Μια ελιά στη Σαλαμίνα συνομήλικη του Παρθενώνα
Η ιστορία ενός φυσικού μνημείου 2.500 ετών που χρήζει άμεσης φροντίδας. Το κείμενο δημοσιεύτηκε σήμερα στο 1-2.gr από τον Π. Βελτανισιάν.
Στη Νότια Σαλαμίνα, στην περιοχή του Αιαντείου, βρίσκεται η λεγόμενη ως σήμερα ελιά της Όρσας (Ορσίας). Η Όρσα σύμφωνα με τις προφορικές παραδόσεις έζησε κατά τον 17ο αιώνα και είχε ως μοναδική προίκα την ελιά αυτή. Ο κεντρικός κορμός της ελιάς έχει περίμετρο 5,70 μέτρα. Γύρω από αυτόν υπάρχουν άλλοι έξι μεγάλοι συμπληρωματικοί κορμοί και η συνολική περιφέρεια αυξάνεται στα 12,50 περίπου μέτρα.
Σε ένα τοπικό περιοδικό (Ρυθμοί της Σαλαμίνας, τεύχ. 1, 2000) είχα δημοσιεύσει και μιαν άλλη σχετική παράδοση του χωριού του Αιαντείου (Μουλκίου), η οποία ανέφερε ότι η ελιά αυτή φυτεύτηκε από έναν βασιλιά, τον Στράτο. Είχα πιθανολογήσει τότε πως πίσω από το όνομα Στράτος κρυβόταν το όνομα του λαοφιλή τυράννου της αρχαίας Αθήνας Πεισιστράτου, ο οποίος έδειξε ενδιαφέρον για τον γεωργικό πληθυσμό της Αττικής παραχωρώντας δάνεια και εφοδιάζοντας τους αγρότες με ρίζες ελιών, σπόρους και ζώα.
Η καλλιέργεια, όμως, της ελιάς στη Σαλαμίνα φαίνεται να έχει παλαιότερες ρίζες από αυτές της παράδοσης που σχετίζεται με τον Πεισίστρατο• ήδη η καλλιέργειά της ανάγεται σε ευεργεσία της θεάς Αθηνάς πριν από την αντίστοιχη στους Αθηναίους. Πιο συγκεκριμένα, στις Τρωάδες του Ευριπίδη (στ. 798-805) διαβάζουμε:
μελισσοτρόφου Σαλαμίνος, ω βασιλεύ Τελαμών…
ίν΄ ελαίας πρώτον έδειξας κλάδον γλαυκάς Αθάνα.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι η καλλιέργεια της ελιάς στη Σαλαμίνα προϋπήρχε της εποχής του Πεισιστράτου και η σχετιζόμενη με τον τύραννο παράδοση χρειάζεται να ενταχθεί στο ευρύτερο πλαίσιο της γεωργικής πολιτικής του και της ώθησης που έδωσε στην αγροτική οικονομία.
Το 2015 στο πλαίσιο αναζήτησης και βράβευσης αρχαίων ελιών το δέντρο χρονολογήθηκε από ειδικούς επιστήμονες του Ινστιτούτου Klorane ότι είναι 2.500 ετών. Το αξιοθαύμαστο, λοιπόν, στην προφορική παράδοση του Πεισίστρατου είναι πως ένα αρχαίο ιστορικό γεγονός επιβίωσε μέσα από αυτήν την ελιά μέχρι τις μέρες μας, αποδεικνύοντας περίτρανα πως η προφορικότητα του ελληνικού λαού είναι αντιστρόφως ανάλογη της εγγραμματοσύνης του.
Η ανάδειξη αυτού του μνημείου της φύσης κρίνεται απαραίτητη. Μια καλαίσθητη λίθινη διαμόρφωση και λίγη φροντίδα είναι σχεδόν ανέξοδη και επιτακτική αν σκεφτεί κανείς πως η ελιά αυτή είναι ο μοναδικός μάρτυρας ιστορικών γεγονότων, τα οποία εμείς μόνο να τα υποψιαστούμε φευγαλέα μπορούμε.
