Μπάιντεν – Σι: Δύο «ξένοι» στο Σαν Φρανσίσκο

Πάνε έξι μήνες που ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν είχε χαρακτηρίσει ως «δικτάτορα» τον Κινέζο ομόλογό του Σι Τζιπίνγκ τον περασμένο Ιούνιο. Οι δύο ηγέτες θα επιχειρήσουν βέβαια να το ξεχάσουν σήμερα, στην πρώτη τους συνάντηση εδώ και έναν χρόνο, στο Σαν Φρανσίσκο, στο περιθώριο της συνόδου κορυφής των 21 χωρών μελών της Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας-Ειρηνικού (APEC).

Η APEC αντιπροσωπεύει περίπου το 62% του παγκόσμιου ΑΕΠ και σχεδόν το μισό του παγκόσμιου εμπορίου, αλλά καθίσταται όλο και  περισσότερο, ακόμη ένα πεδίο στρατηγικού ανταγωνισμού μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας.

Η συνάντηση αναμένεται να καλύψει μια σειρά από παγκόσμια ζητήματα: Ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η συνεχιζόμενη αντιπαράθεση στην Ταϊβάν και τον Ινδο-Ειρηνικό και φυσικά οι  εμπορικές και οικονομικές σχέσεις των δύο μεγαλύτερων οικονομιών στον κόσμο.

Εχθρικά βήματα
Τους τελευταίους μήνες, έγιναν και από τις δύο πλευρές αρκετά εχθρικά βήματα, που περιόρισαν το διμερές εμπόριο, όπως ο περιορισμός των εξαγωγών σπάνιων γαιών από την Κίνα και των επενδύσεων στην κινεζική τεχνολογία από τις ΗΠΑ. Το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών των ΗΠΑ με την Κίνα έφτασε σχεδόν τα 760 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022, αλλά το πρώτο εξάμηνο του 2023 μειώθηκε κατά 14,5%.Η εξέλιξη αυτή δεν είναι ευνοϊκή για την Κίνα καθώς  αντιμετωπίζει κρίση στον τομέα των ακινήτων, ενώ  κατέγραψε υποχώρηση   στις άμεσες ξένες επενδύσεις κατά την περίοδο Ιουλίου-Σεπτεμβρίου, την πρώτη φορά από το 1998. Οι εισροές αμερικανικών κεφαλαίων στην Κίνα έχουν  επίσης επιβραδυνθεί σχεδόν κατά 10% το 2023, αφού έφτασαν το ρεκόρ των 189 δισεκατομμυρίων δολαρίων. «Οι δασμοί σε κινεζικά προϊόντα, οι κυρώσεις εναντίον κινεζικών εταιρειών και οι περιορισμοί στις εξαγωγές σε προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, όπως οι ημιαγωγοί ,έχουν γίνει το πιο σημαντικό ζήτημα για την Κίνα».

Ο πρόεδρος Σι αναμένεται επίσης να μιλήσει σε επιχειρηματικούς ηγέτες ώστε να ενισχύσει την εμπιστοσύνη ότι η Κίνα είναι ένα ασφαλές μέρος για επενδύσεις. Σύμφωνα με το Bloomberg, το Πεκίνο εξετάζει το ενδεχόμενο να επαναλάβει τις αγορές των αεροσκαφών 737 Max της Boeing, μετά από αυτή τη συνάντηση. Η αμερικανική εταιρεία έχει αποκλειστεί από νέες παραγγελίες από κινεζικούς αερομεταφορείς από το 2017.

Η συνάντηση είναι το μήνυμα
Θα φέρει απτά αποτελέσματα η συνάντηση Σι – Μπάιντεν; Οι περισσότεροι Αμερικανοί ειδικοί για την Κίνα είναι δύσπιστοι. «Το πιο σημαντικό είναι ότι η συνάντηση θα… πραγματοποιηθεί», λέει ο Κόλιν Κάλ, καθηγητής διεθνούς πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. «Η ίδια η συνάντηση είναι το μήνυμα», προσθέτει.

Ο Μπάιντεν πιθανότατα θα προτρέψει τον Σι να επηρεάσει το Ιράν, ώστε να  αποτραπεί η επέκταση της σύγκρουσης Ισραήλ-Χαμάς σε ολόκληρη την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Σύμφωνα με τον Αμερικανό καθηγητή, το ίδιο ισχύει και για το θέμα της Ουκρανίας. «Ο Μπάιντεν θα ζητήσει από την Κίνα να μην υποστηρίζει πλέον τον επιθετικό πόλεμο της Ρωσίας».

Η Οριάνα Σκάιλερ- Μάστρο, ειδικός στην Κίνα στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, εκτιμά πάντως ότι το θεμελιώδες ερώτημα είναι «ποια είναι η νούμερο ένα δύναμη στον κόσμο σήμερα – οι ΗΠΑ ή η Κίνα;»  Στο παρελθόν, το Πεκίνο εστίαζε κυρίως στην άμεση σχέση της με τις ΗΠΑ. Αλλά πλέον, η κύρια στρατηγική του  Σι είναι να πάρει με το μέρος του τις αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες χώρες του παγκόσμιου Νότου: «Φαίνεται ότι εμείς ως ΗΠΑ, είμαστε για τους Κινέζους πλέον μόνο μια παράπλευρη παράσταση. Το κύριο για το Πεκίνο είναι να αναπτύξει σχέσεις με όλο και περισσότερο χώρες».

«Τέλεια καταιγίδα»
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος αυτή τη στιγμή είναι μια ανεπιθύμητη στρατιωτική κλιμάκωση. Ως παράδειγμα, ο καθηγητής Καλ ανέφερε μια πιθανή σύγκρουση μεταξύ μαχητικών αεροσκαφών πάνω από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Τα αμερικανικά αεροσκάφη πραγματοποιούν τακτικά περιπολίες εκεί. «Άρα υπάρχει πραγματικός κίνδυνος μιας τυχαίας κλιμάκωσης»

Οι ΗΠΑ θέλουν πάντως να αποτρέψουν μια επικίνδυνη σύγκρουση για την Ταϊβάν. «Είμαστε σε ανταγωνισμό με την Κίνα, αλλά δεν αναζητούμε σύγκρουση, αντιπαράθεση ή νέο Ψυχρό Πόλεμο», δήλωσε εκπρόσωπος της αμερικανικής κυβέρνησης.

Για τον Κλαούντιο Παλιάρα, συγγραφέα του βιβλίου «Η τέλεια καταιγίδα – ΗΠΑ και Κίνα στο χείλος του Τρίτου Παγκόσμιου Πολέμου», «η Ταϊβάν θα μπορούσε να πυροδοτήσει τη σπίθα του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου».

Όπως γράφει ο Ιταλός συγγραφέας, «η Ταϊβάν βρίσκεται σε στρατηγική γεωπολιτική θέση, ελέγχει εμπορικούς δρόμους κατά μήκος των οποίων διέρχονται προϊόντα τρισεκατομμυρίων δολαρίων και παράγει το 92%των πιο προηγμένων μικροτσίπ στον κόσμο, τον πραγματικό μαύρο χρυσό του 21ου αιώνα. Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποδειχθούν ανίκανες να υπερασπιστούν την Ταϊβάν από μια πιθανή κινεζική εισβολή, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα θα γλιστρήσουν επίσης απαρέγκλιτα στην τροχιά του Πεκίνου. Για το λόγο αυτό, εδώ και δύο δεκαετίες, το Πεντάγωνο έχει σταδιακά μεταφέρει ισχυρές δυνάμεις από τη Μέση στην Άπω Ανατολή. Εκεί είναι η αποφασιστική μάχη για την παίζεται η ηγεσία του πλανήτη».

Το θεμελιώδες ερώτημα είναι άλλωστε, ποιος θα ηγηθεί του κόσμου τα επόμενα χρόνια. Η Αμερική μοιάζει λίγο με γίγαντα με πήλινα πόδια, η Ευρώπη είναι πλέον μια πολύ Γηραιά Ήπειρος και όχι μόνο στα χαρτιά. Κάποιοι αναλυτές είχαν σπεύσει να μιλήσουν για τον « κινεζικό 21ο αιώνα». Ωστόσο οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να διατηρούν την ηγεσία του κόσμου, αν και σε ένα πιο κατακερματισμένο γεωπολιτικό πλαίσιο από ό,τι στο παρελθόν.