Ο Γιάννης, ο δάσκαλος της Αίγινας...

  Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση του Γιάννη Μόραλη, το SM αναψηλαφεί τις μνήμες από την καθημερινή ζωή του αείμνηστου ζωγράφου στο νησί του, και "σπίτι" του. Της Σίλας Αλεξίου Ο δάσκαλος, ο κύριος Γιάννης, ο κυρ Γιάννης, ο Γιάννης, ο Μόραλης, ο Γιάννης Μόραλης... Ήταν πολλά τα χρόνια της Αίγινας. Και οι δεσμοί που αναπτύχθηκαν άφησαν περιθώριο για ποικίλες προσφωνήσεις, αναμνήσεις, συγκινήσεις... Ο Γιάννης Μόραλης γεννήθηκε στην Άρτα, πέρασε τα πρώτα του παιδικά χρόνια στην Πρέβεζα, ακολούθησαν η Αθήνα, η Ρώμη, το Παρίσι- επιστροφή στην Αθήνα και, χωρίς καμιά... τυπική δικαιολογία, ξαφνικά κυριάρχησε στη ζωή του η Αίγινα. Την ανακάλυψε στα τέλη της δεκαετίας του ?50, όταν παρέα με τον αγαπημένο φίλο του Νίκο Νικολάου άρχισαν να εμπνέονται από το φως του νησιού, να δημιουργούν, να ονειρεύονται. Κάποια χρόνια αργότερα, και οι δύο, όπως και ο τρίτος της παρέας, ο γλύπτης Χρήστος Καπράλος, απέκτησαν σπίτια στην Αίγινα και έζησαν ένα πολύ μεγάλο μέρος της ζωής τους στο νησί, που -χάρη και στον δικηγόρο- φωτογράφο Γιάννη Μαΐλλη- τίμησε ιδιαίτερα η γενιά του 3?0.

"Έτος Γιάννη Μόραλη" Κηρύχθηκε το 2016 από το υπουργείο Πολιτισμού, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση του αείμνηστου ζωγράφο. Συγχρόνως θεσπίστηκε και βραβείο Εικαστικών Τεχνών "Γιάννης Μόραλης" το οποίο θα απονέμεται κάθε δυο χρόνια. Φέτος το βραβείο θα απονεμηθεί στον εικαστικό και ακαδημαϊκό Παναγιώτη Τέτση για το έργο του και τη μακρά προσφορά του ως δασκάλου στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.

Συχνοί επισκέπτες ήταν ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Νίκος Εγγονόπουλος ?η σύζυγός του διατηρεί και σήμερα το σπίτι στην ίδια γειτονιά? και αργότερα οι μαθητές τους, όπως ο Παύλος Σάμιος, που δεν άργησε να αποκτήσει σπίτι και ατελιέ στο νησί. [caption id="attachment_30675" align="alignnone" width="450"] Ο δάσκαλος συνοδεύει νύφη, στην Πέρδικα, την κεραμίστρια και ζωγράφο Κατερίνα Γιάννακα (άλλοτε μαθήτρια του στη Σχολή Καλών Τεχνών)[/caption] «Ήταν τρεις εντελώς διαφορετικοί χαρακτήρες, αταίριαστοι θα έλεγα, οι οποίοι όμως υπήρξαν αχώριστοι φίλοι. Ο Νίκος Νικολάου, ο Γιάννης Μόραλης και ο Χρήστος Καπράλος. Ο ένας έκοβε και ο άλλος έραβε...» θυμάται η κεραμίστρια και ζωγράφος Κατερίνα Γιάννακα, μαθήτρια των δύο πρώτων στη Σχολή Καλών Τεχνών, μόνιμη κάτοικος Αίγινας και η ίδια εδώ και πολλά χρόνια. Η Κατερίνα θυμάται με συγκίνηση τον δάσκαλο τον Γιάννη Μόραλη? να τη συνοδεύει νύφη στο τρεχαντήρι «Ηλιοπότισσα» στην Πέρδικα, όπου έγινε ο γάμος της το 1991. [caption id="attachment_30676" align="alignnone" width="628"] Με τον γλύπτη Χρήστο Καπράλο και τον ζωγράφο Νεκτάριο Κοντοβράκη, σε έκθεση του τελευταίου στον Πύργο του Μαρκέλου το 1991[/caption] «Ο Νικολάου - από το προπαρασκευαστικό της Σχολής Καλών Τεχνών- με προέτρεψε να πάω στη συνέχεια στο εργαστήριο του Μόραλη. Αυτή ήταν η μεγάλη τύχη της ζωής μου» λέει στο SΜ και, μιλώντας για τον δάσκαλο -όπως τον αποκαλεί-, διηγείται μια χαρακτηριστική της ιδιοσυγκρασίας του ιστορία? «Κάπνιζα ακόμη τότε και, ψάχνοντας για αναπτήρα, διαπίστωσα ότι δεν είχα. [caption id="attachment_30674" align="alignnone" width="628"] Ο Γιάννης Μόραλης με τον Νεκτάριο Φουρναράκο, σε έκθεση του αείμνηστου Φραγκίσκου Κάππου, στην αίθουσα του Λαογραφικού Μουσείου της Αίγινας.[/caption] Ο δάσκαλος, που είχε κόψει το κάπνισμα, έβγαλε από την τσέπη του έναν αναπτήρα και μου άναψε. Απόρησα πώς, αφού δεν κάπνιζε, είχε μαζί του αναπτήρα. Και του το είπα. "Τι λες, Κατερίνα? θα μου ζητήσει γυναίκα φωτιά και δεν θα έχω?" μου απάντησε, αφήνοντάς με εμβρόντητη. Η αλήθεια είναι πως είχε ιδιαίτερη αγάπη στις γυναίκες...». [caption id="attachment_30673" align="alignnone" width="628"] Με την Πέγκυ Ζουμπουλάκη στο ατελιέ του στην Αίγινα το 2003[/caption] Κάθε χρόνο, από τις αρχές Μαΐου έως τις αρχές Οκτωβρίου, ο Γιάννης Μόραλης ζούσε στην Αίγινα. Πεταγόταν στην Αθήνα αν χρειαζόταν, αλλά «σπίτι» του ήταν η Αίγινα. Το ξενοδοχείο «Ναυσικά», πριν αποκτήσει το σπίτι, και αργότερα το σπίτι με το ατελιέ στην οδό Γιάννη Μόραλη, στα Πλακάκια. Στις 8 το βράδυ δεν τον έβρισκες στο σπίτι. Πήγαινε τη βόλτα του στο σπίτι του Νικολάου, που ήταν μονίμως ανοιχτό για τους φίλους και τους φίλους των φίλων, χάρη στη γυναίκα του, την Αγγέλα. Ακόμη και μετά τον θάνατο του Νικολάου συνέχισε να πηγαίνει κάθε μέρα εκεί. Όταν άδειασε το σπίτι, όταν... έφυγε και η Αγγέλα, προορισμός της βραδινής βόλτας του δάσκαλου ήταν το σπίτι των αδελφών Πέτρου Μοροζίνη και Αλέκου Σπανούδη. Το καθημερινό του πρόγραμμα ήταν σταθερό. Γύρω στις 12 το μεσημέρι εμφανιζόταν στο ΑΙΑΚΕΙΟΝ για τον καφέ του. Στο γραφείο του, όπως έλεγε ο ίδιος. «Έλα στο γραφείο μου» έλεγε σε όποιον ήθελε να τον δει. Και εννοούσε το ΑΙΑΚΕΙΟΝ! [caption id="attachment_30672" align="alignnone" width="441"] Μια νέα γυναίκα[/caption] Στη συνέχεια πήγαινε για τα ψώνια του στου ΠΕΤΡΑ, στην ψαραγορά, στου Μανούσου και αλλού, στην αγορά της Αίγινας, και επέστρεφε στο σπίτι, για να ετοιμάσει το λιτό γεύμα του και να ξεκουραστεί. Φύλακας άγγελός του ήταν ένας οδηγός ταξί, ο οποίος τον πήγαινε παντού, από το πρωί μέχρι το βράδυ, οπότε επέστρεφε για ύπνο. Ο ίδιος τον έφερνε από την Αθήνα με τα πράγματά του γύρω στις 10 Μαΐου, και στις 10 Οκτωβρίου έκαναν μαζί το ταξίδι της επιστροφής. Είναι εντυπωσιακό ότι όσοι ζούσαν τον Γιάννη Μόραλη, όλους αυτούς τους μήνες επί τόσα πολλά χρόνια, μιλώντας τώρα για τον μεγάλο δάσκαλο, συμφωνούν απόλυτα. «Όταν κύριος, γενναιόδωρος, απλός άνθρωπος. Ένας ευπατρίδης που αγαπούσε πολύ τις γυναίκες» λένε όλοι. «Όταν ζωγράφιζε στο ατελιέ του, δεν ανεχόταν καμιά παρουσία» υπογραμμίζει ο Αιγινήτης ζωγράφος Νεκτάριος Κοντοβράκης, που έζησε από μικρό παιδί, στο σπίτι του Νίκου Νικολάου, τους τρεις αχώριστους φίλους -Νικολάου, Καπράλο, Μόραλη- αντλώντας μαθήματα τέχνης και ζωής. Η Αίγινα ήταν άλλωστε για τον Γιάννη Μόραλη αγαπημένος τόπος έμπνευσης και δημιουργίας. Την αγάπη του αυτή για το νησί, που του θύμιζε την Πρέβεζα, μετέδωσε σε πολλούς μαθητές του -όπως άλλωστε και ο Νικολάου με τον Καπράλο-, οι οποίοι απέκτησαν σπίτια στην Αίγινα, συνεχίζοντας την παράδοση του κύκλου των εικαστικών που ζουν και δημιουργούν κάτω από το διάσημο πλέον φως του νησιού του Σαρωνικού. [caption id="attachment_30671" align="alignnone" width="628"] Ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Διονύσης Φωτόπουλος, ο Μάνος Χατζιδάκις και ο Γιάννης Μόραλης προετοιμάζουν την παράσταση "Το Φυντανάκι" του Παντελή Χορν, στη μνήμη του Κάρολου Κουν[/caption] Γείτονές του, στο σπίτι που του έχτισε τη δεκαετία του '70 ο αρχιτέκτονας φίλος του Άρης Κωνσταντινίδης στα Πλακάκια της Αίγινας, ήταν ο Νεκτάριος και η Γεωργία Φουρναράκου. Και οι δύο τον θυμούνται με πολλή αγάπη. «Όταν του πήγαινα ένα πιάτο φαγητό, από εκείνα που του άρεσαν αλλά δεν μπορούσε ο ίδιος να τα μαγειρέψει -όπως τα ντολμαδάκια-, μου έλεγε? "Αυτή είναι τέχνη, όχι η δική μου"» μας λέει η Γεωργία, η οποία επικοινωνούσε μαζί του με σημειώματα. «Ήταν πολύ κοινωνικός, αλλά περιφρουρούσε απολύτως την ιδιωτικότητά του. Σε ένα πεζούλι, όπου του άφηνε ο ταχυδρόμος την αλληλογραφία του ?κάτω από μια πέτρα στην οποία είχε ζωγραφίσει το όνομά του?, του άφηνα το φαγητό μαζί με ένα σημείωμα. Ποτέ δεν πήγαινα να τον ενοχλήσω γιατί ήξερα ότι δεν του άρεσε» θυμάται η Γεωργία Φουρναράκου. Και προσθέτει? «Αυτό που μου είχε κάνει εντύπωση ήταν ότι, ενώ του άρεσαν πολύ οι γυναίκες, όταν έρχονταν νέες κοπέλες, φοιτήτριες συνήθως, να τον δουν και του χτυπούσαν την πόρτα, ποτέ δεν τις έβαζε στο σπίτι. Πολύ ευγενικά τούς υποδείκνυε να πάνε στο γραφείο του στην Αθήνα, κάποια άλλη στιγμή, να τις βοηθήσει σε ό,τι ήθελαν». Ο Γιάννης Μόραλης έφυγε από τη ζωή στις 20 Δεκεμβρίου του 2009, σε ηλικία 93? ετών, στο σπίτι του στην Αθήνα. Δύο μήνες νωρίτερα είχε αποχαιρετήσει την Αίγινα, όπως έκανε κάθε χρόνο την ίδια εποχή. Περνώντας με το ταξί από τους φίλους του για τον καθιερωμένο αποχαιρετισμό, σταμάτησε έξω από το μαγαζί του Μανούσου. Εκεί ψώνιζε είδη ένδυσης. Βγήκε η Αθηνά Κλώνου, ιδιοκτήτρια του καταστήματος, να τον χαιρετήσει... «Καλό χειμώνα, καλή αντάμωση του χρόνου» του είπε. «Ήταν η πρώτη φορά που με κοίταξε σαν να μου έλεγε "δεν το βλέπω"» θυμάται η Αθηνά. Και δεν έπεσε έξω. Είχε αρχίσει φαίνεται να προαισθάνεται το τέλος... Υ.Γ. Ευχαριστούμε πολύ την Κατερίνα Γιάννακα, τον Νεκτάριο Φουρναράκο, τον Νεκτάριο Κοντοβράκη και τον Κώστα Αδάμ για το φωτογραφικό υλικό.