ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Ο Υδραίος καπετάνιος Αντώνης Οικονόμου (1785-1821)

Αναδημοσιεύουμε το αφιέρωμα της Ντίνας Αδαμοπούλου, στο "αδικημένο" Υδραίο ήρωα της  Ελληνικής Επανάστασης Αντώνη Οικονόμου. Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο τεύχος 90 του Saronic Magazine, που είναι αφιερωμένο στα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821. 

 

Η άγνωστη ιστορία του φλογερού επαναστάτη, που σήκωσε πρώτος τη σημαία του Αγώνα, αψήφησε τους προκρίτους και τους ισχυρούς, και το πλήρωσε με τη ζωή του.

 

Γράφει η Ντίνα Αδαμοπούλου*

 

Είναι γνωστό και αναμφίβολο ότι η Ύδρα αποτέλεσε τον δεξιό βραχίονα της Ελληνικής Επανάστασης, καθ’ όλη σχεδόν τη διάρκεια του ναυτικού της αγώνα.
Ένα από τα πρωταγωνιστικά πρόσωπα του αγώνα αυτού είναι ο φλογερός Υδραίος πατριώτης, ο Αντώνης Γ. Οικονόμου, παραγνωρισμένη ωστόσο ιστορικά μορφή, από αυτές που λόγω διαφόρων συγκυριών διαδραματίζουν, ατυχώς, έναν δευτερεύοντα ρόλο στο ιστορικό γίγνεσθαι. Στον Οικονόμου ωστόσο οφείλουμε την, έστω και καθυστερημένη, τοποθέτηση στον ιστορικό θώκο που του αξίζει.
Ο Αντώνης Οικονόμου, «πλοίαρχος β΄ τάξεως και καταστάσεως υδραϊκής μεσαίας», ήταν άτομο που ξεχώριζε ανάμεσα στους συμπατριώτες του για το θάρρος και την παλικαριά του.
Δραστήριος επιχειρηματίας στο ναυτεμπόριο, χάνει ωστόσο το μοναδικό του πλοίο σε ναυάγιο κοντά στο Γιβραλτάρ και ταξιδεύει στην Κωνσταντινούπολη, σε μια προσπάθεια αναζήτησης χρημάτων. Στη διάρκεια της παραμονής του εκεί, μυείται από τον διορατικό Παπαφλέσσα στους κόλπους της Φιλικής Εταιρείας, με κριτήριο την επαναστατική ιδιοσυγκρασία του, αλλά και την καταγωγή του από την ξακουστή Ύδρα.
Επιστρέφοντας ο Οικονόμου στο νησί, βρίσκει τους συμπατριώτες του δυσαρεστημένους στο έπακρο, λόγω της ζοφερής οικονομικής κατάστασης που τους κατέτρεχε την περίοδο εκείνη.

 

Διατηρώντας (λόγω της όχι πρωτοκλασάτης κοινωνικής του θέσης) γερούς δεσμούς με τα λαϊκά στρώματα του νησιού, με τα συνάφια των διαφόρων επαγγελματιών και κυρίως με τους δυσαρεστημένους από την ανεργία και την ανέχεια ναύτες, ήταν πολύ εύκολο γι’ αυτόν να βρει μεταξύ των συμπατριωτών του «ώτα ανοιχτά» στις φλογερές επαναστατικές του παροτρύνσεις.

 


Οι πρόκριτοι διστάζουν…
Δεν συνέβαινε όμως το ίδιο με τους ισχυρούς του πλούτου, Υδραίους προκρίτους, τους οποίους οι απεσταλμένοι της Φιλικής Εταιρείας Αναγνωσταράς και Περραιβός, μάταια, προσπάθησαν να πείσουν (και κυρίως τον πρώτο τη τάξει πρόκριτο Λάζαρο Κουντουριώτη), ώστε να κηρύξουν την επανάσταση στο πλούσιο και ευημερούν νησί τους.
Οι πρόκριτοι προστάτευαν με κάθε τρόπο την ασφάλεια των κεκτημένων τους και ταυτόχρονα σκέπτονταν τις δαπάνες τις οποίες θα υποχρεώνονταν να καταβάλουν, προκειμένου να προετοιμάσουν τα μέχρι πρότινος κερδοφόρα εμπορικά τους σιτοκάραβα, μετατρέποντας τα σε πολεμικά για τις ανάγκες του Αγώνα.
Η ώρα λοιπόν του φλογερού και ανυπόμονου Οικονόμου, για τον οποίο το πραξικόπημα ήταν αυτοσκοπός και μονόδρομος, είχε φθάσει. Οι Μοραΐτες Πέτρος Μαρκέζης και Γιώργος Αγαλόπουλος, αλλά και ο Υδραίος Γκίκας Γκίκας, γιος του προκρίτου Θεοδώρου Γκίκα, στάθηκαν επάξια δίπλα του, το επαναστατικό σύνθημα δόθηκε και τη νύχτα της 27ης Μαρτίου το λιμάνι της Ύδρας πλημμύρισε από ένοπλους άνδρες και πολεμικές ιαχές.

Στο «Ντρουμ Σοκάκι»…
Σε ένα ταβερνείο του νησιού, στην ταβέρνα του Κουτσογιάννη, στο γνωστό και σήμερα «Ντρουμ Σοκάκι», ο Οικονόμου, δίνοντας πρώτος τον επαναστατικό παλμό, εξήγειρε τα πνεύματα των λαϊκών μαζών και κυρίως των άνεργων ναυτών του νησιού, που, υπηρετώντας μέχρι τότε σε πλοία δεμένα τα περισσότερα στο λιμάνι, μετά το τέλος της περιπέτειας των Ναπολεοντείων πολέμων, μάταια περίμεναν την πραγματοποίηση κάποιου κερδοφόρου ναύλου.
Τα ενθουσιασμένα πληρώματα θεώρησαν αναμφίβολα την κίνηση του Οικονόμου, εκτός όλων των πατριωτικών λόγων που την επέβαλλαν, και ως μία διέξοδο στην ανεργία που τους κατέτρεχε και μία ελπιδοφόρα λύση στην οικονομική αθλιότητα που τους διακατείχε.
Ταυτόχρονα, ο Οικονόμου άρχισε να στρατολογεί και να εξοπλίζει σώμα 500 ενόπλων ανδρών, με σκοπό να τους χρησιμοποιήσει στον επαναστατικό αγώνα της Πελοποννήσου. Είχε όμως ανάγκη όχι μόνον από χρήματα αλλά και από πλοία, και αυτά, ατυχώς, βρίσκονταν στα χέρια των προκρίτων, οι οποίοι έντρομοι είχαν κλειστεί στα σπίτια τους, από τον φόβο των επεισοδίων.

 


Πήρε το «τιμόνι» ο Οικονόμου…
Την άλλη μέρα το πρωί, ο τοποθετημένος από τους Οθωμανούς διοικητής της Ύδρας Νικόλαος Κοκοβίλας εκδιώχθηκε από την Καγκελαρία και ο Οικονόμου ανέλαβε την πολιτική, στρατιωτική και ναυτική διοίκηση του νησιού, δίνοντας την εντολή να μη γίνουν εκδικητικές βιαιότητες.
Η έλλειψη χρημάτων στο Ταμείο της Κοινότητας οδήγησε σε διεκδικήσεις από τους προκρίτους, που δέχτηκαν να συγκεντρώσουν «διά βιαίου εράνου» και να παραδώσουν το συνολικό ποσόν των 135.000 ισπανικών δίστηλων.
Ο πρώτος τη τάξει πρόκριτος Λάζαρος Κουντουριώτης, με άμετρα θιγμένο τον εγωισμό του, ποτέ δεν θα συγχωρούσε την πρωτοβουλία του Οικονόμου, γεγονός που απέδειξε και η απόλυτη άρνησή του να συγκυβερνήσει μαζί του το νησί, όταν ο τελευταίος του το ζήτησε.
Στη συνέχεια, ο Οικονόμου επιχείρησε να αντικαταστήσει στα πλοία τους πλοιάρχους που ήταν αφοσιωμένοι στους προκρίτους με ανθρώπους της προσωπικής του εμπιστοσύνης, κάτι το οποίο δεν πραγματοποιήθηκε τελικά, λόγω των σφοδρών αντιρρήσεων που συνάντησε, κυρίως, από τους πλοιοκτήτες καραβοκύρηδες.

 

Το Σάββατο 16 Απριλίου 1821…
Στις 16 Απρίλη 1821, Σάββατο της Διακαινησίμου, συγκεντρώθηκαν οι Υδραίοι όλων των τάξεων, έγινε δοξολογία υπέρ του Αγώνα από τον μητροπολίτη Γεράσιμο και, ενώ από τα πλοία ρίχνονταν κανονιοβολισμοί, υψώθηκε στο Διοικητήριο η επαναστατική σημαία, και η Ύδρα μπήκε επίσημα, αν και καθυστερημένα, στον Αγώνα.

 

Έρμαιο των διαθέσεων των προκρίτων…
Είναι γεγονός ότι ο Οικονόμου, αφοσιωμένος ολοκληρωτικά στα θέματα της Επανάστασης και στις ανάγκες του στόλου, δεν πρόσεξε όσο θα έπρεπε την προσωπική του πορεία, με συνέπεια η θέση του να αρχίζει, μέσω των ενεργειών των προκρίτων –ήταν έρμαιο των διαθέσεών τους–, να κλονίζεται σοβαρά.
Οι επισταμένες του προσπάθειες για την οργάνωση του στόλου με προκηρύξεις οργάνωσης των πλοίων, αλλά και σεβασμού του διεθνούς ναυτικού δικαίου, και ο περιορισμός της πειρατείας και της καταδρομής, στις οποίες ήταν συνηθισμένα τα ελληνικά πληρώματα, προκάλεσαν αφόρητη δυσαρέσκεια στους μέχρι τότε οπαδούς του, οι οποίοι, υποκινούμενοι εντέχνως από τους προκρίτους, άρχισαν να δυσανασχετούν εναντίον του μέχρι πρότινος αρχηγού τους.
Η σύλληψη από Υδραίους ενός τουρκικού πλοίου, που μετέφερε τον Οθωμανό Μουσελίμη με την οικογένειά
του στη Μέκκα, επέφερε την οριστική αφορμή της ρήξης.
Οι Τούρκοι αιχμάλωτοι κατεσφάγησαν από τα υδραίικα πληρώματα, που, επιστρέφοντας στην Ύδρα, ήθελαν να οικειοποιηθούν τα λάφυρα του πλοίου, παραβιάζοντας όχι μόνο τη διαταγή του Οικονόμου, αλλά και τον παλαιότερο κανονισμό περί διανομής των λειών. Όταν ο Οικονόμου αντέδρασε, οι οπαδοί του, σφόδρα δυσαρεστημένοι, προσεταιρίστηκαν και πάλι τους προκρίτους, ενώ ο ίδιος βρέθηκε στην κυριολεξία εγκαταλελειμμένος στην τύχη του.

 

Η σύλληψη…
Οργανώθηκαν λοιπόν η σύλληψη και η εξόντωση του Οικονόμου από τους Λάζαρο Παναγιώτα, Θεόφιλο Δρένια, Αντώνη Κριεζή και δέκα ακόμη ενόπλους Υδραίους, που όρμησαν στην Καγκελαρία και άρχισαν να τον πυροβολούν, καθώς και τους συγκεντρωμένους εκεί συντρόφους του. Ο ίδιος μπόρεσε τελικά να διαφύγει ζωντανός και να φθάσει στην περιοχή του Παλαμιδά, όπου όμως συνελήφθη και αναγκάστηκε να παραδοθεί.
Η εντολή των προκρίτων να μεταφερθεί ο Οικονόμου στην απέναντι ακτή στο Μετόχι και να θανατωθεί δεν τελεσφόρησε, αφού οι άνθρωποι που τον μετέφεραν πείστηκαν να τον αφήσουν ελεύθερο. Οι Κρανιδιώτες όμως, που τον φιλοξένησαν προσωρινά, αναγκάστηκαν τελικά να τον παραδώσουν. Έτσι, ο άτυχος Οικονόμου μεταφέρθηκε στο Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στον Φενεό (Φονιά), όπου και φυλακίστηκε.

 

Η απόδραση και ο Υψηλάντης….
Το ανήσυχο όμως πνεύμα του οραματιστή επαναστάτη δεν ησύχαζε. Κατά τη διάρκεια της Α΄ Εθνοσυνέλευσης, ειδοποιώντας τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη για τις μελλοντικές κινήσεις του, ο Οικονόμου κατορθώνει να δραπετεύσει από τη Μονή Φενεού με ένοπλη ομάδα συντρόφων του, αποφασισμένος
να πάει στο Άργος, για να καταγγείλει τους Κουντουριώτες και τα γενικότερα συμβάντα στην Ύδρα.
Οι Υδραίοι όμως, σε κοινό συμβούλιο με τους Πελοποννήσιους προκρίτους, κατορθώνουν να εξασφαλίσουν και την υπογραφή του Δημητρίου Υψηλάντη, τον οποίο έπεισαν για την επικινδυνότητα του Οικονόμου, και να ξεκινήσουν άμεσα απόπειρα σύλληψής του οργανωμένη από σώμα 70 ενόπλων ανδρών, υπό τις διαταγές του μεγαλοκοτζάμπαση του Αιγίου, Ανδρέα Λόντου.

 

Ο Κολοκοτρώνης δεν πρόλαβε…
Παρά την προσπάθεια του Κολοκοτρώνη, ο οποίος έστειλε τον στρατιωτικό διοικητή του Άργους Δημήτριο Τσώκρη, με σκοπό να προστατεύσει τον Υδραίο επαναστάτη και να τον συμφιλιώσει με τους προκρίτους, οι μισθοφόροι του Λόντου και του Χαραλάμπη είχαν προλάβει, δυστυχώς, να τον εντοπίσουν μεταξύ Άργους και Κουτσοποδίου, κοντά στον ποταμό Ξεριά· όταν αυτός αρνήθηκε να τους παραδοθεί, τον πυροβόλησαν άνανδρα και τον σώριασαν νεκρό.
Ο Τσώκρης, που έφθασε λίγη ώρα μετά, φρόντισε απλώς για τα της πρόχειρης επιτόπιας ταφής του, στις 16 Δεκεμβρίου 1821.
Ο αδικοχαμένος ήρωας Αντώνης Οικονόμου είναι γεγονός ότι καταδικάστηκε για πολλά χρόνια στην αφάνεια, σκόπιμα ίσως και συστηματικά από την επίσημη ιστοριογραφία. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι τα φύλλα του χειρόγραφου κώδικα των Πρακτικών της Κοινότητας της Ύδρας, κατά την περίοδο που διοικούσε το νησί ο Αντώνης Οικονόμου, είναι κομμένα με ψαλίδι!...
Ούτε αυτό όμως ούτε τίποτε άλλο στάθηκε ικανό να σβήσει από την ανθρώπινη συλλογική μνήμη τη μεγάλη αυτή πατριωτική μορφή και την πλήρη προσφοράς, ανιδιοτελή ιστορική της δράση.

 

*Η Ντίνα Αδαμοπούλου είναι ιστορικός-αρχειονόμος, Διευθύντρια Ι.Α.Μ. Ύδρας

Διαβάστε επίσης

Ύδρα: Επίσκεψη Υφυπουργού Ναυτιλίας κ. Κ. Κατσαφάδου στον Μητροπολίτη κ. Εφραίμ.Ύδρα

Στα πλαίσια  επίσκεψης του στην Ύδρα, ο Υφυπουργός Ναυτιλίας κ. Κώστας Κατσαφάδος επισκέφθηκε  τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη κ. Εφραίμ στα γραφεία  της Ιεράς Μητροπόλεως. Σχετικά στ...

Τον Αναπληρωτή Υπουργό Εσωτερικών Στ. Πέτσα συνάντησε ο Δήμαρχος Ύδρας Γ. ΚουκουδάκηςΎδρα

Toν Αναπληρωτή Υπουργό Εσωτερικών κ. Στυλιανό Πέτσα συνάντησε την Παρασκευή 23 Απριλίου ο Δήμαρχος Ύδρας Γιώργος Κουκουδάκης. Συζητήθηκαν τα προβλήματα του Δήμου, οι προτάσεις για ...

Ο Αντιδήμαρχος Ύδρας Μανώλης Καραμήτσος μιλά για την περιπέτεια της υγείας του με τον ΚορωνοϊόΎδρα

    Ο Αντιδήμαρχος Ύδρας Μανώλης Καραμήτσος μιλά για την περιπέτεια της υγείας του με τον Κορωνοϊό: "Επιτέλους ήρθαμε σπίτι μας και στις οικογένειες μας. Σας ευχαριστούμε όλους μα ...

Ο Δήμος Ύδρας τιμά την Παγκόσμια Ημέρα Υγείας με διαδικτυακή επιστημονική ημερίδα Ύδρα

  Ο  Δήμος Ύδρας  τιμά την  Παγκόσμια Ημέρα Υγείας  (07/04/2021) και το  Υγειονομικό Προσωπικό της Χώρας,  που δίνει τη μάχη της πρώτης γραμμής ενάντια στην πανδημία, με μια Διαδικ...