Ενα στοίχημα ζωής και θανάτου για τις Μαλδίβες - Ρεπορτάζ του Κώστα Αργυρού
Ο επίγειος τουριστικός παράδεισος παλεύει απεγνωσμένα, όπως και άλλα εξωτικά νησιωτικά συμπλέγματα να διαχειριστεί το πρόβλημα των εκατομμυρίων τόνων σκουπιδιών, που «παράγουν» οι τουριστικές δραστηριότητες.
Αποτελούν ένα εξωτικό και ιδιαίτερα δημοφιλή τουριστικό προορισμό. Oι Μαλδίβες Νήσοι είναι ένα σύμπλεγμα από από ατόλες στον Ινδικό ωκεανό, νοτιοδυτικά της Ινδίας με έκταση 300 τ.χλμ. και πληθυσμό 385 χιλιάδες κατοίκους. Ήταν βρετανικό προτεκτοράτο μέχρι το 1965. Έγιναν Δημοκρατία στις 11 Νοεμβρίου του 1968 και από το 1972 αποφάσισαν να ανοίξουν τις πόρτες τους στον τουρισμό. Σήμερα αποτελούν παγκόσμιο πόλο τουριστικής έλξης, αλλά και ένα μεγάλο ερωτηματικό για το αν τελικά ο μαζικός τουρισμός μπορεί να συμβαδίσει με τη βιωσιμότητα.
Το υψηλότερο σημείο σε αυτό τον «επίγειο παράδεισο», όπως συνήθως περιγράφεται σε ταξιδιωτικούς καταλόγους, είναι αυτό που οι κάτοικοί του αποτελούν κατ' ευφημισμό «Ορος» Τιλαφούσι. Εχει ύψος περίπου 15 μέτρα και δεν είναι άλλο από ένα βουνό από σκουπίδια. Εως και 1.500 τόνους σκουπιδιών παράγει καθημερινά ο τουρισμός και η τάση είναι σταθερά ανοδική. Μάλιστα η τοπική κυβέρνηση στο Μαλέ φιλοδοξεί να αυξήσει ακόμα περισσότερο τα νούμερα των αφίξεων μετά τη λήξη της πανδημίας.
Ο τρόπος που ήξεραν μέχρι τώρα οι κάτοικοι του νησιωτικού συμπλέγματος ήταν να βάζουν κάθε τόσο φωτιά στο «βουνό» και να καίνε ότι καίγεται. Επειδή όμως αυτή η «λύση» δεν είναι λύση και χαλάει και την εικόνα του παραδείσου, τώρα το Υπουργείο Περιβάλλοντος της μικροσκοπικής αυτής χώρας υπόσχεται νέες και πιο καθαρές λύσεις. Στις σχετικές μακέτες το Τιλαφούσι έχει αντικατασταθεί από υπερσύγχρονα κτήρια περιτριγυρισμένα από πράσινο, στα οποία γίνεται διαχωρισμός των απορριμάτων, συλλογή των προς ανακύκλωση υλικών και εν μέρει καύση των υπολοίπων, αλλά σε ειδικά αποτεφρωτήρια.
Η πραγματικότητα προς το παρόν είναι πολύ διαφορετική. Την «ανακύκλωση» έχουν αναλάβει κυρίως μικρά παιδιά που φορώντας σαγιονάρες και (αν έχουν βρει) μάσκες συλλέγουν στους πρόποδες του βουνού οτιδήποτε μπορεί να φανεί χρήσιμο: πλαστικά, γυαλιά, απομεινάρια ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών.
Το πρόβλημα δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο των Μαλδίβων. Σύμφωνα με ειδικούς του χώρου αντίστοιχα προβλήματα διαχείρισης σκουπιδιών έχουν και άλλοι ειδυλλιακοί τουριστικοί προορισμοί όπως τα νησιά Φίτζι ή οι Σεϋχέλλες, που υποδέχονται ετησίως επισκέπτες πολλαπλάσιους των κατοίκων τους. Και σε μικρότερο ίσως αλλά καθόλου αμελητέο βαθμό και πολλά νησιά στην Ελλάδα.
Στην περίπτωση των Μαλδίβων το πρόβλημα είναι ακόμα μεγαλύτερο εξαιτίας του γεγονότος ότι η επικράτειά τους καλύπτεται σε ποσοστό πάνω από 90% από νερό. Πολλές κοινότητες προτιμούν λοιπόν να ξεφορτώνονται τα σκουπίδια τους σε μη προσβάσιμα από τουρίστες νερά σε όρμους των νησιών. Κάτι παρόμοιο ισχύει και για το Τιλαφούσι, που ουσιαστικά «χτίστηκε» πάνω στο νερό με σακούλες απορριμάτων «στερεωμένες» με σακιά άμμου. Είναι δηλαδή λιγότερο βουνό και περισσότερο ένα «σκουπιδονήσι». Μια ωρολογιακή βόμβα εκτιμούν οι ειδικοί για τις διάφορες ουσίες, που εκλύονται στη θάλασσα, αλλά και για όσες προκύπτουν από τη σήψη ετών.
Η κυβέρνηση θορυβημένη και από αρκετά δημοσιεύματα στο διεθνή Τύπο έχει υποσχεθεί τώρα να σταματήσει τόσο η απόθεση στη θάλασσα, όσο και η καύση. Τα διαχωρισμένα απορρίματα θα δεματοποιούνται και θα περιμένουν τη σειρά τους άλλα για να ανακυκλωθούν και άλλα για να καούν, όταν κάποια στιγμή μέσα στην επόμενη τριετία θα έχει ολοκληρωθεί το σχέδιο για το εργοστάσιο αποτέφρωσης. Η εκτίμηση είναι πάντως ότι οι δυνατότητές του μάλλον δεν θα καλύπτουν τις ανάγκες των νησιών. Η αλήθεια είναι ότι το τελευταίο διάστημα έχει υπάρξει μια ευαισθητοποίηση των νεαρότερων κυρίως κατοίκων των Μαλδίβων, που ζητούν άμεσες και βιώσιμες λύσεις για το πρόβλημα, προειδοποιώντας ότι τα νησιά τους απειλούνται να γίνουν ένας τεράστιος σκουπιδότοπος.
Σύμφωνα με κάποιες μελέτες κάθε τουρίστας, που φτάνει στις Μαλδίβες παράγει μέχρι και τριπλάσια ποσότητα σκουπιδιών από ένα μόνιμο κάτοικο. Το 2019 στη χώρα έφτασαν 1,5 εκατομμύριο τουρίστες και η κυβέρνηση φιλοδοξούσε να ανεβάσει και άλλο τα νούμερα αυτά τα επόμενα χρόνια. Μιλούσε συγκεκριμένα για διπλασιασμό των διαθέσιμων κλινών μέσα στην επόμενη εξαετία.
Η πανδημία του 2020 της... χάλασε τα σχέδια, αλλά είναι σαφές ότι η λογική της κινείται ενάντια σε εκείνη κάποιων οργανώσεων, που ζητούν ποιοτικοποίηση και όχι ποσοτικοποίηση του τουρισμού. Απαιτούν επίσης να εφαρμοστεί ο κανόνας που λέει ότι οι επιχειρήσεις του χώρου θα πρέπει να φροντίζουν για την σωστή συλλογή και διαχείριση των απορριμάτων. Είναι μετρημένα στα δάχτυλα τα ξενοδοχεία που έχουν συνειδητοποιήσει το μέγεθος και τη σημασία του προβλήματος και προσπαθούν να τηρήσουν αυτά τα μέτρα, αλλά και να περιορίσουν τα παραγόμενα σκουπίδια. Ομάδες περιβαλλοντολόγων προσπαθούν τώρα μέσα από εκστρατείες ενημέρωσης να εξηγήσουν σε ιδιοκτήτες ξενοδοχείων, ότι ο περιορισμός αυτός θα μπορούσε να σημάνει και την εξοικονόμηση αρκετών δεκάδων χιλιάδων δολαρίων ετησίως και για τις επιχειρήσεις τους.
