Επιτυχημένη όχι ολοκληρωμένη η γερμανική ενοποίηση- Άρθρο του Κώστα Αργυρού
Η πανδημία απαγορεύει μεγάλες φιέστες για τα 30α γενέθλια της ενωμένης Γερμανίας. Δεν μπορεί όμως να αποτελέσει άλλοθι για την αποφυγή μιας ειλικρινούς συζήτησης για το ρόλο και τους στόχους της ισχυρότερης χώρας της Ευρωζώνης.
Αρθρο του Κώστα Αργυρού
Πάντα τέτοιες μέρες θυμάμαι την εικόνα εκείνων, που το βράδυ της παγωμένης 3ης Οκτωβρίου του 1990, με τις τρίχρωμες σημαίες στην πλάτη άνοιγαν σαμπάνιες στους δρόμους γύρω από την Αλεξάντερπλατς, στην Unter den Linden (Υπό τας Φιλλύρας στα ελληνικά) μέχρι το Ράιχσταγκ, εκεί όπου όλοι οι «επίσημοι» είχαν μαζευτεί για να γιορτάσουν την ενοποίηση των δύο Γερμανιών. Αναρωτιέμαι πόσοι από εκείνους τους ξέφρενα εορτάζοντες μπορούσαν τότε να σκεφτούν ότι ύστερα πό 30 χρόνια, θα γινόταν ακόμα λόγος για μια «επιτυχημένη, αλλά ανολοκλήρωτη διαδικασία». Αυτή είναι τουλάχιστον σήμερα η εικόνα, που έχουν τα δύο τρίτα των Γερμανών σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις.
Προφανώς υπήρχαν και τότε κάποιοι πιο σκεπτικοί με το όλο εγχείρημα, αλλά αυτοί είχαν μείνει στο σπίτι τους. Για αυτό και η νύχτα δεν έβγαζε ούτε τον αυθορμητισμό, ούτε την ένταση, ούτε τη συγκίνηση που είχε εκείνη η άλλη νύχτα έντεκα μήνες πριν, στις 9 Νοεμβρίου του '89, όταν εντελώς απροσδόκητα το τείχος άνοιγε και το «τρένο της ιστορίας» έπαιρνε με ιλλιγγιώδη ταχύτητα μια στροφή, που θα έφερνε την Ευρώπη σε μέχρι τότε ανεξερεύνητες διαδρομές.
Η «ενωμένη Γερμανία» έχει λοιπόν γενέθλια σήμερα. Στρογγυλά γενέθλια. Τρεις δεκαετίες μετά μοιάζει όμως περισσότερο αμήχανη από ότι στις αρχές της ενοποίησής της, αλλά και από ότι στις αρχές της χιλιετίας. Η κρίση της ευρωζώνης έφερε και πάλι στο προσκήνιο κλισέ περί «άσχημων Γερμανών», αλλά έδειξε κιόλας ότι η ικανότητα να μπεις στα «παπούτσια του άλλου» δεν ανήκει στις αρετές της χώρας, που αρέσκεται να απαντά σε εκκλήσεις συνδρομής με το επιχείρημα «κάντε το όπως εμείς».
Η ανάγκη να περιοριστούν οι μεγάλες «λαοσυνάξεις» και τα πάρτυ λόγω πανδημίας κρύβει ως ένα μεγάλο βαθμό αυτή την αμηχανία. Τα γενέθλια θα γιορταστούν χωρίς τυμπανοκρουσίες και σε «στενό οικογενειακό κύκλο». Αυτό που δεν θα πρέπει να κρύψει όμως η απαραίτητη αποφυγή μαζικών κοινωνικών επαφών είναι μια πραγματική συζήτηση για το ρόλο της Γερμανίας στην Ευρώπη και στον κόσμο.
Ο κορωνοϊός χτύπησε τον βιομηχανικό και εξαγωγικό γίγαντα. Τον ανάγκασε να παρεκκλίνει από την ευλαβική πίστη στα μηδενικά ελλείμματα και στην αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία. Η γερμανική κυβέρνηση επιδεικνύει πλέον σχεδόν με υπερηφάνεια τους «κόκκινους» δηλαδή ελλειμματικούς προϋπολογισμούς της. Κατανοεί την ανάγκη να χρεωθείς για να μην πεθάνεις. Κυρίως όμως κατανόησε πόσο εξαρτημένη μπορεί να είναι από την ευημερία και... μακροζωϊα και των γειτόνων της μια χώρα τόσο εξαγωγικά προσανατολισμένη.
Η χώρα βγήκε λιγότερο λαβωμένη από τον κορωνοϊό από τους γείτονές της. Η πολιτική της ηγεσία το αποδίδει αυτό σε προνοητικότητα και έχει εν μέρει δίκιο. Αλλά είναι μόνο αυτό; Τα συστήματα υγείας συμπιέστηκαν σε μια σειρά από χώρες του Νότου λόγω της λιτότητας, πριν φτάσουν να πιεστούν μέχρι τα όρια της κατάρρευσης από την πανδημία. Το κοινωνικό κράτος, η Παιδεία, η Υγεία ήταν οι τομείς που υπέστησαν τις μεγαλύτερες περικοπές από την δίαιτα με «μηδενικά λιπαρά», που επέβαλε για πάσα νόσο, σχεδόν τυφλά το Βερολίνο σε ρόλο «διατροφολόγου» για όλη την ευρωζώνη μετά την κρίση του 2008-2009.
Μπορεί η πανδημία να το αλλάξει αυτό; Η πρώτη δειλή αποδοχή έστω και από την πίσω πόρτα της ανάγκης εν μέρει κοινοτικοποίησης του χρέους έχει ήδη δαιμονοποιηθεί από πολλούς Γερμανούς οικονομολόγους, που ζητούν δεσμεύσεις ότι αυτή ήταν η πρώτη και τελευταία φορά. Είναι πολύ πιθανό ότι όποιος και αν διαδεχτεί την Ανγκέλα Μέρκελ σε ένα χρόνο από σήμερα δεν θα έχει ούτε το ειδικό βάρος, ούτε το πολιτικό σθένος για να τοποθετήσει την «ευρωπαϊκή αλληλεγγύη» πάνω από το μεσοπρόθεσμο εθνικό συμφέρον.
Η 30άρα Γερμανία μπαίνει σε μια χρονιά, που θα είναι από όλες τις πλευρές απρόβλεπτη. Οχι μόνο γιατί θα είναι εκλογική για την ίδια, με τον γρίφο της μετά-Μέρκελ εποχής να αναζητά πειστική απάντηση, αλλά γιατί υπάρχουν και ένα σωρό άλλες παράμετροι που είναι ανεξάρτητες από τις δικές της επιθυμίες. Το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών, τα τερτίπια αυταρχικών ηγετών όπως ο Πούτιν ή ο Ερντογάν, μέχρι την πορεία της πανδημίας και το μεγάλο αίνιγμα του εμβολίου.
Οι Γερμανοί θα πρέπει να συνηθίσουν στην ιδέα ότι δεν μπορείς να τα προγραμματίζεις όλα, όπως τις διακοπές του ερχόμενου Ιουνίου, που κλείνεις ήδη από τον προηγούμενο Οκτώβριο. Αυτό τους το έδειξε με κρότο ο Sars-Cov-2. Αλλά τους το δείχνει και η ίδια τους η σύγχρονη ιστορία. Η ιστορία αυτών των 30 χρόνων της ενοποίησής, που κανείς ακόμα δε μπορεί να πει με σιγουριά πότε θα την βλέπουν όλοι οι Γερμανοί ως πραγματικά «ολοκληρωμένη».
