Η Παναγίτσα στο λιμάνι της Αίγινας
Του Γ. Μπήτρου
Τα προσωνύμια της Παναγίας που συναντάμε σε όλη την Ελλάδα και σε όλη την Ορθοδοξία είναι χιλιάδες. Το πιο τρυφερό και γλυκό όμως το συναντάμε στην Αίγινα.
Είναι η Παναγίτσα. Η μικρή Παναγιά. Η εκκλησία που μετά τον Άγιο Νικόλαο το θαλασσινό, είναι εμβληματικός για το λιμάνι και το τοπίο γενικότερα της παραλίας της Αίγινας. Δεσπόζει στην νότια άκρη του λιμανιού και μαζί με αυτόν του Αγίου Νικολάου, προστατεύει τους ναυτικούς και τους ταξιδιώτες αλλά και προστατεύουν και οι δύο μέσα στην αγκάλη τους, την αγκάλη του λιμανιού, τα πλεούμενα των ψαράδων και των ανθρώπων της θάλασσας γενικότερα.
Ο ναός με τον μεγάλο τρούλο και το επιβλητικό καμπαναριό που με το ρολόι του σημαίνει την ώρα, μπλέκεται χρωματικά με τα ξάρτια και τα άλμπουρα των καϊκιών, και των κάθε είδους σκαφών φτιάχνοντας μια μοναδική εικόνα νησιώτικου τοπίου.
Υπήρχαν εποχές που ο σημερινός ναός με αυτή τη μορφή δεν υπήρχε. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες που φέρνει στο φως η ιστορικός Γωγώ Κουλικούρδη στο βιβλίο της "ΑΙΓΙΝΑ ΙΙΙ", στη θέση της σημερινής εκκλησίας υπήρχε μια μικρότερη η 'Παναγίτσα" η "Μικρή Παναγιά" ένα μικρό ξωκλήσι σε ρυθμό βασιλικής, πολύ παλαιό το οποίο καταγράφουν και αναφέρουν πολλοί περιηγητές. Βρισκόταν μέσα σε περίβολο που ίσως είχε νεκροταφείο και ήταν χτισμένο πάνω στα θεμέλια μιας μεγάλης πρωτοχριστιανικής βασιλικής.
Το εκκλησάκι αυτό γκρεμίστηκε στα 1906 και στη θέση ανεγέρθηκε ο σημερινός ενοριακός ναός σε κτήμα που αναφέρεται ότι ήταν στην κατοχή του αρχιμανδρίτη Γρηγόριου Μοίρα. Το παλαιό εκκλησάκι δεν ήταν ενοριακός ναός αλλά είχε παραχωρηθεί για χρήση στους πρόσφυγες που στα χρόνια της επανάστασης είχαν κατακλύσει την Αίγινα.
Ο σημερινός ναός που κτίστηκε στη θέση μιας παλαιάς μικρής εκκλησούλας την οποία οι κάτοικοι της πόλης αποκαλούσαν "Παναγίτσα", κτίστηκε στις αρχές του αιώνα. Η παλαιότερη - η μικρή - μνημονεύεται ότι υπήρχε το 1673 και κατεδαφίστηκε το 1906 για να κτισθεί η σημερινή.
Στην μικρή εκκλησία, κατά τη διάρκεια του αγώνα εκκλησιάζονταν κυρίως Στερεοελλαδίτες, Αιβαλιώτες, Μοσχονήσιοι και Ψαριανοί πρόσφυγες. Το 1841 έγινε επίσημα ενοριακός ναός.
Η ανέγερση της σημερινής εκκλησίας ολοκληρώθηκε το 1912 - 1913 οπότε και εγκαινιάστηκε από τον Μητροπολίτη Πενταπόλεως Νεκτάριο και μετέπειτα Άγιο της Εκκλησίας.
Η θέση του παλαιού και του νέου ναού γειτνίαζε με τα εργαστήρια των σφουγγαράδων γι’ αυτό το 1899 αφιερώνεται από τους εργάτες της βιοτεχνίας σπόγγων μεγάλη εικόνα των Τριών Ιεραρχών.
Σήμερα ο ναός είναι ενοριακός και παραμένει σε αντίθεση με άλλους ναούς του νησιού κατά τη διάρκεια της ημέρας επισκέψιμος για τους πιστούς.
Περισσότερες πληροφορίες μπορεί κάποιος να αναζητήσει, εκτός από το βιβλίο της Γ. Κουλικούρδη και στο νεότερο βιβλίο του Σ. Δημητρακόπουλου: "Χριστιανική Αίγινα"
Ο όμορφος ναός που κτίστηκε στη θέση μιας παλαιάς μικρής εκκλησούλας την οποία οι κάτοικοι της πόλης αποκαλούσαν "Παναγίτσα" κτίστηκε στις αρχές του αιώνα. Η παλαιότερη - η μικρή - μνημονεύεται ότι υπήρχε το 1673 και κατεδαφίστηκε το 1906 για να κτισθεί η σημερινή.
Στην μικρή εκκλησία, κατά τη διάρκεια του αγώνα εκκλησιάζονταν κυρίως Στερεοελλαδίτες, Αιβαλιώτες, Μοσχονήσιοι και Ψαριανοί πρόσφυγες. Το 1841 έγινε επίσημα ενοριακός ναός.
Η ανέγερση της σημερινής εκκλησίας ολοκληρώθηκε το 1912 - 1913 οπότε και εγκαινιάστηκε από τον Άγιο Νεκτάριο.
Η θέση του παλαιού και του νέου ναού γειτνίαζε με τα εργαστήρια των σφουγγαράδων γι΄αυτό το 1899 αφιερώνεται από τους εργάτες της βιοτεχνίας σπόγγων μεγάλη εικόνα των Τριών Ιεραρχών.
Το εσωτερικό του ναού κοσμείται από αγιογραφίες του Αιγινήτη αγιογράφου Σταμάτη Σταματιάδη, του Κ. Λιώνη αλλά και του φημισμένου Αγιορείτη Αγιογράφου γέροντα Δανιήλ Κατουνακιώτη.Αξιοπρόσεκτη είναι επίσης η εικόνα του Αγίου Σώζοντα στο τέμπλο του ναού , έργο του Αγίου Σάββα του εν Καλύμνω.
Ο ναός αρχιτεκτονικά παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον με το πυργοειδές κωδωνοστάσιο, τον οκταγωνικό τρούλο με τα οκτώ παράθυρα αλλά και τους δύο μικρούς τρουλίσκους. Το 1924 στο κωδωνοστάσιο τοποθετήθηκε ρολόι.
Η "Παναγίτσα" που εορτάζει των Εισοδίων της Θεοτόκου στις 21 Νοεμβρίου είναι σημείο αναφοράς για την πόλη της Αίγινας. Από τις χαρακτηριστόκατες ψηφίδες της παραλίας που ενέπνευσε τους ζωγράφους που έζησαν και δημιούργησαν στην Αίγινα όπως ο Σπύρος Βασιλείου και η Μαρία Πωπ. Στέκεται στην άκρη του λιμανιού και προστατεύει την πόλη αλλά ιδιαίτερα τους ναυτικούς της.
Οι φωτογραφίες από την έκθεση παλαιών φωτογραφιών που είχε πραγματοποιηθεί στο Πνευματικό Κέντρο Κυψέλης το καλοκαίρι του 2013 με τίτλο: "Κάποτε η Αίγινα"
