Η «άλλη» Αίγινα

Η επικαιρότητα ανακάλυψε την «κυβέρνηση της Αίγινας», αλλά το ιστορικό αρχείο του νησιού χωράει αναμνήσεις από τη διαμονή Καζαντζάκη, την τέχνη του Μόραλη και του Καπράλου, τις αρχαιολογικές ανασκαφές και τους επισκέπτες ποιητές   Δεκαπενταύγουστος 2015, περίπου στις 10 το βράδυ. Στην παραλιακή της Αίγινας αμαξάδες μεταφέρουν στις δύο αντίθετες κατευθύνσεις τουρίστες που θέλουν να πάρουν την απαραίτητη φολκλορική γεύση απ' το νησί, εκτός από τις συσκευασίες με τα φιστίκια. Ενα ζευγάρι κοντοστέκεται έξω από την ταβέρνα του Σκοτάδη. Τα γκαρσόνια τούς οδηγούν τελικά στο πριβέ ταρατσάκι, όπου χωρούν - δεν χωρούν τρία τραπεζάκια. Με θέα προς το λιμάνι, η Δανάη Στράτου και ο Γιάνης Βαρουφάκης απολαμβάνουν το κριθαρότο με τις γαρίδες, πιάτο που τον παλιό καλό καιρό προτιμούσε και ο Πρωθυπουργός. Είναι μία από τις νεοφολκλορικές εκδοχές του νησιού οι οποίες αυξάνονται και πληθύνονται μέσα στο εξάμηνο της νέας εξουσίας. Στο εναλλακτικό τοπογραφικό δελτίο τα σπίτια και τα στέκια των συριζαίων ανανεώνονται σαν κόκκινα pinpoints: στο Εν Πλω πηγαίνουν για ποτό, στην ταβέρνα του Θολού για κρεατικά, στην Αιγινήτισσα για ψάρια, στο καφενείο της Τασίας για πολιτική ανάλυση και πάει λέγοντας. Στην πίσω πλευρά της ειδησεογραφίας η Αίγινα μοιάζει με υπερπόντιο παράρτημα του Μαξίμου, αν και το ποσοστό που κέρδισε ο ΣΥΡΙΖΑ στις τελευταίες εκλογές (31,57%) τον έφερε δεύτερο πίσω από τη ΝΔ (36,57%) που κυριαρχεί διαχρονικά μετά τη Μεταπολίτευση.   Τα πάρτι της Ευρωαριστεράς Θα ακουστεί κλισεδιάρικο, αλλά για να φτάσει κανείς στον Αργοσαρωνικό του ΣΥΡΙΖΑ πρέπει να περάσει - και σε αυτή την περίπτωση - από το ΚΚΕ εσωτερικού. Και να ξεκινήσει από δύο οικόπεδα στην περιοχή Λιβάδι, κοντά στο λιμάνι. Το πρώτο είχε περάσει στην ιδιοκτησία του Μανούσου Νταμουράκη, που διατηρούσε ραφείο στο κέντρο του νησιού, ανήκε στους ευρωκομμουνιστές και στη συνέχεια ακολούθησε τον Γιάννη Μπανιά στην Ανανεωτική Αριστερά και στην Κίνηση των 77. Ηταν εξάδελφος της Στέλλας Μηναδάκη, συζύγου του Σπύρου Λυκούδη (ναι, του σημερινού Ποταμιού). Το ζεύγος Λυκούδη, ύστερα από συχνές επισκέψεις στο νησί, απέκτησε εξοχικό το 1981-1982 δίπλα σε εκείνο του Νταμουράκη. «Ετσι μπήκε στο κάδρο και ο Αλέκος Φλαμπουράρης» μας περιγράφει η δημοσιογράφος Σίλα Αλεξίου, το ρεπορτάζ της οποίας στο «Saronic Magazine» για την «κυβέρνηση της Αίγινας» έχει αναπαραχθεί από τον περασμένο Μάρτιο σε πλείστες όσες ιστοσελίδες. «Ο Φλαμπουράρης πρωτοήρθε στο νησί τη δεκαετία του 1970 ως πολιτικός μηχανικός που είχε αναλάβει την ανέγερση του Κέντρου Υγείας. Δεν ξέρω αν θα δενόταν τόσο πολύ με την Αίγινα, εάν δεν απολάμβανε τη συντροφιά του Λυκούδη και της γυναίκας του, στο σπίτι των οποίων φιλοξενούνταν τα πρώτα χρόνια». Το αποτέλεσμα ήταν ο σημερινός υπουργός Επικρατείας να αγοράσει μέσα στη δεκαετία του 1980 ένα σπίτι στο παραδοσιακό ορεινό χωριό Σφεντούρι, πάνω από την Πέρδικα. Εκεί θα φιλοξενηθούν ιστορικά πάρτι με λαϊκή μουσική και χορό μέχρι πρωίας, στα οποία συμμετέχουν οι Λυκούδης, Νίκος Κωνσταντόπουλος και Μιχάλης Παπαγιαννάκης. Αρκετά χρόνια αργότερα και ενώ ο Φλαμπουράρης είχε παντρευτεί τη γιατρό Εύη Πανοτοπούλου, το ζεύγος μετακόμισε στη Ράχη Μοσχονά, όπου η κατασκευαστική εταιρεία του σημερινού υπουργού είχε φτιάξει τρία πανομοιότυπα σπίτια. Τα δύο πουλήθηκαν και το τρίτο στέγασε την οικογένεια του κατασκευαστή. Στο εν λόγω σπίτι φιλοξενείται ο Αλέξης Τσίπρας με την οικογένειά του κατά τις συχνές επισκέψεις τους στην Αίγινα.  Η συνέχεια γράφτηκε από τα υπόλοιπα στελέχη. Στο Σφεντούρι, σπίτι διατηρεί η αναπληρώτρια υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης Θεανώ Φωτίου, η οποία έφτασε στο νησί ως αρχιτέκτονας στην ανοικοδόμηση της κατοικίας του εφοπλιστή Μαυρακάκη. Στην ίδια παρέα ανήκει και το ζεύγος Τασίας Χριστοδουλοπούλου και Θοδωρή Δρίτσα, που έχουν σπίτι στο κέντρο της πόλης. Ο δεύτερος άλλωστε εκλέγεται χρόνια στην Α' Πειραιώς. Ο υπουργός Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού Γιώργος Σταθάκης, από την άλλη, επισκέπτεται όλο τον χρόνο το μικρό σπίτι του πατέρα του, του καπετάν Μηνά, όπως τον γνωρίζουν οι ντόπιοι, στον Μαραθώνα. Ο υπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης Νίκος Βούτσης φιλοξενείται στο σπίτι της αδελφής του, στην περιοχή Περιβόλα. Ο Γιάνης Βαρουφάκης κατέφθασε στο νησί ως όψιμος περιηγητής αφού ήδη είχε παντρευτεί τη Δανάη Στράτου, η οικογένεια της οποίας είχε ανακαλύψει το νησί από καιρό. Το πολυφωτογραφισμένο σπίτι στη θέση Παγώνι άρχισε να χτίζεται το 1999 από τον πρώην σύζυγο της Στράτου, Γιώργο Μομφερράτο. Η ψυχή του τόπου Απέναντι σε αυτό το συριζαϊκό couleur locale οι ντόπιοι επικαλούνται το spiritus loci (την «ψυχή του τόπου»), το οποίο προφανώς δεν θα ανακαλύψει κανείς σε ουζάδικα, ταβέρνες και νεόδμητες βίλες. Ο πρώην πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου Πέτρος Πετρίτης δυσκολεύεται μάλιστα να αναγνωρίσει διαχρονικές διασυνδέσεις ανάμεσα στους δύο κόσμους: το νησί των καλλιτεχνών και το νησί των συριζαίων. «Στην Αίγινα υπάρχει ένας πλούτος από παλιά που περιμένει όσους δεν τον γνωρίζουν» εξηγεί από την πλευρά της η τεχνοκριτικός Ιρις Κρητικού, η οικογένεια της οποίας έχει βαθιές ρίζες στο νησί, ήδη από την εποχή του προπάππου της Αντώνη Πελεκάνου, υπό την εποπτεία του οποίου το Εϋνάρδειο φιλοξένησε το πρώτο αρχαιολογικό μουσείο. «Είναι η παράδοση ενός μειλίχιου τόπου, με βουνά άδεια και χωριά φτωχικά, έτσι όπως τα ζωγράφισε ο Σπύρος Παπαλουκάς. Στο πιο άγονο και άνυδρο, παράλιο κομμάτι του νησιού, άλλωστε, βρίσκονταν οι λογοτεχνικές και καλλιτεχνικές γειτονιές, ήδη από την εποχή του Νίκου Καζαντζάκη. Τα υπόλοιπα που αφορούν την επικαιρότητα μοιάζουν ίσως με επινόηση τοπίου». H επινόηση αυτή σκεπάζει την «άλλη» Αίγινα, που γιορτάζει στις 26 Ιανουαρίου την άφιξη του Καποδίστρια στον Αγιο Βασίλειο και την ανακήρυξη του νησιού ως πρώτης πρωτεύουσας της Ελλάδας (φέτος, από μια διαστροφή της Ιστορίας, η τοπική γιορτή συνέπεσε με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία). Που διατηρεί στο ιστορικό της αρχείο τη διαμονή του Νίκου Καζαντζάκη (από το 1925 ώς το 1946, με μεγάλα διαστήματα «αυτοεξορίας») και στο συναισθηματικό της την οικία του στα Πλακάκια - το Κουκούλι -, με την υπογραφή του Βασίλη Δούρα. Που υποδέχθηκε τον Γιάννη Μόραλη και το ατελιέ του, δημιούργημα του Αρη Κωνσταντινίδη στην περιοχή Πλακάκια, αλλά και τον γερμανό αρχαιολόγο Χανς Βάλτερ, ο οποίος από το 1966 και για δύο δεκαετίες διηύθυνε τις ανασκαφές στο νησί. Καρπός των προσπαθειών του, μια «ερωτική εξομολόγηση» υπό τον τίτλο «Ο κόσμος της αρχαίας Αίγινας» (εκδ. Τρία Φύλλα, μετάφραση Μαριλένας Κασιμάτη, 1985): «Νιώθω πως όλα εδώ είναι ταιριασμένα προς τον άνθρωπο και τις σχέσεις της ομάδας. Τα ερείπια γίνονται ένας ζωντανός οργανισμός που μπορώ να πλησιάσω και νομίζω πως και οι άνθρωποι που τα έχτισαν και τα κατοίκησαν, ακόμη κι αν τώρα έχουν χαθεί, μου είναι κάπως οικείοι». Η «άλλη» Αίγινα έχει ως πραγματικό στέκι της το ζαχαροπλαστείο Αιάκειο, το οποίο ο Μόραλης αποκαλούσε «το γραφείο μου». Και ως τοπόσημό της τον δωρικό περίπτερο ναό  της Αφαίας, ένα από τα τρία κομμάτια του ισοσκελούς τριγώνου που σχηματίζουν η Ακρόπολη και ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Οσο για το ομώνυμο Φεστιβάλ Μουσικής, με την εποπτεία της Ντόρας Μπακοπούλου, είναι από τα λίγα που μπορούν να υπερηφανεύονται ότι έγιναν θεσμός μέσα σε έναν καταιγισμό από διοργανώσεις που διεκδικούν τον χαρακτηρισμό «διεθνής».   Ελληνικός μοντερνισμός Οι παρέες της Αίγινας, παρέες εικαστικών, αρχιτεκτόνων και λογοτεχνών, υπήρχαν πολύ πριν από την «παρέα της Αίγινας», εξηγεί η Ιρις Κρητικού. «Το νησί προσείλκυσε ως θεματικό πεδίο ή ως καταφύγιο πολλούς εκπροσώπους του ελληνικού μοντερνισμού, οι οποίοι ανακάλυψαν στην Αίγινα μια σωζόμενη έκφανση του αττικού φωτός. Από τον Γεράσιμο Στέρη και τον Πολύκλειτο Ρέγκο ώς τον Σπύρο Βασιλείου, τον Γιάννη Τσαρούχη και τον Τάκη Καλμούχο, τον Χρήστο Καπράλο που συγκέντρωνε τους κορμούς ευκαλύπτου από τη θάλασσα για να τους ζωγραφίσει, τον Γιάννη Παππά, τον Νίκο Νικολάου (το σπίτι του οποίου ήταν μια ανοιχτή εστία για τους συνοδοιπόρους του), τον Κώστα Ανδρέου και τον Ανδρέα Βουρλούμη, τον Γιώργο Μανουσάκη, τη Μαρία Πωπ και τον Ανδρέα Φωκά, τον Ιάσονα Μολφέση, τον σπουδαίο αφαιρετικό Σταύρο Ιωάννου, την κεραμίστα Θεοδώρα Χωραφά, αλλά και τους σημαντικούς αρχιτέκτονες Δημήτρη Πικιώνη, Αρη Κωνσταντινίδη και Κυριάκο Κρόκο». Είναι μια παράδοση που φέρνει κοντά τους «λόγιους» καλλιτέχνες με τους λαϊκούς μάστορες, χωρίς εκατέρωθεν παρεξηγήσεις. Μια παράδοση στην οποία ανήκουν ο Βάρναλης ήδη από το 1920, ο Ελύτης ως επισκέπτης και από το 1936 ο Σεφέρης, που εναλλάσσει την Αίγινα με την Ερέτρια για τις θερινές διακοπές του. Για να κλείσουμε όπως ξεκινήσαμε, θα χρειαστεί μια ημερολογιακή καταγραφή του νομπελίστα ποιητή, την οποία θα μπορούσε να υπογράφει και οποιοσδήποτε από τους σημερινούς κατοίκους του νησιού θεωρεί πως η «επικαιροποίηση» δεν ταιριάζει στο νησί:   «Αύγουστος 1936. Οικία Φλώρου, Αίγινα. Οσο προχωρεί ο καιρός και τα γεγονότα, ζω ολοένα με το εντονότατο συναίσθημα πως δεν είμαστε στην Ελλάδα, πως αυτό το κατασκεύασμα που τόσο σπουδαίοι και ποικίλοι απεικονίζουν καθημερινά δεν είναι ο τόπος μας αλλά ένας εφιάλτης με ελάχιστα φωτεινά διαλείμματα, γεμάτα μια πολύ βαριά νοσταλγία. Να νοσταλγείς τον τόπο σου, ζώντας στον τόπο σου, τίποτα δεν είναι πιο πικρό» («Μέρες Γ'», Ίκαρος, 1984).   http://www.tanea.gr/news/culture/article/5267468/h-allh-aigina/