«Ελπίζω να δω τα Μάρμαρα πίσω στην Αθήνα προτού πεθάνω. Αν όμως έρθουν αργότερα, εγώ θα ξαναγεννηθώ», έλεγε η Μελίνα Μερκούρη για τα Γλυπτά του Παρθενώνα
Το διπλωματικό επεισόδιο με τον Βρετανό πρωθυπουργό, Ρίσι Σούνακ, η στάση του οποίου απέναντι στον Κυριάκο Μητσοτάκη χαρακτηρίστηκε «απρεπής» ακόμη και από τα μέσα ενημέρωσης της χώρας του, έφερε εμφατικά στη διεθνή ατζέντα την συζήτηση για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα.
Χαρακτηριστικό είναι, μάλιστα, ότι ο αρθρογράφος των «Times» του Λονδίνου, Μάικλ Μπίνιον, μιλώντας στην ΕΡΤ, εξήγησε ότι ο Σούνακ τα έκανε όλα για να αντιμετωπίσει μια σειρά εσωκομματικών προβλημάτων, ενώ δήλωσε αισιόδοξος για την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ του Βρετανικού Μουσείου και της ελληνικής κυβέρνησης, ειδικά εφόσον οι Εργατικοί σχηματίσουν κυβέρνηση τον επόμενο χρόνο.
Για του… Βρετανού αρθρογράφου το αληθές, άλλωστε, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όταν ρωτήθηκε στην εκδήλωση τελετής αποφοίτησης μελών του ΟΚΑΝΑ για το πρόσφατο ταξίδι του στο Λονδίνο, απάντησε χαριτολογώντας ότι «εγώ δεν έκανα τίποτα. Μόνο η παρουσία μου…», και προσέθεσε χαρακτηριστικά πως «δεν θα μπλέξουμε στην εσωτερική πολιτική της Βρετανίας».
«Είναι η υπερηφάνειά μας, η ουσία της ελληνικότητας»
Μπορεί η διεκδίκηση για επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα να επιχειρήθηκε από αρκετούς πολιτικούς, ανθρώπους της τέχνης και διανοούμενους, ωστόσο, ανάμεσα σε όλους αυτούς ξεχώρισε η προσπάθεια της Μελίνας Μερκούρη – της Μελίνας, για τους Έλληνες – η οποία στις 29 Ιουλίου του 1982 θέτει στη Διάσκεψη των υπουργών Πολιτισμού της UNESCO, στο Μεξικό, το θέμα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα.
Η ομιλία της έμεινε στην Ιστορία και ακόμη και σήμερα συγκινεί όποιον την διαβάσει ή την ακούσει.
Η Μελίνα Μερκούρη, 37 χρόνια πριν, τόνιζε στη Διάσκεψη των υπουργών Πολιτισμού ότι η Ελλάδα δεν θα εγκαταλείψει ποτέ το αίτημα για επιστροφή των Γλυπτών. Έλεγε τότε, γεμίζοντας με υπερηφάνεια κάθε Έλληνα, τι σημαίνουν τα Γλυπτά του Παρθενώνα για τη χώρα μας:
«Είναι η υπερηφάνειά μας, είναι οι θυσίες μας. Είναι το ευγενέστερο σύμβολο τελειότητας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι οι φιλοδοξίες μας και το ίδιο τ’ όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητας».
Η ιστορική ομιλία της Μελίνας στη Διάσκεψη των υπουργών Πολιτισμού της UNESCO
Γνωρίζοντας τι σημαίνουν τα γλυπτά αυτά για τον ελληνικό λαό, δεν είναι εύκολο να μιλήσω ψύχραιμα για το πώς πάρθηκαν από την Ελλάδα, αλλά θα προσπαθήσω.
Το υπόσχομαι. Για να αφηγηθώ όλη την τερατωδία χρειάζεται αρκετός χρόνος και αρκετή ψυχραιμία. Οι λέξεις «λεηλασία, ερήμωση, αχαλίνωτη καταστροφή, αξιοθρήνητη συντριβή και συμφορά», δεν είναι δικές μου για να χαρακτηριστεί το γεγονός. Ειπώθηκαν από σύγχρονους του Elgin.
Ο Horace Smith αναφέρεται στον Elgin σαν τον «ληστή των μαρμάρων». Ο Lord Byron τον αποκάλεσε «πλιατσικολόγο». Ο Th. Hardy χαρακτήρισε αργότερα τα μάρμαρα σαν «αιχμάλωτους σ’ εξορία».
Η κυβέρνησή μου έχει ζητήσει την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα. Μας το αρνήθηκαν. Ας σημειωθεί ότι δεν θα εγκαταλείψουμε ποτέ το αίτημα αυτό.
Επικρατεί διαφορετική ηθική, θα ήταν ενδιαφέρον να ξέραμε ποιο θα ήταν το πόρισμα μιας Εξεταστικής Επιτροπής σήμερα, αν λάβαινε υπόψη την μαρτυρία εκείνων που κλήθηκαν να καταθέσουν ενώπιόν της – και τις κρίσεις εκείνων που δεν κλήθηκαν. Θα έβαζα ένα μικρό στοίχημα, ακόμα και μεγάλο, ότι το πόρισμα θα ήταν διαφορετικό.
Ελπίζω η συζήτηση να προκαλέσει μερικές ερωτήσεις. Θέτω μερικές από αυτές:
Τα μάρμαρα πάρθηκαν κακώς; Και αν κακώς πάρθηκαν, είναι σωστό να κρατούνται;
Ακόμα, αν είναι σωστό το ότι πάρθηκαν, είναι λάθος να επιστραφούν;
Τι βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στο επιχείρημα ότι αν δεν τα είχε πάρει ο Elgin, άλλος Άγγλος ή Γάλλος θα τα είχε πάρει;.
Αγγλικό αίμα έτρεξε στα ελληνικά χώματα στη διάρκεια του πολέμου κατά του φασισμού. Και οι Έλληνες έδωσαν τη ζωή τους για να προστατεύσουν τους Άγγλους πιλότους. Διαβάστε τον Churchill, μιλά για το πόσο σημαντικός ήταν ο ελληνικός ρόλος στην αποφασιστική νίκη στην έρημο κατά του Ρόμελ.
Στο όνομα αυτής της φιλίας σας λέμε, έγινε μια αδικία που μπορεί τώρα ν’ αποκατασταθεί.
Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν για μας τα μάρμαρα του Παρθενώνα. Είναι η υπερηφάνειά μας, είναι οι θυσίες μας. Είναι το ευγενέστερο σύμβολο τελειότητας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι οι φιλοδοξίες μας και το ίδιο τ’ όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητας».
Είμαστε έτοιμοι να πούμε ότι θεωρούμε όλη την πράξη του Elgin σαν άσχετη προς το παρόν.
Λέμε στην Βρετανική Κυβέρνηση: Κρατήσατε αυτά τα γλυπτά για δύο σχεδόν αιώνες. Τα φροντίσατε όσο καλύτερα μπορούσατε, γεγονός για το οποίο και σας ευχαριστούμε. Όμως τώρα, στο όνομα της δικαιοσύνης και της ηθικής, παρακαλώ δώστε τα πίσω.
Ειλικρινά πιστεύω ότι μια τέτοια χειρονομία εκ μέρους της Μεγάλης Βρετανίας θα τιμούσε πάντα τ’ όνομά της.
«Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα»
«Υπάρχουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα. Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα. Όπως υπάρχει ο Δαβίδ του Michael Angelo, υπάρχει η Αφροδίτη του Da Vinci, υπάρχει ο Ερμής του Πραξιτέλη, υπάρχουν οι Ψαράδες στη θάλασσα του Turner, υπάρχει η Capella Sixtina. Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα», είχε τονίσει σε μια άλλη «πύρινη» ομιλία της το 1986 στην Οξφόρδη, παρουσία μάλιστα του μετέπειτα πρωθυπουργού της Βρετανίας, Μπόρις Τζόνσον.
Τότε, η Μελίνα είχε κληθεί από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης για να μιλήσει σε ένα debate για το θέμα των Μαρμάρων του Παρθενώνα και την επιστροφή των Γλυπτών στην Ελλάδα.
