Ερμιονίδα: Γιορτινές αναμνήσεις…

Το εορταστικό κλίμα στην Ερμιονίδα, από τις πρώτες μέρες του Δεκέμβρη μέχρι και τα Θεοφάνεια, με το έθιμο γιάλα-γιάλα. Γράφει η Παρασκευή Σκούρτη Δεκέμβρης, ο μήνας των πολλών εορτών, με κορυφαίες τις ημέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Ο τόπος μας έμπαινε στο κλίμα το εορταστικό από τις πρώτες κιόλας μέρες του Δεκέμβρη, και συγκεκριμένα από την ημέρα του εορτασμού του αγίου Νικολάου, προστάτη των θαλασσινών μας. Μέρες χειμωνιάτικες –βλέπετε– και όλοι τους βρίσκονταν στις εστίες τους, και φυσικά όλοι τους εκκλησιάζονταν με τις οικογένειές τους στο ξωκλήσι του Άη Νικόλα, καταμεσής του Μπιστιού, ενώ στα σπίτια τους είχαν γιορταστικές ετοιμασίες, ακόμα και αν δεν υπήρχε εορταζόμενος. [caption id="attachment_36783" align="alignnone" width="628"] Στόλισμα βάρκας: Α. Σκούρτης, Δ. Παπαμιχαήλ, Δ. Παπαθανασίου.[/caption] Τα διαλεχτά ψάρια ή το κρέας με το μπόλικο λεμόνι και το ζουμί, που μετατρεπόταν σε πηχτή στο βορινό παράθυρο, τα κεφτεδάκια και το κοκκινέλι είχαν την τιμητική τους. Οι μέρες κυλούσαν με τις νοικοκυρές να ετοιμάζουν τα σπίτια τους. Σχολαστική καθαριότητα, καινούργια στρωσίδια, υφασμένα από τα προκομμένα χέρια τους στον αργαλειό. [caption id="attachment_36782" align="alignnone" width="628"] Άγιος Νικόλαος 1967: Δ. Γκάτσος, Δ. Σκούρτης, Ν. Νόνης, Γ. Φλεβαράκης.[/caption] Σειρά είχαν τα χριστουγεννιάτικα γλυκά –μελομακάρονα, δίπλες, κουραμπιέδες– και τα χριστόψωμα. Για την πεθερά, ολοστρόγγυλη κουλούρα σκαλιστή με το πιρούνι και δύο προζυμένια κορδόνια που σταύρωναν στη μέση, ενώ για τα βαφτιστήρια καλαθάκια κεντημένα και στολισμένα με τους καρπούς της γης, με ολόκληρα καρύδια, αμύγδαλα, σταφίδες, μοσχοκάρφια και σουσάμι. Το χριστόψωμο σταυρωνόταν, κοβόταν και μοιραζόταν από τον νοικοκύρη ανάμεσα σε ευχές, ανήμερα στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Τα απογευματινά κάλαντα αντηχούσαν παντού από τα παιδικά χείλη, φέρνοντας το μήνυμα της γέννησης. Και η αμοιβή; Δεκαρίτσες, πενηνταράκια και φρούτα, ξηροί καρποί ή καμιά καραμέλα. [caption id="attachment_36784" align="alignnone" width="628"] Θεοφάνεια 1930.[/caption] Ανήμερα των Χριστουγέννων ο οικογενειακός εκκλησιασμός ήταν επιβεβλημένος. Η οικογένεια, ντυμένη με τα γιορτινά ρούχα, προσερχόταν στην εκκλησία της ενορίας της με τρυφερό θρησκευτικό συναίσθημα. Η Πρωτοχρονιά έβρισκε τα σπίτια ολοφώτιστα, με την κρεμμύδα (την μπόσκα) κρεμασμένη στην πόρτα, σύμβολο καλής υγείας, μα και αναγέννησης. Μία ακόμη ευκαιρία των παιδιών για το φίλεμα ήταν το ποδαρικό με την έλευση της Πρωτοχρονιάς. Με την αλλαγή του χρόνου, ερχόταν ως ασπροπόδαρος που θα έφερνε στο σπίτι τύχη, γούρι, ευτυχία. Η νοικοκυρά τού έβαζε στην κάλτσα του δεξιού ποδιού το νόμισμα και τον φίλευε γλυκά. Για την Ερμιόνη όμως το έθιμο του γιάλα-γιάλα ήταν –και εξακολουθεί να είναι– μέσα στο DNA του. Ένα έθιμο παμπάλαιο, που ευτυχώς ακόμη καλά κρατεί. [caption id="attachment_36787" align="alignnone" width="628"] Προσκύνημα Σταυρού και Εικόνας: Κ. Σκούρτης, Η. Καισαρεύς, Γ. Κοντοπάνος, Μ. Παπακωνσταντίνου, Στ. Δαμαλίτης.[/caption] Τα άγια Θεοφάνεια θεωρούνται κατάλοιπα των λατρευτικών τελετών στον θεό της θάλασσας, Ποσειδώνα, και λατρεύονταν με ξεχωριστό τρόπο. Τα μελωδικά στιχάκια που τραγουδούν την παραμονή στα σοκάκια της πόλης αγκαλιασμένα τα παλικάρια που θα πέσουν για τον Σταυρό, ντυμένα με ναυτικά ρούχα, μιλούν για τον έρωτα, την ξενιτιά, τη θάλασσα. Την παραμονή στολίζουν τις βάρκες με κούμαρα, σμύρτα, νεράντζια, αγριοχουρμάδες και σημαίες γιορτινές. Το βράδυ ακολουθούν ολονύχτιο φαγοπότι-γλέντι και η περαντζάδα, που συνοδεύεται από τα τραγούδια του γιάλα-γιάλα. «Εσύ είσαι ένας ήλιος, φεγγάρι λαμπερό γιάλα-γιάλα, μου θάμπωσες το φως μου και δε μπορώ να δω». «Στη θάλασσα θα πέσω, καλέ, να πιάσω την ποδιά σου, καλέ, με τα κεντήματα ωχ αμάν-αμάν. Να πιάσω τον Σταυρό σου, καλέ, με τα σκαλίσματα ωχ αμάν-αμάν». [caption id="attachment_36785" align="alignnone" width="628"] Θεοφάνεια 1966: Ν. Καραντζάς, Αντ. Νάκης, Αντ. Σκούρτης.[/caption] Ανήμερα εκκλησιάζονται και, όταν τελειώνει η λειτουργία, ακολουθεί στο λιμάνι της πόλης η τελετή της βάφτισης. Στο τρίτο «Εν Ιορδάνη…» θα πέσουν με μακροβούτι να πιάσουν την Εικόνα και τον Σταυρό, και θα τα βγάλουν για προσκύνημα στον κόσμο που παρακολουθεί την τελετή. Την συνήθεια αυτή κατάργησαν οι εκκλησιαστικοί εκπρόσωποι. Με τον Αγιασμό των νερών, οι σφουγγαράδες μας στο μακρινό παρελθόν ξεκινούσαν τις προετοιμασίες για το Μπαρμπαριώτικο ταξίδι. Ο χρόνος λοιπόν μας φτάνει τρεχάτος, άγραφος, λευκός. Στο χέρι μας είναι να τον γεμίσουμε συγκινήσεις, χαρές, δράσεις, ομορφιά, δημιουργία και αξέχαστες στιγμές. ΥΓ.: Το έθιμο του γιάλα-γιάλα με τα τραγούδια του περιγράφεται λεπτομερώς στο βιβλίο της Παρασκευής (Βιβής) Σκούρτη, με τίτλο «ΟΙ ΣΦΟΥΓΓΑΡΑΔΕΣ ΤΗΣ ΕΡΜΙΟΝΗΣ».