O Ποριώτης μελετητής και η καλλιέργεια των εσπεριδοειδών στην Τροιζηνία
Τα εσπεριδοειδή έχουν ιστορία 200 χρόνων στην Τροιζηνία. Οι πρώτες καλλιέργειες αφορούσαν λεμονιές. Το γραφικό και ξακουστό Λεμονοδάσος, που ανήκει στον Πόρο και βρίσκεται στην απέναντι ηπειρωτική πλευρά νοτίως του Γαλατά, προσεβλήθη το 1873 από κομμίωση, η οποία το κατέστρεψε ολόκληρο. Ξαναφυτεύθηκε το 1882, με τη συνδρομή του Δήμου.
Στην είσοδο του Λεμονοδάσους, πλάι στον Άγιο Σεραφείμ, υπάρχει η επιγραφή: «ΤΟΔΕ ΛΕΜΟΝΟΔΑΣΟΣ ΑΡΙΘΜΟΥΝ ΥΠΕΡ Τ ΑΣ 20.000 ΥΨΙΚΟΜΩΝ ΛΕΜΟΝΙΩΝ ΠΡΟΣΕΒΛΗΘΗ ΤΟ 1873 ΥΠΟ ΚΟΜΙΑΣΕΩΣ ΕΝΣΚΗΨΑΣΗΣ ΤΟ ΠΡΩΤΟΝ ΕΝ ΔΑΜΑΛΑ ΤΟ 1869 ΑΝΑΦΥΤΕΥΘΗ ΔΕ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΕΝ ΕΤΕΙ 1882- 1883 ΔΙΑ ΝΕΡΑΤΖΟΦΥΤΩΝ».
Η καταστροφή του Λεμονοδάσους, δεν άφησε ασυγκίνητο τον Ποριώτη κτηματία Ιάκωβο Τομπάζη, ο οποίος ταξίδεψε στην Σικελία για να μάθει περισσότερα για τη νόσο που χτύπησε τα εσπεριδοειδή του τόπου του, από τους Ιταλούς αγρότες.
Τρία χρόνια μετά την καταστροφή των δέντρων του Λεμονοδάσους, ο Ιάκωβος Τομπάζης εξέδωσε το βιβλίο που αποτέλεσε την πρώτη διατριβή στην Ελλάδα για την καλλιέργεια και τις ασθένειες των εσπεριδοειδών. Το βιβλίο του Ι. Τομπάζη, τυπώθηκε και εκδόθηκε από το τυπογραφείο του Πέτρου Περρή το 1877 και λειτούργησε ως χρήσιμο εργαλείο για την καλλιέργεια των εσπεριδοειδών, στα χρόνια που ακολούθησαν, στο Λεμονοδάσος και την Τροιζηνία.
Τα εσπεριδοειδή στον Πόρο και την Τροιζηνία
Στην Τροιζηνία λόγω των άριστων εδαφοκλιματικών συνθηκών παράγονται υπερπρώϊμες και όψιμες ποικιλίες εσπεριδοειδών. Στον κάμπο της Καλλονής όπου είναι πλήρως απαλλαγμένος από τον κίνδυνο του παγετού, αφού η θερμοκρασία δεν κατεβαίνει κάτω από τους +2°€ το πρώιμο λεμόνι Ιnterdonato και το μανταρίνι Κλημεντίνη είναι τα πρώτα απ' όλη την Ελλάδα που ωριμάζουν και διατίθενται στις αγορές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, σε εξαιρετικά καλές τιμές για τον παραγωγό.
Έκτοτε η Κλημεντίνη της Τροιζηνίας αποτελεί ιδιαίτερο «κλώνο» με εξαίρετα χαρακτηριστικά γεύσης, τυγχάνει πολύ καλής αποδοχής όσον αφορά την εμπορευσιμότητα της και είναι χαρακτηρισμένη και γνωστή ως «Κλημεντίνη Πόρου». Μάλιστα ο καθηγητής της Δενδροκομίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Κ. Ποντικής την αναφέρει (1993) σαν ένα από τους πιο γνωστούς κλώνους Κλημεντίνης μαζί με εκείνους του Αλγερίου, του Ισραήλ, τον δΡΑ- 63 και το Αείγλυκο Ρόδου.
Από τις όψιμες ποικιλίες εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το «Οβάλ Βαλέντσια» που κυρίως καλλιεργείται στον κάμπο της Καλλονής και αποτελεί ένα κλώνο ξεχωριστού ενδιαφέροντος αφού η σχέση σακχάρων προς οξέα είναι πολύ καλή (>10) από τις αρχές Μαρτίου!! Ο κλώνος αυτός δημιουργήθηκε από τις δεκαετίες του '50-'60 στο Δενδροκομικό Σταθμό Πόρου. Σήμερα στην Τροιζηνία παράγονται περί τους 10.000 τόννους εσπεριδοειδών εκ των οποίων τα λεμόνια καταλαμβάνουν περίπου το 55% της παραγωγής, τα πορτοκάλια το 20% και τα μανταρίνια το 25%.
Τα τελευταία χρόνια συνεχώς οι παλιές λεμονιές και πορτοκαλιές εμβολιάζονται με Interdonato, Κλημεντίνη και Βαλέντσια.
Ποιος ήταν ο Ιάκωβος Ν. Τομπάζης
Ο Ιάκωβος Τομπάζης, που γεννήθηκε στον Πόρο το 1849, ήταν γιος του Νικολάου Τομπάζη (1815-1896) και της Αλεξάνδρας Χρυσικοπούλου, και εγγονός του Υδραίου ναυάρχου Μανώλη Ν. Τομπάζη (1784-1831). Αδέλφια του ήσαν οι: Ξανθή (1843), Μανώλης (1845), Παντελής (1847), Αλέξανδρος (1851) και Αναστασία (1854). Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του, γύρω στα 1870 αναγκάστηκε να ασχοληθεί με την κτηματική περιουσία στον Πόρο που κληρονόμησε από τον πατέρα του.
Μετά την εμφάνιση της κομμιώδους νόσου στα εσπεριδοειδή του Πόρου αποφάσισε να μεταβεί στη Σικελία για να μελετήσει από κοντά την αντιμετώπιση του προβλήματος που είχε πλήξει και τα δένδρα της νότιας Ιταλίας. Επιστρέφοντας συνεταιρίστηκε με τους Α.Ζίννη και Α.Vazzano για την ίδρυση μονάδας που παρήγαγε αιθέραιο έλαιο και συμπυκνωμένο χυμό από τα λεμόνια.
Η επιχείρηση απέτυχε, αλλά ο Ιάκωβος Τομπάζης συνέχισε να ασχολείται με τη Γεωπονία και το περιβόλι του Πόρου, όπου υπήρχαν και οι πρώτες μανταρινιές στην Ελλάδα (δώρο του ναυάρχου Χέυδεν στον πάππο του Μανώλη Τομπάζη). Ο Ιάκωβος Τομπάζης διετέλεσε βουλευτής Ύδρας και έγραψε τις παρακάτω μελέτες: “Αδελφοί Ιάκωβος και Μανώλης Τομπάζης. Συμβολή εις την ιστορίαν της Εθνικής Παλιγγενεσίας” (εκδ.Βιβλιοθήκης Μαρασλή, 1902), “Καλλιέργεια και ασθένειαι των εσπεριδοειδών” (1907) και “Ο φιλέλλην Ελβετός ιατρός Ανδρέας Λουδοβίκος Γκος” (1910).
Παντρεύτηκε την Αριέττα Σκαραμανγκά (1861-1948) με την οποία απέκτησαν τέσσερα παιδιά: την Αλεξάνδρα (1885-1963) σύζυγο Ι.Αλεξανδρώφ, την Υπατία (1887) σύζυγο Ν.Μαυρουδή, τη Δώρα (1888-1956) και τον Μανώλη (1891-1962;) σύζυγο Νάνσυ Ροδοκανάκη και σε δεύτερο γάμο Ελένης Ράνκεν. Πέθανε τον Απρίλιο του 1947 και ετάφη στην Αθήνα.
Κατεβάστε το βιβλίο του για τα εσπεριδοειδή ΕΔΩ
