Η Γ' Εθνική Συνέλευση των Ελληνών στην απέναντι του Πόρου Τροιζήνα τον Μάιο του 1827 - Του Σπύρου Μάνεση
Η Γ ΄ ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΗΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΤΟΥ ΠΟΡΟΥ ΤΡΟΙΖΗΝΑ
ΤΟ ΜΑΙΟ ΤΟΥ 1827
(ΕΠΕΤΕΙΑΚΟΝ : ΜΑΙΟΣ 2021 ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΝΕΣΗΣ)
Α. ΤΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ.
Η σημαντικότερη Εθνοσυνέλευση της επαναστατημένης Ελλάδος !
Η Γ. Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας! Με την δημοκρατικότερη πρόταση Συντάγματος! Και με την σπουδαιότερη απόφαση. Να προσκληθεί να διακυβερνήσει τη χώρα για μια επταετία ο Επιφανέστερος Ελληνας της εποχής ,ο Ιωάννης Καποδίστριας !
Δυστυχώς όμως μαζί και μια ατυχής παράλληλη απόφαση πρόσκλησης δύο ξενων προσώπων αμφιβόλου ηθικής και προσόντων.
Η πρόσκληση και ανακήρυξη του λόρδου Κόχραν,ως «Πρώτου Στολάρχου» του Ελληνικού Ναυτικού και του Ρίτσαρντ Τσωρτς ως «Αρχιστράτηγου» του Ελληνικού Στρατου.
Ο Μιαούλης και ο Καραισκάκης, οι δύο κορυφαίοι και πολυδοκιμασμένοι λαϊκοί ηγέτες παραμερίστηκαν……
Και το «έργο» των δύο ξενόφερτων. Η πανωλεθρία του πολυαριθμότερου και πιο συγκροτημένου ελληνικού στρατεύματος, αποτελούμενου από 10.000 - 12.000 στρατιώτες και η σφαγή 1.500 ελλήνων στρατιωτών από τους Τούρκους του Κιουταχή….
Στην πολιορκία της Ακροπόλεως από τον Κιουταχή και στην προσπάθεια των Ελλήνων να να σπάσουν την πολιορκία και να απελευθερώσουν τους πολιορκημένους Έλληνες της Ακροπόλεως……
«Διοικώντας» μέσα από την ασφάλεια της φρεγάτας «Ελλάς» και αντικρούοντας τις αντιρρήσεις του Καραισκάκη, για το σχέδιο της μάχης κατηύθυνε τους Ελληνες στρατιώτες στην καταστροφή !!
Ο λόρδος Κόχραν υπήρξεν απότακτος πλοίαρχος του αγγλικού ναυτικού, ανυπόληπτο πρόσωπο στην πατρίδα του και είχε διατελέσει μισθοφόρος σε τρείς νοτιοαμερικανικές χώρες. Η δράση του εκεί υπήρξε μια επιχείρηση πλουτισμού και τα «ένδοξα» κατορθώματά του φιλοτέχνησε ο ιδιος στα απομνημονεύματά του.
Η πολιτεία του Κόχραν στην Ελλάδα θα αποτελέσει φριχτή συνέχεια των τυχοδιωκτισμών του στην νότιο Αμερική.
Λίγες βδομάδες μετά την επιστροφή του στην Αγγλία, υπογράφει συμβόλαιο ,αντί εξοργιστικής αμοιβής ,για την κάθοδό του στην Ελλάδα και ανάληψη ηγετικου ρόλου στον ναυτικό αγώνα της.
Εδώ χρειάζεται μια αναδρομή. Το δεύτερο αγγλικό δάνειο( Φεβρουάριος 1825 ) των 2.000.000 λιρων –καθαρό τελικό ποσό στην διάθεση των Ελλήνων μόνο 816.000 λίρες -προοριζόταν για την ναυπήγηση σύγχρονου πολεμικού στόλου, 6 ατμοκινήτων στην Αγγλία και 2 φρεγατών στην Αμερική. Θα παρεδίδοντο στην Ελλάδα το Νοέμβριο του 1825 και την διοίκηση θα ανελάμβανε με ειδική σύμβαση ο Κόχραν.
Αλλά η ναυπήγηση εξελίχθηκε σε μέγα σκάνδαλο πολιτικό και οικονομικό. Ματαιώθηκε η ναυπήγηση των καραβιών και το δάνειο καταβροχθίσθηκε .Εκατοντάδες χιλιάδες λίρες κατέληξαν στα βαλάντια των ξένων χωρίς να ναυπηγηθούν τα συμφωνηθέντα πλοία.
Ένα μόνο απ τα ατμοκίνητα ,η «Καρτερία» εφθασε στην Ελλάδα σε άθλια κατάσταση και σχεδόν άχρηστο το Σεπτέμβριο του 1826. Και μία φρεγάτα από την Αμερική, η «Ελλάς» τον Δεκέμβριο του ιδίου χρόνου. Δύο άλλα ατμοκίνητα θα παραδοθούν, μετά την ναυμαχία του Ναυαρίνου.
Έτσι άδοξα ξεκίνησε ο Κόχραν για τίς Ελληνικές θάλασσες το Φεβρουάριο του 1827, δέκα οκτώ μήνες μετά την υπογραφή του συμβολαίου και την καταβολή της αμοιβής του (57.000 λίρες από το αγγλικό δάνειο προς την Ελλάδα !!). Ο «στόλος» του, που έφθασε στην Ελλάδα απετελείτο από το βρίκι «Σωτήρ» και δύο κότερα !!
Αλλά η αίσθηση ότι ο <<ελευθερωτής>> των νοτιοαμερικανικών χωρών έρχεται επιτέλους να αγωνισθεί στο πλευρό των Ελλήνων Επαναστατών προκάλεσε σεισμό ! Το όνομά του είχε γίνει θρύλος. Τον περίμεναν ενάμιση χρόνο οι Έλληνες. Έρχεται ο Κόχραν, έρχεται ο Μεσσίας, έρχεται ο σωτήρας που θα καταβυθίσει τον εχθρικό στόλο και θα ισοπεδώσει την Κωνσταντινούπολη……
Στις 3 Μαρτίου 1827, απευθύνεται ο πρόεδρος της Εθνικής Συνελεύσεως, Σισίνης προς τον ένδοξον λόρδον Κόχραν <<τον μεγαλεπίβολον λόρδον,από τον βραχίωνα του οποίου ελπίζονται σωτηριώδη κατορθώματα ……δια να στήσει τρόπαια ,του Θεμιστοκλέους επάξια>>…
Ακόμη και οι εχθροί ανησύχησαν. Κατά τον Άγγλο ιστορικό Thomas Gordon ο Κόχραν είχε γίνει και το φόβητρο των Τούρκων !
Όταν επιτέλους έφθασε ο Μεσσίας (5 Μαρτίου 1827), γενική αγαλλίαση. Όλοι τον προσκυνούν και τον δοξολογούν. Η Εθνική Συνέλευση εκφράζει την ευγνωμοσύνη της.
«Η Ελλάς ελπίζει άξια των μεγάλων αρετών σας και σωτηριώδη…..και η Συνέλευσις αποστέλλει τον κόμητα Ανδρέαν Μεταξάν, δια να σας προσφέρει την ευγνωμοσύνη του έθνους».
Ο Μιαούλης στο έγγραφό του με την παραίτησή του από το αξίωμα του ναυάρχου του ελληνικού στόλου (29 Μαρτίου) αναφέρεται «εις την άφιξιν του μεγαλοφυούς ανδρός».
Καλώντας επίσημα η Εθνοσυνέλευση τον Κόχραν να δώσει τον όρκο, υπογραμμίζει στο σχετικό έγγραφο (29 Μαρτίου) ότι οι αντιπρόσωποι περιμένουν να γνωρίσουν και προσωπικώς τον μέγα άνδρα , τον οποίον προσμένουν δύο ήδη χρόνους.
Ο Κολοκοτρώνης, σε υπόμνημά του προς την Εθνική Συνέλευση, ανεβάζει τον Κόχραν στα μεσούρανα. «Ο Θεός κηδόμενος επι της Ελλάδος, μας έπεμψεν άνδρα περιβόητον δια την μεγάλην του αρετήν, τον λόρδον της δόξης της πατρίδος μας, πρόθυμον σπεύδοντα να συναγωνισθεί μεθ ημών».
Και ο Καραισκάκης δεν κρύβει την αισιοδοξίαν του, γιατί όπως γράφει ο αγωνιστής Κασομούλης <<θα είχεν και έναν περίφημον Κόχραν εις την θάλασσαν, όστις κατά τα αδόμενα έμελλεν δια μιας, να αναποδογυρίσει όλα τα κατεχόμενα από τους Τούρκους ακόμη φρούρια, ακροθαλάσσια, με τας μηχανάς και πυροτεχνήματα και να τα κάμει να κατεδαφισθούν….>>
Ο <<ένδοξος ανήρ>> διορίζεται λοιπόν <<Πρωτος Στόλαρχος>> και παραλαμβάνει το <<δίπλωμα>>. Προσέρχεται στην Εθνική Συνέλευση και ορκίζεται <<πασιφανώς επάνω εις το σπαθίον>>.
Ο Ιρλανδικής καταγωγής Richard Church (1784-1873) ειχε παληές γνωριμίες με τους Έλληνες. Τον Οκτώβριο του 1809 πήρε μέρος με το βαθμό του ταγματάρχη επικεφαλής αγγλικού στρατιωτικού σώματος, στην κατάληψη της Γαλλοκρατούμενης Ζακύνθου, της Ιθάκης και της Κεφαλλονιάς και τραυματίστηκε (Μάρτιος 1810) κατά την εφοδο εναντίον της Λευκάδος.
Κατά την παραμονή του στα Επτάνησα ηγήθηκε ενός συντάγματος από Έλληνες που διακρίθηκαν στις πολεμικές επιχειρήσεις. Ανάμεσά τους και ο Κολοκοτρώνης-με το βαθμό του λοχαγού-με πολυάριθμους Κλέφτες από το Μωριά και τη Ρούμελη.
Ως στρατιωτικός ο Τσώρτς ήταν ολότελα ασήμαντος. Ο συμπατριώτης του George Finley, που τον γνωρίζει καταγράφει ότι <<η δύναμη του μυαλού του δεν ήταν το προσόν για το οποίο μπορούσαν να υπερηφανεύονται οι φίλοι του>>. Η στρατιωτική σταδιοδρομία του στην Ελλάδα σημείωσε οικτρή αποτυχία. Τα επιχειρησιακά του σχέδια δεν είχαν ποτέ νικηφόρα αποτελέσματα και στην μοναδική περίπτωση που του δόθηκε η ευκαιρία για επιχείρηση σε μεγάλη κλίμακα προκάλεσε τη μεγαλύτερη καταστροφή που είχε υποστεί ποτε ο ελληνικός στρατός.
Δεν ηταν τυχαία η ταυτόχρονη –με διαφορά λίγων μόλις ημερων- άφιξη στην Ελλάδα των δύο Άγγλων. Το ως άνω αγγλικό σχέδιο θα μεταμορφωθει σε <<παλλαικό αίτημα>> και η Εθνική Συνέλευση θα βομβαρδίζεται από προγραμματισμένα ψηφίσματα υπέρ της τοποθέτησης των δύο ξένων επικεφαλής των χερσαίων και ναυτικών δυνάμεων της Ελλάδος.
Αλλά και η ανάδειξη του Καποδίστρια έγινε με συναίνεση και υπόδειξη των Άγγλων, πίστευαν όμως ότι ο Καποδίστριας θα αποποιόταν την εκλογή.
Γράφει ο Μέντελσον –Βαρθόλδυ <<Ο Ζαΐμης, ο Μαυροκορδάτος και οι αγγλοφρονούντες έκυψαν την κεφαλήν, ο δε Κουντουριώτης και οι οπαδοί αυτού, ανέβηκαν τον λόφον του Δαμαλά, πορευόμενοι εις ψηφοφορίαν, ωμοίαζον προς κακούργους βαδίζοντες εις τον τόπον της εκτελέσεως>>
Πραγματικά οι Υδραίοι δεν ήθελαν να ακούσουν κουβέντα για μετάκληση του Καποδίστρια και ο αυτόπτης Thomas Gordon αναφέρει ότι <<Μολις ακούστηκε το όνομα του Καποδίστρια, σηκώθηκαν και βγήκαν οργισμένοι από το περιβόλι (όπου ελάμβανε χώραν η Συνέλευση).
Β.ΤΑ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΕΝΑ
Τη δράση και τη συμπεριφορά του λόρδου Κόχραν στην Ελλάδα παρακολουθούμε από τα απομνημονεύματά του και τίς διάφορες βιογραφίες του. Η σημαντικότερη απ’ αυτές είναι το χρονικό του ανηψιού του Τζώρτζ Κόχραν, που τον ακολουθούσε ως γραμματικός κατά τίς περιπλανήσεις του στις θάλασσες της Ν.Αμερικής και ως υπασπιστής του κατά την παραμονή του στην Ελλάδα.
Οι Κόχραν ,θείος και ανηψιός έφθασαν στα ελληνικά νερά στις αρχές Μαρτίου του 1827. Το βρίκι <<Σωτήρ>> με τον λόρδο κατευθύνθηκε στον Πόρο, το κότερο με τον υπασπιστή στην Υδρα.
Οι ναυτικοί του νησιού ήταν η πρώτη ζωηρή εντύπωση του Κόχραν <<Μαυρισμένοι από τον ηλιο με κόκκινα φεσάκια και μαλλιά που κυματιζαν στους ώμους και με πελώρια μουστάκια που οι μεγαλύτεροι έστριβαν αδιάκοπα ώσπου να γίνουν μυτερά, κι όλο κοιτάζονταν στον καθρέπτη>>.
Και η ενδυμασία τους προκάλεσε εντύπωση στον νεαρό Κόχραν <<Η βράκα με τον μεγάλο σάκκο που σχεδόν σερνόταν και κουνιόταν μπρός –πίσω με αστείο τρόπο. Οι ναυτικοί φορούσαν παπούτσια αλλά όχι κάλτσες. Τα πόδια τους κατάμαυρα και τριχωτά. Ένα κόκκινο μαντήλι έζωνε με πολλούς γύρους τη μέση τους. Τα μανίκια της ζακέτας ηταν στολισμένα με μικρά κουμπιά από τον καρπό ως τον αγκώνα καθώς και στο στήθος. Η ουρά της βράκας σερνόταν στο χώμα>>.
Από την Ύδρα στον Πόρο. <<Μπροστά στην πόλη ήταν αραγμένα γύρω στα εκατό καράβια, Ποριώτες οι ιδιοκτήτες τους. Ο λόρδος Κόχραν είχε φθάσει λίγη ώρα πρίν. Αμέσως ανέβηκαν στο καράβι οι Έλληνες επίσημοι. Από τους πρώτους ο Μαυροκορδάτος μ όλο που σ αυτή την περίοδο δεν είχε κανένα αξίωμα.
<<Κοντός, στιβαρός, καλοκαμωμένος, πολύ μελαχρινός, με μαύρα μάτια, ωοειδές πρόσωπο, με έκφραση έξυπνου ανθρώπου και μακρυά μαλλιά που κρέμονταν στους ώμους. Ήταν ντυμένος ευρωπαϊκά και φορούσε ένα πάνινο καπέλο. Συνήθως με γυαλιά. Οι τρόποι του έδειχναν τέλεια εξοικίωση στις σχέσεις με πρόσωπα της υψηλής κοινωνίας. Αρχισε αμέσως συζήτηση με τον λόρδο Κόχραν στα γαλλικά. Κρατούσε τσιμπούκι και κάπνιζε αδιάκοπα.
Μαζί με τον Μαυροκορδάτο ο Μιαούλης, <<πατριώτης ανιδιοτελής>>, ο άνθρωπος του Αγώνα. Το πρόσωπό του γράφει ο νεαρός Κόχραν έδειχνε καλοσύνη και αξιοπρέπεια. Και η ηρεμία του θύμιζε ασάλευτο βράχο. Διόλου βλοσυρός. Χαρακτήρας πράος αλλά και σταθερός.
Μόλις ανέβηκε στο καράβι έσφιξε φιλικά το χέρι του Κόχραν κι αμέσως άρχισε η συζήτηση στα ισπανικά. Σ αυτή την περίοδο ο Μιαούλης κυβερνούσε την φρεγάτα <<Ελλάς>> 64 κανονιών. (Αυτή που πυρπόλησε το 1831 στο ιδιο σημείο στο λιμάνι του Πόρου). Ήξερε καλά πως θα παρέδιδε στο λόρδο Κόχραν τη διοίκηση του καραβιού αλλά δεν έδειξε διόλου ζηλοφθονία. Αντιθέτως δέχθηκε να υπηρετήσει υπό τον Κόχραν.
<<Γνωρίζω τους συμπατριώτες μου είπε και θα μπορέσω να βοηθήσω υπηρετώντας στη φρεγάτα υπό τας διαταγάς σας>>. Ο Κόχραν δεν αρνήθηκε.
Σε λίγο άρχισε η σύσκεψη στη καμπίνα. Άνοιξε τη συζήτηση ο Μαυροκορδάτος. Ξαφνικά του έσβησε το τσιμπούκι. Αμέσως πλησιάζει ο υπηρέτης που τον συνόδευε, πήρε το τσιμπούκι, έβγαλε τη στάχτη με ένα μεταλλικό εργαλείο, το ξαναγέμισε, άναψε ,ρούφηξε και το έδωσε στον πρίγκηπα>>.
Ο Μιαούλης ενημέρωσε τον Κόχραν σχετικά με την δύναμη του ελληνικού ναυτικού. Όλες οι ελπίδες της Ελλάδος στηρίζονταν στην νεοφερμένη φρεγάτα <<Ελλάς>> και στα 250 άλλοτε εμπορικά καράβια της Ύδρας, των Σπετσών, του Πόρου και της Αίγινας. Έγινε κουβέντα και για το στρατό. Είχε δημιουργηθεί στρατόπεδο στον Πειραιά με δύναμη 10.000 ανδρών υπό τον Καραισκάκη. Ύστερα προχώρησαν στα οικονομικά. Τα Κομιτάτα είχαν παραδώσει στον Κόχραν 8.000 λίρες.
Στο μεταξύ είχαν αρχίσει οι εργασίες της Εθνικής Συνελεύσεως στον αντικρινό του Πόρου Δαμαλά, την αρχαία Τροιζήνα. Επειδή δεν υπήρχε κατάλληλο κτίριο, οι συνεδριάσεις γίνονταν στην ύπαιθρο, σε ένα λεμονοπερίβολο ,κοντά στο χωριό.
Ο Κόχραν έπρεπε να παρουσιαστεί στη Συνέλευση για να αναλάβει το αξίωμα του <<πρώτου στολάρχου>> και να δώσει τον καθιερωμένο όρκο.
Την πανηγυρική τελετή περιγράφει ο ανηψιός του : Όταν ετοιμάσθηκαν όλα επανδρώθηκε η σκαμπαβία της φρεγάτας με δώδεκα νεαρούς Έλληνες ναύτες, είκοσι χρονών περίπου, κατάλληλα ντυμένους για την περίσταση. Κατεβήκαμε στη βάρκα ο ναύαρχος, ο συνταγματάρχης Urquart κι εγώ, και αμέσως οι νεαροί ανασήκωσαν τα κουπιά, τα κράτησαν ψηλά μερικά δευτερόλεπτα, όπως οι καλύτεροι ναύτες του πολεμικού ναυτικού, και τα βύθισαν στο νερό. Σε δέκα λεπτά φθάσαμε στην κοντινότερη ακτή του Δαμαλά.
Εκεί μας περίμεναν έξι αράπικα άλογα με κόκκινες και άσπρες σέλλες και γκέμια στολισμένα με κορδέλες. Το καλύτερο άτι δόθηκε στον ναύαρχο. Κι αφού ιππεύσαμε ξεκινήσαμε για τον προορισμό μας, ενάμισι μίλι απόσταση. Πλάι σε κάθε άλογο βάδιζε ένα παλικάρι. Σε μισή ώρα φθάσαμε σε ένα ύψωμα και είδαμε τον χώρο όπου πραγματοποιούταν η Συνέλευση.
Πολλοί Έλληνες είχαν κιόλας συγκεντρωθεί. Ανάμεσά τους ξεχωρίσαμε τον Κολοκοτρώνη που είχε αναλάβει να παρουσιάσει τον λόρδο στους αντιπροσώπους. Μόλις ξεπέζεψε ο Κόχραν πλησίασε ο Κολοκοτρώνης, τον αγκάλιασε, του είπε «καλώς ορίζετε» και πιάνοντάς τον από το μπράτσο τον συνόδεψε ως την Συνέλευση.
Σε ένα χώρο 50 με 60 τετραγωνικών ποδιών μέσα στο λεμονοδάσος είχαν τοποθετηθεί ξύλινα καθίσματα για τους επίσημους ξένους που θα παρευρίσκονταν στην τελετή. Ανάμεσα τους ο πλοίαρχος Hamilton, κυβερνήτης του πολεμικού «Cambrian» και πολλοί αξιωματικοί από μια γαλλική φρεγάτα.
Καταμεσίς είχε τοποθετηθεί ένα μεγάλο τραπέζι όπου πολλοί γραμματικοί κρατούσαν πρακτικά. «Δεν υπήρχαν μελανοδοχεία στο τραπέζι, όπως στην Αγγλία, αλλά κάθε γραμματικός είχε ένα μπρούτζινο εργαλείο, μακρύ ένα πόδι με σφουγγάρι στη μια άκρη, όπου βύθιζε την πένα του».
Μόλις τελείωσε η τελετή ο Κολοκοτρώνης με πολλή ευγένεια συνόδεψε τον Κόχραν ως το σημείο όπου είχε ξεπεζέψει, τον ασπάσθηκε και αποσύρθηκε. Κατά τον γυρισμό των ξένων στην ακτή, τα παλληκάρια της συνοδείας βάδιζαν με το ένα χέρι ακουμπισμένο στο κεφάλι του αλόγου, ένδειξη ιδιαίτερου σεβασμού.
Στη συνοδεία του Κόχραν βρισκόταν και ο Ελβετός γιατρός Louis – Andre Gosse . Σε επιστολή προς τον Eynard από τον Πόρο (11-23 Μαΐου 1827) περιγράφει την τελετή προσφέροντας ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες.
«Ο λόρδος Κόχραν φορούσε την πλούσια αλλά απλή στολή του μεγάλου ναυάρχου της Χιλής και τον μεγαλόσταυρό της Βραζιλίας. Συνοδευόταν από τον υπασπιστή του κ. Sutton Cochrane, από μερικούς αξιωματικούς του Ναυτικού, από τον γραμματικό και διερμηνέα του Masson και από εμένα με την ιδιότητα του διαχειριστή του Στόλου.
Βγήκαμε κοντά στον Πόρο. Από εκεί πήγαμε με τα άλογα στον Δαμαλά, περνώντας από σκίνα και καλαμιώνες, περιστοιχισμένοι από φτωχούς γεωργούς που θεωρούσαν τον Κόχραν σωτήρα.
Στο δρόμο συναντήσαμε τον στρατηγό Νικηταρά, επικεφαλής της φρουράς της εθνικής αντιπροσωπείας, που είχε εμφάνιση συμμορίας ληστών. Μας παρουσίασαν όπλα με τόσο αδέξιο και αστείο τρόπο που χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια για να κρατήσουμε την σοβαρότητά μας.
Στην είσοδο του Δαμαλά συναντηθήκαμε με τους στρατηγούς Κολοκοτρώνη και Μεταξά που ως τελετάρχες παρέλαβαν από το μπράτσο τον λόρδο Κόχραν και μας οδήγησαν ανάμεσα από παλληκάρια ως ένα περιτοιχισμένο λεμονοπερίβολο. Εκεί, κάτω από τα δέντρα, είχαν τοποθετηθεί πάγκοι απλοί, έτσι που σχημάτιζαν τετράγωνο, όπου κάθονταν 200 αντιπρόσωποι. Η πρωτοτυπία του χώρου, τα πυκνά φυλλώματα, το άρωμα των λεμονανθών, η ποικιλία των ενδυμασιών έδινε κάτι μαγικό σε αυτήν τη σύναξη.
Παρευρίσκονταν κιόλας αξιωματικοί του αγγλικού Ναυτικού, ο στρατηγός Guehenot, ο στρατηγός Church, ο κ. Blaquiere κι άλλοι διαπρεπείς ξένοι. Μόλις έφτασε ο λόρδος σηκώθηκαν όλοι με σεβασμό και η σιγή διακοπτόταν μόνο από το πλήθος των περίεργων που σκαρφάλωναν στη μάντρα από όλες τις μεριές παρ΄όλες τις μπαστουνιές που μοίραζε ο διοικητής της φρουράς Νικηταράς.
Ο στρατηγός, επειδή φοβόταν μήπως οι άνδρες δείξουν αμέλεια, θεώρησε χρέος του να οπλισθεί με ένα μεγάλο κλαδί δέντρου και μ αυτό έτρεχε εδώ και εκεί για να διατηρήσει κάποια τάξη. Ο πρόεδρος κ. Σισίνης, που καθόταν στο κέντρο του τετραγώνου, μπροστά σε ένα κουτσό τραπέζι από βελανιδιά, κάλεσε τον λόρδο Κόχραν πλάι του….
Σε όλο αυτό το διάστημα ο Κολοκοτρώνης περιφερόταν με μεγάλα βήματα ανάμεσα στους πάγκους παίζοντας το κομπολόι του και διακόπτοντας κάθε τόσο τους ρήτορες με κραυγές και χειρονομίες, ενώ ο σεμνός Κανάρης, κρυμμένος πίσω από το πλήθος, έμενε απαρατήρητος …. Μόλις έληξε η τελετή γυρίσαμε στη θάλασσα συνοδευόμενοι από τον τελετάρχη και τους στρατιώτες της φρουράς».
Και ο συνταγματάρχης Heideck, απεσταλμένος του Λουδοβίκου της Βαυαρίας, αναφέρεται στην Εθνική Συνέλευση της Τροιζήνος. Παρακολούθησε τις εργασίες της και δίνει μια γλαφυρή περιγραφή των υπαίθριων συνεδριάσεων.
«Το χωριό Δαμαλάς έχει λίγα σπίτια κι όλα ήταν κατάμεστα από πληρεξούσιους. Κατά τον Thomas Gordon η Συνέλευση πραγματοποιήθηκε σε λεμονοπερίβολο επειδή ο Δαμαλάς είχε μόνο 40 σπίτια και κανένα μεγάλο στεγασμένο χώρο για τις εργασίες, ενώ οι αντιπρόσωποι ήταν γύρω στους 200. Οι πιο σημαντικοί από αυτούς τους αντιπροσώπους είχαν μεγάλη ακολουθία, τη λεγόμενη ουρά.
Οι συνεδριάσεις γίνονταν σε ένα περιβόλι με λεμονιές και πορτοκαλιές περιφραγμένο με ξερολιθιά. Ξύλινα ευτελή καθίσματα είχαν τοποθετηθεί κάτω από τα δέντρα σε ημικύκλιο. Στην μέση βρίσκονταν η έδρα του προέδρου και θέσεις για τους γραμματικούς. Έξω από το τοίχο του περιβολιού και πάνω σε αυτόν έβλεπες το ακροατήριο.
Πλήθος λαού και στρατιωτών. Πολλές φορές ακούγονταν από εκεί επευφημίες, αλλά και κραυγές αποδοκιμασίας. Όταν ο θόρυβος από το ακροατήριο παραμεγάλωνε, ο Νικηταράς Σταματελόπουλος, ο επιλεγόμενος Τουρκοφάγος, επικεφαλής της φρουράς, πετούσε μια πέτρα μεγαλούτσικη ή λεμόνια εναντίον της ομάδας που θορυβούσε πολύ, η ύψωνε το ρόπαλο, σύμβολο της εξουσίας του, επειδή τα άλλα όπλα ήταν απαγορευμένα».
Τον υπαίθριο χώρο των συνεδριάσεων περιγράφει και ο αυτόπτης Νικ. Δραγούμης. «Όθεν απεφάσίσθη να κατασκευασθή είς χώρον συνεδριάσεων κήπος τις παρακείμενος….ολίγαι δοκοί μετακομισθείσαι υπό στρατιωτών, εχρησίμευσαν αντι εδρών είς τους λογάδας του έθνους, συντελεσθείσης ως εξής της διατάξεως της αιθούσης. Αι μεν δοκοί, τεθείσαι τετραγώνως όπως εφάπτεται κατά τας άκρας η μία της άλλης, εσχημάτιζαν περιοχήν εν η προς το κέντρον υψούτο ευρύκλαδος και χλοερά λειμωνέα.
Ο Πρόεδρος, καθήμενος επί θρανίου αγροίκως κατεσκευασμένου, εστήριζε την ράχιν επί του κορμού αυτής, ης οι ευθαλείς κλώνες, εξαπλούμενοι υπέρ την κεφαλήν του καθημένου, επείχον τόπον πλατείας και ευώδους σκιάδος, περικαλλεστέρας και των ουρανών των βασιλικών θρόνων. Μικρά δε τράπεζα αγροικώς επίσης ξυλουργηθείσα, εκειτο ενωπίον του προέδρου, και επ αυτής έλαμπεν ο κώδων της ευταξίας, ην όμως σπανίως περεισήγεν εις το δυσήνιον εκείνο πλήθος.
Και εκ δεξιών μεν του προέδρου εκάθητο κατά της γης διπλοπόδης ο γραμματεύς της συνελεύσεως αναδιφών και μελαίνων χαρτία, άλλος δε γραμματεύς, ιστάμενος όρθιος εξ ευωνύμων, ανεγίγνωσκε τα πρακτικά, τας αναφοράς και τα λοιπά έγγραφα. Δεξιόθεν δε πάλιν, βήματα τινά μακράν, έθελλε και ετέρα λειμωνέα, δισχιδή έχουσα τον κορμόν, εφ ου αναπηδών και καθήμενος ο γέρων Κολοκοτρώνης, το μέτωπον έχων επηρμένον και σύνοφρυ, το ήθος άκακον, την φωνήν βροντώδη, και σχεδόν πάντοτε αόργητον και τους πόδας παλιμπλανείς, επώπτευεν ως άλλος Ξέρξης, ουχί την μάχην της Σαλαμίνος αλλά την ματαιόσπουδον της Τροιζήνος λογομαχίαν.
Περιγράφει και τον πρόεδρο Σισίνη «Φορούσε μεταξωτό φέσι, ολοκέντητο, κατά τη τουρκική συνήθεια, τυλιγμένο με σκούρο σάλι. Η φαλακρή κεφαλή του κινιόταν ζωηρά μαζί με τα άσπρα γένια του. Η υπόλοιπη ενδυμασία ήταν ολότελα τούρκικη.
Κατά τον Heideck ο Κωλέτης και ο Ζαΐμης ξεχώριζαν για τη σοβαρότητα και την αξιοπρέπεια, τόσο στη συμπεριφορά όσο και στους λόγους.
Ο Heideck είχε όπως γράφει, συνομιλία με τον Ζαΐμη και τον Γλαράκη για το πολιτειακό «Με ρώτησαν αν ο βασιλιάς της Βαυαρίας είχε αδερφό ή συγγενή που μπορεί ή θέλει να αναλάβει την εξουσία στην Ελλάδα και αν νομίζω πως ο φιλέλληνας μονάρχης μας θα δεχόταν αυτή τη πρόταση».
Δεν είναι βέβαιο ότι η πρόταση προερχόταν από ελληνική πλευρά. Μπορεί να ανακίνησε το ζήτημα ο ίδιος ο Βαυαρός στο πλαίσιο της αποστολής του. Τα όσα ακολούθησαν ευνοούν αυτή την εκδοχή.
Παρακολούθησε και την ανάδειξη της τριμερούς Επιτροπής που θα ασκούσε κυβερνητικά καθήκοντα : Γ. Μαυρομιχάλης ως εκπρόσωπος του Μωριά. Μάρκης των Νησιών και Γιαννούλης Νάκος της Στεριάς. «Ήταν άνδρες που δεν είχαν ποτέ αναλάβει κυβερνητικό αξίωμα και τόσο ασήμαντοι, που δεν προκαλούσαν υποψίες σε κανένα από τα πολιτικά κόμματα».
Ήταν γελοίο το θέμα, γράφει ο Βαυαρός αξιωματικός. Ύστερα από πολλούς διαπληκτισμούς για την εκλογή του τρίτου μέλους της Επιτροπής ο Κολοκοτρώνης, κοιτάζοντας γύρω και βλέποντας πλάι του τον Νάκο, τον άρπαξε από το μανίκι, τον έσπρωξε μπροστά και είπε:
-Να, έχετε ένα, πάρτε τον αφού δεν ξέρετε άλλον καλύτερο.
«Έτσι μέσα σε βροντώδη γέλια, ο αγαθός Νάκος έγινε μέλος της κυβερνητικής επιτροπής».
Ξαναγυρίζουμε στο χρονικό του νεαρού υπασπιστή του Κόχραν. Κατά την παραμονή του στον Πόρο θα επισκεφθεί τον ναύαρχο Τομπάζη, υπουργό του Ναυτικού. (Σημ. Στο σπίτι του απέναντι από το προγυμναστήριο, νύν οικία Ζαγωραίου-Γκίνη ) Πολύ ψηλός, μελαψός, με αετίσια μύτη, σκούρα μάτια, ζωηρότητα και εξυπνάδα. «Δεν ήταν από τους καλύτερους Έλληνες ναυάρχους αλλά πολέμησε καλά». Ιδιοκτήτης μιας ωραίας κορβέτας που αποτελούσε το μεγαλύτερο ελληνικό πολεμικό μετά τη φρεγάτα «Ελλάς».
Τον επισκέπτη τρατάρησε καφέ η 15χρονη κόρη του Τομπάζη. Ήταν ντυμένη υδριώτικα. Το μεταξωτό μαντήλι που τύλιγε το κεφάλι της ήταν σφιχτά δεμένο κάτω από το πηγούνι έτσι που αναγκαζόταν να κρατάει το κεφάλι προτεταμένο. Φορούσε πράσινο μπαμπακερό φουστάνι με κίτρινο ποδογύρι, που έπεφτε ως τα γόνατα, μπαμπακερές κάλτσες και μεταξωτές πράσινες παντούφλες.
«Μόλις άκουσα από τον δραγουμάνο ότι είναι κόρη του ναυάρχου σηκώθηκα αμέσως και υποκλίθηκα αλλά εκείνος με τράβηξε πίσω και με ανάγκασε να ξανακαθίσω. Αργότερα μου εξήγησε πως δεν συνηθίζεται να δίνουν τέτοια προσοχή οι επισκέπτες στα θηλυκά. Η κοπέλα αφού πρόσφερε τους καφέδες σε μένα, στον δραγουμάνο και στον πατέρα της στάθηκε αντίκρυ μου – απόσταση δυο γυάρδες – με τα χέρια σταυρωμένα στο στήθος περιμένοντας σιωπηλή ώσπου να τελειώσουμε. Ύστερα πήρε τα φλυτζάνια και αποσύρθηκε χωρίς να πει λέξη».
Παραξενεμένος είπε στον Τομπάζη ότι στην Ευρώπη οι άνδρες περιποιούνται τις γυναίκες και όχι οι γυναίκες τους άνδρες. Ο φλεγματικός γέρο – ναύαρχος απάντησε « Αυτά είναι τα έθιμά που μας άφησαν οι πατεράδες μας. Θα χρειασθεί χρόνος και επικοινωνία μα άλλα πιο πολιτισμένα έθνη για να ξεριζωθούν».
Επιστρέφοντας στη σκούνα είδε στο κατάστρωμα ένα σωρό μοσχάρια, πρόβατα, τραγιά και μεγάλο αριθμό πουλερικών, δώρα του Κολοκοτρώνη. Την άλλη ημέρα θαρχόταν για επίσκεψη. Πραγματικά, έφθασε με την ακολουθία του. Τον συνόδευε ο κόμης Μεταξάς, πολιτικός του σύμβουλος. «Γιατί ο Κολοκοτρώνης, μ όλο που είναι ο επιφανέστερος ηγέτης της χώρας, υστερούσε σε παιδεία. Η άνοδος του αποδίδεται στη σωματική του δύναμη και στην πολεμική του ανδρεία. Είναι ψηλός, περίπου έξη πόδια με προεξέχοντα και έντονα χαρακτηριστικά και πολύ μακριά μαλλιά».
Φορούσε κόκκινο φέσι, κοντή απλή ζακέτα από πράσινο ύφασμα και άσπρη μπαμπακερή φουστανέλα, κι είχε τη μέση ζωσμένη με κόκκινο μαντήλι. Κάτω από τη φουστανέλα φορούσε βρακί που έφτανε ως τους αστραγάλους. Χοντρές μαύρες και κόκκινες γκέτες συμπλήρωναν την αμφίεσή του.
Δεν είχε σπαθί στο πλευρό. Αλλά οι ακόλουθοί του ήταν οπλισμένοι ως τα δόντια. Οι φουστανέλες τους δεν ήταν ούτε τόσο άσπρες ούτε τόσο καθαρές όσο του αρχηγού τους και τα φέσια τους είχαν ξεθωριάσει από την πολυκαιρία.
Κατά την επίσκεψη του Κολοκοτρώνη στο καράβι διερμηνέας ήταν ο Σκώτος Masson που είχε αναλάβει γραμματικός του Κόχραν. Τέλειος γνώστης της ελληνικής, γράφει ο υπασπιστής του Κόχραν. Οι Άγγλοι πρόσφεραν στον Κολοκοτρώνη μόνο καφέ και όχι τσιμπούκι επειδή δεν πολυκαπνίζει.
Ο υπασπιστής θαύμασε την εκφραστικότητα της ομιλίας του Κολοκοτρώνη, την έμφαση που έδινε στα λόγια του. Κρατούσε στο χέρι του ένα κομπολόι. Οι χάντρες περνούσαν και ξαναπερνούσαν στα δάχτυλά του. Κι όσο πιο γρήγορα μιλούσε τόσο πιο γοργή ήταν η μετακίνησή τους.
«Έμαθα αργότερα πως το κομπολόι ήταν ο μόνιμος σύντροφος του, χωρίς τις χάντρες του δεν μπορούσε να κάνει τίποτα. Τα σκληρά από τις έγνοιες χαρακτηριστικά του δεν χαλάρωσαν ούτε στιγμή. Δεν χαμογέλασε καθόλου, μ όλο που ο λόρδος Κόχραν και ο Masson πολλές φορές ξέσπασαν σε δυνατά γέλια κατά τη διάρκεια της συνομιλίας. Ο κόμης (Μεταξάς) είχε υιοθετήσει τους αυστηρούς και σοβαρούς τρόπους του αρχηγού του και δεν πήρε μέρος στην ευθυμία».
Ύστερα από τον διορισμό και την ορκωμοσία ο Κόχραν θα χρησιμοποιήσει τη φρεγάτα «Ελλάς» ως ναυαρχίδα. Όρισε κυβερνήτη του πολεμικού τον συμπατριώτη του Hutching , που εμφανιζόταν με το ψευδώνυμο St. George. Επειδή στο πολεμικό υπήρχαν μόνο 150 Έλληνες ναύτες έδωσε εντολή στρατολογίας στην Ύδρα, στις Σπέτσες και στον Πόρο. Μέσα σε μια βδομάδα 500 Έλληνες έσπευσαν να επανδρώσουν τη φρεγάτα.
<<ΕΠΙΜΥΘΙΟΝ>>
- Οι Ποριωτες επίσημοι σύνεδροι στην Εθνική Συνέλευση της Τροιζήνας ήσαν ο Λογ.Δουζίνας και ο Γεωρ.Κριεζής.Προφανώς όμως υπήρχαν και άλλοι, οι οποίοι δεν αναφέρονται.Επίσης όσον αφορά τη διαμονή των 200 συνέδρων,πέραν του μικρού αριθμού των 40 σπιτιών του τοτε Δαμαλά,οι σύνεδροι εφιλοξενούντο στη Μονή του Αγ.Δημητρίου Δαμαλά ( οι κληρικοί σύνεδροι) και πολλοί περισσότεροι στον Πόρο.
- Η προσπάθεια της Ερμιόνης να σφετερισθεί τον <<τίτλο>> του τόπου διεξαγωγής της Συνελεύσεως είναι ατυχής.
- Η Γ.Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων,που έφερε στην Ελλάδα των αγνότερο Ελληνα Κυβερνήτη,τον Ιωάννη Καποδίστρια,είναι <<γνωστόν τοις πάσι>> ότι πραγματοποιήθηκε στην Τροιζήνα του Πόρου, το ιστορικό πιά χωρίό μας τον Δαμαλά.!
- Τελεία και παύλα !
