέρια των Γερμανών κατά την διάρκεια της κατοχής.  Η «Κίχλη» άραζε συνήθως μπροστά στη Γαλήνη  .  Ο Σεφέρης εκείνη την στιγμή «κεραυνοβολήθηκε» και εμπνεύστηκε το ποίημα του ,που έγραψε στον Πόρο, στη «Γαλήνη», 31 του οχτώβρη 1946»  , και εκδόθηκε ένα χρόνο μετά από τις Εκδόσεις Ίκαρος. «Ένα μικρό ναυάγιο- τά κατάρτια, σπασμένα, κυματίζανε λοξά στο βάθος, σάν πλοκάμια ή μνήμη ονείρων, δείχνοντας τό σκαρί του, στόμα θαμπό κάποιου μεγάλου κήτους νεκρού  σβησμένο στο νερό». Έτσι η «Κίχλη» γίνεται η μούσα του, η πρωταγωνίστρια του έργου του, κι ο Πόρος το σκηνικό που την περιβάλει. Ο ίδιος ο ποιητής  ομολογεί : «Το περιβάλλον του Πόρου, οι πρώτες μου εκείνες διακοπές ύστερα από οχτώ χρόνια, μου έδωσαν διάφορα συναισθήματα. Ένα απ’ αυτά ήταν αυτό που έλεγα «ο Αννίβας στην Καπούη». Ο Σεφέρης στον Πόρο νιώθει σαν στο σπίτι του, αλλά δεν παύει όμως να ανησυχεί για την εν γένει κατάσταση κοινωνική και πολιτική.  Όπως σημειώνουν μελετητές του έργου του «υπάρχει μια έντονη αντίθεση ανάμεσα στη συλλογική του συνείδηση και την ατομική του κατάσταση στον Πόρο». Η «Κίχλη» αποτελείται από : α)Το Σπίτι Κοντά στη Θάλασσα, β)Ο Ηδονικός Ελπήνωρ Το Ραδιόφωνο, γ)Το Ναυάγιο της Κίχλης Το Φως. Σ’ αυτό το ποίημα  ,που θεωρείται από τα πλέον σημαντικά, αν όχι το σημαντικότερο του, ο  Σεφέρης επιστρέφει στις κοινές ιδέες και μορφές του έργου του: Ο Οδυσσέας/Ελλάδα, το σπίτι του, η αισθησιακή γυναίκα (Κίρκη), η συμπαθητική μα αδιάφορη και ανήμπορη μετριότητα (Ελπήνωρ) και το δίκιο, ως έκφραση της αρχαίας Δίκης. Άλλωστε ο ίδιος ο ποιητής αναφέρει ότι «εκείνος που λέει «εγώ», στην Κίχλη, είναι ένας κάποιος Οδυσσέας. Ίσως αυτό έχει ακόμα το πλεονέκτημα  να μας κάνει να στοχαστούμε πως οι άνθρωποι της αστάθειας, των περιπλανήσεων και των πολέμων, μολονότι μπορεί να παραλλάζουν και ν ’αλλοιώνονται κατά το μεγαλείο και την αξία (αυτά είναι θέματα που δεν αγγίζω),κινούνται πάντα ωστόσο ανάμεσα στα ίδια τέρατα και τις ίδιες λαχτάρες.» Και όσον αφορά την Γαλήνη, την θεωρεί εκείνη που του «έδωσε για πρώτη φορά, ύστερα από πολλά χρόνια, το αίσθημα του στερεού σπιτιού,...» Οι αχοί του ολέθρου του 2^ου Παγκοσμίου Πολέμου και της γερμανικής κατοχής ηχούν ακόμη στα αυτιά του και τους αποτυπώνει στους τελευταίους στίχους της «Κίχλης»: «Χώρες του ήλιου που δεν μπορείτε v’ αντικρίσετε τον ήλιο. Χώρες του ανθρώπου και δεν μπορείτε v’ αντικρίσετε τον άνθρωπο…»... . Στην «Κίχλη», δεν υπάρχει «αντιδικία φωτός και σκοτεινής πραγματικότητας της ζωής», μας λέει ο Σεφέρης, αλλά μια σιγανή πορεία προς τη...,μνήμη , νοσταλγία, ερωτισμό, φθορά, πόλεμος, καταστροφή ? το υλικό που ζούμε.» Και το ποίημα τελειώνει με το φως, που δεν το εξηγεί, γιατί το «βλέπει»... Η ψυχή σαν τ΄ όνειρο φτερουγίζει και φεύγει? αλλά στρέψε γλήγορα  τον πόθο σου στο φως, κι όλα τούτα μην τα ξεχνάς... «Κάτι τέτοιο μου είπε κι εμένα το βουλιαγμένη καραβάκι που έκανε στους καλούς καιρούς τα θελήματα του Προγυμναστηρίου του Πόρου.»   Τούτο τον χρόνο η «Κίχλη» συμπληρώνει 70 χρόνια ζωής. Να της ευχηθούμε μακροημέρευση ,ώστε πολλές γενιές ακόμα να μπορέσουν να κοινωνήσουν των αχράντων αυτών μυστηρίων του πνεύματος.   Και εμείς ας χαράξουμε βαθειά στην καρδιά μας αυτά τα τελευταία λόγια του Νομπελίστα ποιητή ,που τόσο αγάπησε τον Πόρο και τον ΑΝΘΡΩΠΟ, και ας γεμίσουμε τα μάτια και την καρδιά μας με το φως των λόγων του!   «γατί τα λόγια του «σπέρνουνται γεννιούνται σαν τα βρέφη ριζώνουν θρέφονται με το αίμα....» Το ποίημα η  «Κίχλη» δεν είναι «πράγμα»..Αλλά κάτι που «είναι και δεν είναι». Αυτό που «δια-πνέουν» οι στίχοι με τον τρόπο του Σεφέρη.   «Όπως τα πεύκα κρατούνε την μορφή του αγέρα ενώ ο αγέρας έφυγε, δεν είναι εκεί. Το ίδιο τα λόγια φυλάγουν την μορφή του ανθρώπου. Και ο άνθρωπος έφυγε, δεν είναι εκεί...»**   ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΟΥΛΙΩΤΗΣ   *Πιστός  στην πορεία μου που χάραξα, εδώ και μερικά χρόνια, με το σύνθημα «Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι», ιδιαίτερα οι ξένοι φίλοι του νησιού μας, θα αποκαλύψουμε,  σύντομα, μαζί με τον Δήμο του Πόρου, μια αναθηματική πλακέτα στον παραλιακό χώρο του Ρώσικου Ναυστάθμου σχετική με αυτό το γεγονός.   ** «Τρία κρυφά ποιήματα»