Χρονιά αβεβαιότητας για τον ελληνικό τουρισμό και το 2021 – Άρθρο του Γιάννη Ρέτσου
Βαρυσήμαντο άρθρο του Γιάννη Ρέτσου στο Κ - Report, το έγκυρο ημηρήσιο ενημερωτικό δελτίο που επιμελείται ο γνωστός αρθρογράφος Κώστας Καλίτσης
Μπροστά μας έχουμε ένα δύσκολο καλοκαίρι για τον τουρισμό. Με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία η επίτευξη φέτος του 50% των εσόδων του 2019 που εκτιμούσαμε λίγους μήνες πριν, είναι μάλλον ένας πολύ φιλόδοξος στόχος, οι προσδοκίες για τα τουριστικά έσοδα θα πρέπει να κινηθούν σε χαμηλότερα επίπεδα – γράφει ο Γιάννης Ρέτσος, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) και διευθύνων σύμβουλος του ξενοδοχειακού ομίλου «Electra Hotels &Resorts», στο άρθρο του στο ΚReport. Ο κ. Ρέτσος συνδέει την επανεκκίνηση του τουρισμού με την αξιοποίηση των κεφαλαίων του Ταμείου Ανάκαμψης για την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, την μείωση του ΦΠΑ στο τουριστικό πακέτο και την καλή συνεργασία ιδιωτικού και δημόσιου τομέα "με γνώση και τόλμη".
Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο
Η πανδημία της νόσου του κορονοϊού, προκάλεσε στον παγκόσμιο τουρισμό τη μεγαλύτερη κρίση στη μακρά ιστορία του. Το 2020 ήταν μια δύσκολη, τραυματική και επώδυνη χρονιά που άφησε πίσω της μεγάλες απώλειες. Κανείς, ούτε στα πιο δυσμενή σενάρια, δεν μπορούσε να προβλέψει τέτοιες συνθήκες απόλυτης καταστροφής. Ένα γεγονός που καθήλωσε τους ανθρώπους, έκλεισε τα σύνορα, ανέστειλε κάθε δραστηριότητα, δημιούργησε ένα παγκόσμιο lockdown την άνοιξη του ‘20 κι άλλο ένα από τα τέλη του Φθινοπώρου, με μια σειρά περιοριστικά μέτρα που κατά κύματα εφαρμόζονται στην Ευρώπη, αλλά και στην Αμερική πλέον με μεγαλύτερη ένταση.
Οι απώλειες για τον ελληνικό τουρισμό τη χρονιά που μας πέρασε φτάνουν στο 80% έναντι του 2019. Κάτι που είχαμε προβλέψει και επισημάνει από τους πρώτους μήνες της κρίσης, κόντρα σε ποικιλόχρωμους λαϊκισμούς που ως συνήθως αρνούνται την πραγματικότητα, κατασκευάζοντας κατά περίπτωση ένα παράλληλο φαντασιακό κόσμο που εξυπηρετεί τις επιδιώξεις τους. Η πραγματικότητα όμως έχει ένα χαρακτηριστικό. Είναι ξεροκέφαλη και δεν κρύβεται. Οι επιπτώσεις στην εθνική οικονομία, στην απασχόληση και, φυσικά, στις τοπικές κοινωνίες, ήταν και εξακολουθούν να είναι σημαντικές και δυσβάσταχτες.
Το δίχτυ προστασίας που άπλωσε η ελληνική κυβέρνηση με μια σειρά σημαντικά μέτρα που πήρε, όπως την επέκταση της δυνατότητας αναστολής των συμβάσεων εργασίας, την εισαγωγή του προγράμματος «συν-εργασία», τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων με εγγυήσεις του δημοσίου, καθώς και τον μηδενισμό της προκαταβολής φόρου επιχειρήσεων, έδωσε ανάσα ζωής και ελπίδα για ένα καλύτερο 2021.
Η στρατηγική που σχεδίασε ο ΣΕΤΕ και εξακολουθεί μέχρι και σήμερα να εφαρμόζει, στηρίχθηκε στη συνεργασία, τη ρεαλιστική διεκδίκηση και πάνω από όλα στην καθαρή εικόνα, με την επεξεργασία όλων των διαθέσιμων δεδομένων. Σε κάθε φάση της κρίσης, προετοιμαζόμασταν για το χειρότερο, ελπίζοντας και δουλεύοντας πάντα και για το καλύτερο. Γιατί αν κάτι μάθαμε από τη διαχείριση αυτής της πρωτοφανούς κατάστασης, είναι να πηγαίνουμε βήμα – βήμα, με διαρκείς προσαρμογές και μεγάλη ευελιξία, χωρίς δόγματα, χωρίς βεβαιότητες που παγιδεύουν. Πάντα με τη δύναμη της γνώσης, των διεθνών δικτύων που αναπτύσσουμε, των έμπειρων στελεχών του ελληνικού τουρισμού που καταγράφουν, αναλύουν, προβλέπουν και σχεδιάζουν εναλλακτικά σενάρια.
Η κρίση είναι δυναμική, πολυπαραγοντική και τα δεδομένα αλλάζουν κυριολεκτικά κάθε ώρα που περνάει. Έτσι, με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία, η επίτευξη του 50% των εσόδων του 2019, που εκτιμούσαμε λίγους μήνες πριν, είναι μάλλον ένας πολύ φιλόδοξος στόχος. Οι προσδοκίες και φυσικά τα πλάνα μας για τα έσοδα του 2021 θα πρέπει να κινηθούν σε χαμηλότερα επίπεδα και θα διαμορφωθούν ανάλογα με την εξέλιξη της πανδημίας και των μέτρων περιορισμού της.
Tα δεδομένα που μας κάνουν να είμαστε πολύ προσεκτικοί στο σχεδιασμό μας είναι πολλά και κάθε μέρα προστίθενται και άλλα. Μεγάλοι διεθνείς οργανισμοί – και ο ΠΟΥ ανάμεσα τους - δεν αναμένουν μείωση των κρουσμάτων λόγω εμβολιασμών πριν το δεύτερο μισό του 2021, κάτι που μαζί με τις πολύ πρόσφατες καθυστερήσεις στους εμβολιασμούς, μας οδηγεί προς τα δυσμενέστερα σενάρια. Γι’ αυτόν το λόγο οι μεγάλες αεροπορικές εταιρείες δεν έχουν ακόμα προχωρήσει σε οριστικό σχεδιασμό, λόγω της αβεβαιότητας που επικρατεί, και θα επανέλθουν το αμέσως επόμενο διάστημα, όταν τα πράγματα θα είναι πιο προβλέψιμα.
Η παραπάνω αβεβαιότητα, πολλαπλασιάζεται και από τρεις παράγοντες που είναι απόλυτα συνδεδεμένοι και αλληλοεπηρεαζόμενοι. Την όχι και τόσο θετική εξέλιξη των εμβολιασμών ανά χώρα, τους κανονισμούς που περιορίζουν τα ταξίδια, με κάθε χώρα να έχει την δική της προσέγγιση και έτσι να διασπάται η αγορά και φυσικά, την αβεβαιότητα ως προς τις προθέσεις του κόσμου να ταξιδέψει. Αν σε αυτά προσθέσουμε ότι οι κρατήσεις είναι πλέον της τελευταίας στιγμής (last minute), δυσκολεύοντας ακόμα περισσότερο τον προγραμματισμό των αεροπορικών εταιρειών, εύκολα συμπεραίνει κανείς ότι και το 2021 θα είναι μια χρονιά μεγάλης αβεβαιότητας.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πέρα από την πανδημία υπάρχει και η παράλληλη οικονομική κρίση. Στις περισσότερες αγορές μας υπήρξε μείωση του ΑΕΠ το 2020, που κυμαίνεται μεταξύ -5% και -10%. Η μείωση αυτή δεν είναι ισομερώς κατανεμημένη και άρα σε αρκετά νοικοκυριά η επίπτωση της οικονομικής κρίσης είναι πολύ μεγάλη. Έτσι, όλοι καταλαβαίνουμε ότι αυτή η συνθήκη θα περιορίσει ακόμα περισσότερο τη δυνατότητα πολλών ανθρώπων να ταξιδέψουν. Γιατί ακόμα και αυτοί που δεν επλήγησαν άμεσα οικονομικά, θα είναι περισσότερο επιφυλακτικοί ως προς τις δαπάνες τους, λόγω της μεγάλης ανασφάλειας που επικρατεί. Η ανησυχία του κόσμου ως προς το υγειονομικό θέμα εξακολουθεί να υπάρχει, με αποτέλεσμα να είναι πολύ πιο επιφυλακτικός για τα διεθνή ταξίδια, προτιμώντας να παραμείνει εντός της χώρας του, το περίφημο staycation, το οποίο θα εξακολουθήσει να υπάρχει όσο δεν υποχωρεί η πανδημία.
Όλα τα παραπάνω, μας οδηγούν σε ένα συμπέρασμα. Η κρίση για τον τουρισμό δεν τελείωσε. Μπροστά μας έχουμε ένα δύσκολο καλοκαίρι για το οποίο θα πρέπει να προετοιμαζόμαστε ανάλογα. Η επανεκκίνηση του τουρισμού δεν είναι μια αυτόματη διαδικασία. Χρειάζεται χρόνος για να ενεργοποιηθεί ολόκληρη η αλυσίδα που ξεκινάει από τους tour operators και καταλήγει στα ξενοδοχεία.
Στο αμέσως επόμενο διάστημα, η πολιτεία θα πρέπει να συνεχίσει να δείχνει με πράξεις τη στήριξή της σε κρίσιμους τομείς όπως είναι τα εργασιακά. Αλλά δεν αρκεί μόνο αυτό. Έχει φτάσει ο χρόνος να κάνουμε το μεγάλο βήμα. Να προχωρήσουμε επιτέλους στη μείωση του ΦΠΑ στα καταλύματα και στο τουριστικό πακέτο. Είναι κάτι που πρέπει να γίνει, γιατί γνωρίζουμε πολύ καλά ότι θα ενισχύσει σημαντικά την ανταγωνιστικότητα της χώρας μας σε μια στιγμή που όλοι θα προσπαθούν να ανακτήσουν το μερίδιο της αγοράς που τους αναλογεί.
Ένα δεύτερο σημείο, ιδιαίτερα σημαντικό, είναι το θέμα της ρευστότητας και της ολοκλήρωσης του πλαισίου των προτάσεων για χρηματοδοτήσεις μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης. Τα κονδύλια που πρόκειται να διοχετευθούν στην ελληνική οικονομία από το Ταμείο Ανάκαμψης, θα στηρίξουν σημαντικά την προσπάθεια της χώρας να εξέλθει από την πρωτοφανή κρίση που προκάλεσε η πανδημία, ενώ παράλληλα θα δημιουργήσουν πολλαπλασιαστικό θετικό αποτέλεσμα στην αναπτυξιακή διαδικασία. Το Ινστιτούτο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων τον Δεκέμβριο, κατέθεσε μελέτη που περιλαμβάνει πολύ συγκεκριμένες προτάσεις για επενδύσεις σε έργα δημοσίων υποδομών σε ολόκληρη την Ελλάδα, κάτι που μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο για την πολιτεία σε μία συντονισμένη προσπάθεια ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού τομέα.
Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η πρωτοβουλία του πρωθυπουργού κ. Κυριάκου Μητσοτάκη για ένα ενιαίο ψηφιακό ευρωπαϊκό πιστοποιητικό εμβολιασμού κατά της COVID-19 το οποίο θα επιτρέπει σε όσους έχουν εμβολιαστεί να ταξιδεύουν ελεύθερα στην Ευρώπη χωρίς να κάνουν τεστ για τον κορονοϊό. Η θέσπιση ενιαίων κανόνων, τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα εξασφαλίσει ασφάλεια και περιβάλλον σταθερότητας, κάτι που ο κάθε ταξιδιώτης αναζητά στην επόμενη φάση της επανεκκίνησης των ταξιδιών.
Τέλος αλλά εξίσου κρίσιμο είναι να υπάρχει μια σταθερή στο χρόνο, με ξεκάθαρους όρους και διαδικασίες, συνεργασία του ΣΕΤΕ και της Marketing Greece με το Υπουργείο Τουρισμού και τον ΕΟΤ. Και σε αυτή τη δύσκολη χρονιά η επικοινωνία της χώρας θα παίξει καθοριστικό ρόλο. Με την απαραίτητη ενσυναίσθηση και διορατικότητα, με γνώση και τεκμηρίωση για το πού και πώς, με ποιους τρόπους, ποια εργαλεία, θα πρέπει να στείλουμε τα κατάλληλα μηνύματα στους δυνητικούς μας επισκέπτες και όχι μόνο. Μια τέτοια δύσκολη, απαιτητική συνθήκη, απαιτεί συνένωση δυνάμεων, συνεργασία όλων των φορέων του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα. Οι μοναχικές πορείες σε τέτοιες καταστάσεις μόνο καλό δεν κάνουν.
Η εμπειρία του 2020 μας διδάσκει ότι απαιτείται παράλληλα θέληση και ειλικρίνεια. Οφείλουμε όμως και πάλι να υπενθυμίσουμε ότι για τον ΣΕΤΕ και την Marketing Greece η συνεργασία του ιδιωτικού με τον δημόσιο τομέα δεν είναι μια ευκαιριακή επιλογή. Είναι διαχρονική, στρατηγική μας επιδίωξη, για το καλό του τουρισμού. Γιατί ξέρουμε πολύ καλά ότι για να επιτευχθεί η πολυπόθητη ανάκαμψη, για να γράψουμε την επόμενη σελίδα του ελληνικού τουρισμού, χρειάζεται γνώση και τόλμη. Χρειάζεται πάνω από όλα η βούληση να ξεκολλήσουμε επιτέλους από το παρελθόν. Έχουμε την ευκαιρία να το κάνουμε.
(*) Ο Γιάννης Ρέτσος είναι πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), Σύμβουλος στο ΓΣ της ΤτΕ και CEO του ξενοδοχειακού ομίλου “Electra Hotels & Resorts”.
