Ένας μεγάλος λαϊκός δημιουργός, αδικημένος από την πολιτεία και την ζωή...

Με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννηση του, μερικές αλήθειες για τον υπέροχο Γιάννη Παπαϊωάννου. Του Γιώργου Αρκουλή Εκατό χρόνια συμπληρώθηκαν εφέτος από τη γέννηση του Γιάννη Παπαϊωάννου, ενός εκπληκτικού λαϊκού συνθέτη, που κατά τη γνώμη μου δεν εκτιμήθηκε σωστά –δηλαδή επαρκώς– τόσο στην εποχή του όσο και στα ύστερα χρόνια που ακολούθησαν τον πρόωρο χαμό του. Ενός δημιουργού που το επίσημο κράτος δεν μπήκε στον κόπο όχι να τον τιμήσει, αλλά ούτε καν να τον θυμηθεί. Κάτι που ισχύει και για τον Δήμο του Πειραιά, την πόλη όπου έζησε τις ωραιότερες μέρες (και νύχτες) της μεγαλειώδους καριέρας του… Εντούτοις, τα τραγούδια του μπαρμπα-Γιάννη όχι μόνο ακούγονται, αλλά τολμώ να πω ότι συναρπάζουν ακόμη και ακροατές «νέας εσοδείας», που δεν είχαν ποτέ επαφή με το λαϊκό ή το ρεμπέτικο τραγούδι. Αυτούς που, από παραπληροφόρηση, πιθανόν να θεωρούν όλους τους πρωτοπόρους δημιουργούς του ρεμπέτικου χασικλήδες και ανθρώπους του περιθωρίου. Μακριά από τον Παπαϊωάννου αυτοί οι χαρακτηρισμοί. Ήταν ένας λεβέντης, υψηλόσωμος άντρας, πάντα καλοντυμένος, κουβαρντάς, έτοιμος να προσφέρει ένα χαμόγελο και μια καλή κουβέντα στον καθένα. Και βέβαια, ως συνθέτης, υπήρξε ο δημιουργός πλήθους τραγουδιών με κανταδόρικη τεχνική στη μουσική και με στίχους –ας μου επιτραπεί να θεωρήσω– σαφέστατα αυτοβιογραφικούς. Ακούγοντας σήμερα το κλασικό «Κάνε κουράγιο, καρδιά μου», θα αντιληφθείτε τι θέλω να πω. Γράφτηκε το 1948, όταν ο Παπαϊωάννου ήταν 34 ετών, βαθύτατα ερωτευμένος με μια ωραία γυναίκα, αλλά όχι ευτυχής. Τον ίδιο χρόνο θα γράψει το αριστουργηματικό «Πώς θα περάσει η βραδιά», δίνοντας μικρή εξήγηση στον σπαραγμό που ένιωθε μέσα του. Ο Παπαϊωάννου υπήρξε ένας ευγενικός άνθρωπος, που ατύχησε στην επιλογή συντρόφων. Αγάπη- σε παράφορα μια γυναίκα που δεν του (ανταπ)έδωσε στο ελάχιστο όσα εκείνος τής πρόσφερε. Κι αυτό τον γέμιζε μαράζι και μαζί παράπονο, που άφηνε να κυλάει πάνω στους στίχους των τραγουδιών του… «Είσαι γυναίκα του μπελά» έγραψε κάποια στιγμή ο Παπαϊωάννου και το τραγούδησε μαζί με τον Στελάκη Περπινιάδη. Αυτή τη φράση –«του μπελά»– προσπάθησε κάποτε σε ένα χρονογράφημά του να εξηγήσει ο πληθωρικός στιχουργός Λευτέρης Παπαδόπουλος, δημιουργώντας σενάριο με πρωταγωνιστή έναν αλλοδαπό θαμώνα του κέντρου στις Τζιτζιφιές, όπου τραγουδούσαν Τσιτσάνης και Παπαϊωάννου. Το πήγε από εδώ, το πήγε από εκεί ο Λευτέρης, η ερμηνεία που δόθηκε ήταν «ας μη το ψάχνουμε», προφανώς για να μη στενοχωρηθεί ο Παπαϊωάννου, ο οποίος ζούσε τον σπαραγμό μέσα του. «(…) πάντα μιλάς μηχανικά / χαρά στην εμορφιά σου / άλλα μού λέν' τα χείλη σου / και άλλα η καρδιά σου» Για τον χαμό του Γιάννη Παπαϊωάννου δεν είναι γνωστά πολλά πράγματα. Ακόμη και ένα μεγαλειώδες άρθρο του Κώστα Παπαϊωάννου στο «Ποντίκι», που με πολλή αγάπη δημοσιεύτηκε αμέσως μετά τον θάνατο του συνθέτη, δεν έδωσε το στίγμα της πραγματικής εικόνας κάτω από την οποία επήλθε το μοιραίο σε τροχαίο δυστύχημα, αλλά οι μέρες ήταν «βουβές» και ουδείς είχε το θάρρος ή την όρεξη να μιλήσει καθαρά και να εξηγήσει τον πόνο που ο Παπαϊωάννου είχε μέσα στην ψυχή του. Μετά από καιρό, ακούστηκαν στις πιάτσες της Δραπετσώνας, της Αγίας Σοφίας και του Περάματος κάποια στοιχεία, που βέβαια δεν επιβεβαιώνονται. Ότι ο Παπαϊωάννου, αρκετά πιωμένος, ξεκίνησε ξημερώματα για το σπιτικό της γυναίκας που του είχε κλείσει την πόρτα κατάμουτρα. Ότι, θολωμένος από το ποτό και την αδικία που βίωνε, δεν μπορούσε να δει ξημερώματα καθαρά τον δρόμο, που ακόμη και σήμερα παραμένει καρμανιόλα για τις μεγάλες ταχύτητες. Και διάφορα άλλα… Η αλήθεια είναι ότι ο μπαρμπα- Γιάννης ξεψύχησε στην άσφαλτο, νιώθοντας «το μυαλό του να φτερουγίζει θολωμένο», όπως είχε γράψει χρόνους πριν ο φίλος του Δημήτρης Γκόγκος –Μπαγιαντέρας–, ένας άλλος αδικημένος από τη ζωή, αναγκασμένος να βλέπει γύρω του μέσα από τη δυστυχισμένη του ψυχή, και όχι μέσα από τα ίδια του τα κατεστραμμένα μάτια.__