Ταξιδεύοντας χωρίς πυξίδα – Γράφει ο Γιώργος Κουλικούρδης για το Τοπικό Πολεδομικό Σχέδιο της Αίγινας /ΑΡΘΡΟ ΣΥΜΒΟΛΗΣ ΣΤΟΝ ΔΙΑΛΟΓΟ ΠΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2024 ΤΟΥ SARONIC MAGAZINE
Lead: Η μεγάλη ευκαιρία του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου για κοινά αποδεκτές λύσεις σε όλα τα μεγάλα θέματα ανάπτυξης, ευημερίας, ασφάλειας και κοινωνικής συνοχής της Αίγινας.
Γράφει ο Γιώργος Κουλικούρδης*
Η οικιστική, παραγωγική, ή άλλη ανάπτυξη της Αίγινας κατά τις προηγούμενες δεκαετίες εξελίχθηκε χωρίς πυξίδα και γνώμονα. Αυτό γιατί η μέχρι πρότινος διαίρεσή της σε ένα μικρό Δήμο και τέσσερεις Κοινότητες, καθιστούσε δύσκολη την εύρεση κοινά αποδεκτών λύσεων σε χρονίζοντα προβλήματα και υποδαύλιζε κοινά αποδεκτές αποφάσεις για το μέλλον του νησιού.
Με την ενοποίηση Κοινοτήτων και Δήμου (το 1997 με εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας), οι νέες Δημοτικές αρχές δεν φρόντισαν για τον καθορισμό ενός πλαισίου με κατευθυντήριες γραμμές, ώστε να ακολουθηθούν τουλάχιστον εφεξής. Εξαιρέσεις υπάρχουν πάντα. Η πρωτοβουλία εκπόνησης του χωροταξικού σχεδίου από τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθηνών το έτος 2007 είναι μία από αυτές. Η μελέτη προχώρησε στην καταγραφή των δεδομένων, συγκεντρώθηκε πολύ χρήσιμο υλικό αλλά η διαδικασία διακόπηκε χωρίς να έχει απτά αποτελέσματα.
Έχουν εκπονηθεί και άλλες χωροταξικές, επιχειρησιακές μελέτες, που χρησιμοποιήθηκαν περισσότερο σαν άλλοθι από την πολιτεία και παρέμειναν στα συρτάρια. Η μόνη συμβολή τους στην πρόοδο, ήταν ο διάλογος και ο προβληματισμός που αναπτύχθηκε κατά το χρόνο της εκπόνησής τους, που λειτούργησαν ευεργετικά ευαισθητοποιώντας ακόμα περισσότερο τους κατοίκους του νησιού, ώστε η Αίγινα να καταφέρει να διατηρήσει τη νησιωτικότητά της, τη φυσιογνωμία της, την αίγλη της και να συνεχίζει να αποτελεί τόπο έμπνευσης.
Οι χωροταξικές μελέτες είναι αυτές που αφού προβούν σε πλήρη ανάλυση των δεδομένων και τάσεων ( πληθυσμιακών, κοινωνικών, οικονομικών, κλπ) της περιοχής που πραγματεύονται, καθορίζουν την χωρική της οργάνωση, τις χρήσεις γης, τα όρια οικισμών και ρυμοτομικών σχεδίων, τους όρους δόμησης, την ανάπτυξη και τα μέτρα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.
Είναι δεδομένο ότι ένα νησί της έκτασης της Αίγινας με την ανάπτυξη που έχει σήμερα, δεν μπορεί να ταξιδεύει χωρίς πυξίδα, χωρίς μια τέτοια μελέτη ανά χείρας. Και αφού οι τοπικές αρχές τις θεωρούν πολιτικό κόστος, οι κυβερνήσεις προτάσσουν άλλες ανάγκες, έρχεται το μακρύ χέρι της Ευρωπαϊκής Ένωσης να υποχρεώσει την πολιτεία, να αναλάβει την πρωτοβουλία εκπόνησης χωροταξικών σχεδίων, χρηματοδοτούμενα από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Έτσι όπως έκανε με το κτηματολόγιο, όπως έκανε με τις δασικές εκτάσεις κ.α. ( οποιαδήποτε ομοιότητα είναι τυχαία)
ΤΟΠΙΚΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ (ΤΠΣ), ονόμασε τις μελέτες αυτές το ΥΠΕΝ και σε αυτό το σχεδιασμό έχει ενταχθεί και η ΑΙΓΙΝΑ. Φορέας υλοποίησης είναι το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος και χρονικά προσδιορίζεται, η σύμβαση του έργου να υπογραφεί περί την άνοιξη του 2025 με το μελετητικό γραφείο που έχει προκριθεί κατόπιν διαγωνισμού.
Ένα χρόνο μετά, την άνοιξη του 2026, οι μελετητές θα παρουσιάσουν τις προτάσεις και τα συμπεράσματά τους δημόσια. Με συνοπτικές χρονικά διαδικασίες θα γίνει η διαβούλευση για να ολοκληρωθεί η μελέτη σε έναν ακόμη χρόνο και να εγκριθούν οι τελικές αποφάσεις. Αποφάσεις που θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του νησιού μας και κατά συνέπεια στη ζωή μας, στην ευημερία μας, στην οικονομική μας ανάπτυξη, στην ασφάλειά μας, στην κοινωνική μας συνοχή που αποδομείται.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ
Αλλά για να έχουμε εικόνα του αντικειμένου της μελέτης - δράσης αυτής και να καταδειχθεί πόσο η συμμετοχή μας μπορεί να συμβάλλει στην διαμόρφωση των αποφάσεων αυτών, θίγω μερικές από τις θεματικές ενότητες του ΓΠΣ, αντλώντας από τα συσσωρευμένα χρονίζοντα προβλήματα, που απασχολούν τους κατοίκους του νησιού μας:
ΥΠΟΔΟΜΕΣ
Λιμάνια:
- Το λιμάνι της Αίγινας θα παραμείνει ως έχει ή όχι; Μήπως πρέπει να μετεξελιχθεί σε λιμάνι επιβατικό με ζώνη εξυπηρέτησης μικρών κρουαζιερόπλοιων; Υπάρχει η αναγκαιότητα εμπορικού λιμένα στο Λεόντι, όπως προβλέπει μελέτη στρατηγικού σχεδιασμού στα συρτάρια του Λιμενικού Ταμείου ή όχι;
Μαρίνες:
- Υπάρχει αναγκαιότητα κατασκευής τουριστικών λιμένων (μαρινών), ή οι ανάγκες ζήτησης θα μπορούσαν να εξυπηρετηθούν από τουριστικά καταφύγια που μπορούν να χωροθετηθούν στη βάση της ενίσχυσης της ανάπτυξης και άλλων περιοχών του νησιού που υστερούν, όπως η Σουβάλα (υπάρχει έτοιμη μελέτη κατασκευής τουριστικού καταφύγιου ), η Βαγία, η Βλυχάδα και οι Πόρτες, που μπορούν να υποδεχθούν μικρά λιμενικά έργα, σαν αυτό της Πέρδικας, καθώς διαθέτουν στοιχειώδη υποδομή;
Αποχέτευση:
- Θα υλοποιηθεί το φαραωνικό έργο που προβλέπει η υπάρχουσα μελέτη του Δήμου με τη μεταφορά των λυμάτων στη Λιγέα και την απόρριψη των επεξεργασμένων λυμάτων στη θάλασσα ή θα επιλεγεί η λύση της κατασκευής μικρών τοπικών, ευέλικτων και ενεργειακά αποδοτικών τριτοβάθμιων βιολογικών καθαρισμών, με πολύ καλή ποιότητα ανακυκλούμενου ύδατος και εύκολη διάθεσή του για άρδευση και εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα;
Οδοποιία:
- Απαιτούνται νέες διανοίξεις οδών π.χ. εφ΄ όσον λειτουργήσει εμπορικό λιμάνι στο Λεόντι;
- Πώς βελτιώνεται το υπάρχον δίκτυο π.χ. στη Σουβάλα χωρίς να περνά από την παραλία;
- Προτείνεται να υλοποιηθεί ο περιφερειακός δρόμος της πόλης της Αίγινας;
Συγκοινωνία – κυκλοφορία – εύρυθμη λειτουργία:
- θα εφαρμοστούν οι προτάσεις της εκπονηθείσας μελέτης Σχεδίου Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας ή τα χρήματα που διατέθηκαν θα πάνε στον κάλαθο των αχρήστων;
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
- Θα γίνει η χωροθέτηση εγκατάστασης για την ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων του νησιού ή θα συνεχίσουμε να μεταφέρουμε τα απορρίμματα δια θαλάσσης; (βλ. Ανακύκλωση)
- Θα προβλέπεται η αποκατάσταση των ανενεργών λατομείων, η προστασία του δασών μας, των ακτών, των ρεμάτων, υγροβιότοπων;
- Τι θα γίνει με το ρέμα των Αγίων Ασωμάτων που εκβάλλει μέσα στις αυλές των σχολείων μας; Θα ακολουθήσει το δρόμο που αυτό ξέρει για τη θάλασσα ή υπάρχουν άλλες βλέψεις;
- Θα χωροθετηθεί πάρκο για τις κεραίες της κινητής τηλεφωνίας ή θα εξακολουθήσουν να είναι μέσα στο κέντρο της πόλης, (στον παλιό ΟΤΕ, στη Θωμαΐδου κ.α. ), ή στους Λαζάρηδες από όπου διώχνουν τους κατοίκους από το χωριό τους;
- Θα οριοθετηθούν τα καταφύγια πανίδας και τα βοσκοτόπια;
Ενέργεια:
- Προκύπτει από τη μελέτη η αναγκαιότητα ενεργειακής αναβάθμισης του νησιού; και πώς;
- Η υπάρχουσα ανάγκη πάρκου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, θα χωροθετηθεί;
ΟΙΚΙΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ
Οικισμοί
- Θα καταδειχθούν οι πραγματικές πληθυσμιακές τάσεις ώστε να καταλήξει η μελέτη τεκμηριωμένα σε πιθανές επεκτάσεις ή όχι των οικισμών μας; (Μαραθώνας, Πόρτες, Κοντός, Λαζάρηδες, Ανιτσαίο, Κύλινδρας, Μεσαγρός, Αγία Μαρίνα, Άλωνες, Βαγία, Κυψέλη, Βαθύ, Σουβάλα, Άγιοι, Πέρδικα και Σφεντούρι )
- Θα αναζωογονηθούν και θα προστατευθούν οι πέτρινοι ορεινοί οικισμοί; θα προστεθούν σε αυτούς και όσοι δεν έχουν μέχρι σήμερα αναγνωριστεί, όπως Καπότηδες, Τζίκηδες, Βλάχηδες, Κανάκηδες, Γιαννάκηδες, Μπενάκηδες, Ψαχνή, Βλυχάδα και με τι όρια;
- Θα αναθεωρηθεί η ζώνη των καταργημένων οικισμών ή θα εξελίσσεται ως έχει;
- Θα βρεθεί λύση για την περιοχή της Αιγινίτισσας και του Προφήτη Ηλία;
- Θα καταργηθεί η εκτός σχεδίου δόμηση που και γιατί;
- Θα αποδοθούν οι εκτός σχεδίου εκτάσεις στους «στρατηγικούς επενδυτές» όπως προβλέπουν τα κυβερνητικά σχέδια προς τέρψη τους, για να ξεφυτρώνουν στο πουθενά του νησιού νέοι οικισμοί;
- Θα επιτραπεί η ιδιωτική πολεοδόμηση;
- Θα σταματήσει ο οικισμός «των διανοουμένων και καλλιτεχνών» να αμαυρώνει τον τίτλο του;
- Θα δοθεί οριστική λύση με τις εκτάσεις του Ταμείου Εθνικού Στόλου (ΤΕΣ) στην Πέρδικα και τον Τούρλο; Είναι ή όχι ιστορικός πλούτος και μνήμη της χώρας, τα σωζόμενα οχυρά τους;
Ρυμοτομικό Αίγινας:
- Θα προταθεί η αυταπόδεικτη αναγκαιότητα αναθεώρησης του ρυμοτομικού σχεδίου της πόλης μας, που έχει σχεδιαστεί από το έτος 1898; (ναι καλά διαβάζετε!)
- Θα προχωρήσει η οριοθέτηση του Ιστορικού Κέντρου της Αίγινας;
- Θα προστατευθεί ο εναπομείνας αρχιτεκτονικός πλούτος της πόλης μας;
- Θα τρέξει η ενταγμένη στο πράσινο ταμείο μελέτη των Καποδιστριακών διαδρομών και του μετώπου της παραλίας;
- Θα απαλλοτριωθούν τα βράχια του Κουτρούμπεη με φερόμενη ιδιοκτήτρια Τράπεζα ή κάποια μέρα θα αδειοδοτηθεί από το ΥΠΠΟ για «στρατηγική επένδυση» και αυτή;
- Θα εφαρμοστεί η πρόσφατα εκπονηθείσα από τον Δήμο μελέτη απαλλοτριώσεων, που προβλέπει, προς τέρψη των αδαών, απαλλοτρίωση ζώνης 20 μέτρων περιμετρικά του σχεδίου πόλης;
- Θα καταγραφούν και προστατευτούν όλοι οι δημόσιοι χώροι;
Ανάπτυξη
πρωτογενής τομέας:
- Ποια τα προτεινόμενα μέτρα ενίσχυσης και προστασίας της φυστικοκαλλιέργειας και των παραγωγών;
- Υπάρχει περιθώριο ανάπτυξης νέων καλλιεργειών ή άλλων μεθόδων καλλιέργειας;
- Αντίστοιχα για την πτηνοτροφία, κτηνοτροφία , αλιεία
δευτερογενής τομέας:
- Με βάση τη φέρουσα ικανότητα του νησιού πόσο μπορεί να αναπτυχθεί η οικοδομική δραστηριότητα και για πόσο καιρό μπορεί να αποτελεί βασικό τομέα ανάπτυξης;
- Θα βρεθεί η κατάλληλη περιοχή για την χωροθέτηση ζώνης βιοτεχνίας για μεταποίηση, για παραγωγικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες; (οικοδομής κλπ )
- Οι ζώνες αυτές θα αποτελούν οργανωμένη περιοχή ή θα διασπαρούν;
- Απαιτείται χωροθέτηση δεύτερης ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης;
Τουρισμός
- Η Αίγινα, στο νέο προτεινόμενο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό, έχει καταταγεί στην κατηγορία Β των αναπτυγμένων τουριστικά περιοχών. Το ΓΠΣ υποχρεούται να εναρμονιστεί με αυτό. Οι συνέπειες ποιες είναι;
- Τουρισμός, ο ισχυρότερος τομέας ανάπτυξης και στήριξης της οικονομίας μας, που θα πρέπει να εξειδικευτεί για να αποκτήσει ισχυρή ταυτότητα αξιοποιώντας τα χαρακτηριστικά που προσφέρει αφειδώς το νησί.
Εκπαίδευση
- Μετά την προσωρινή μεταστέγαση του Α΄ Γυμνάσιου Αίγινας στις κτιριακές εγκαταστάσεις του ΕΠΑΛ και το διαχωρισμό του από το Λύκειο, δεν έχει ξανακουστεί ψίθυρος για νέο κτίριο. Το νέο ΓΠΣ θα έχει να προτείνει χώρο εγκατάστασης του Γυμνάσιου;
Αθλητισμός
- Οι αθλητικές εγκαταστάσεις είναι ανεπαρκείς. Χρόνια τώρα αναζητείται χώρος για το κλειστό γήπεδο μπάσκετ – βόλεϊ και δεν βρίσκεται. Θα πρέπει να χωροθετηθεί, όπως και το κολυμβητήριο. Θα μπορούσαν αυτά και όλες οι άλλες αθλητικές δραστηριότητες να συγκεντρωθούν σε ένα χώρο και ποιο; όπως κατά καιρούς έχει συζητηθεί
- Η χωροθέτηση εγκαταστάσεων ναυταθλητισμού θα προβλεφθεί;
Ιστορικό περιβάλλον – μνημεία
- Θα αξιολογηθεί όσο πρέπει από τους μελετητές ο τεράστιος πολιτισμικός μας πλούτος που διατρέχει όλες τις ιστορικές περιόδους με πιο πρόσφατη αυτή της ίδρυσης του νεότερου Έθνους μας; Θα συνεπάρει τους μελετητές σε δημιουργικό οίστρο, προς όφελος των κατοίκων της Αίγινας;
Για όλα αυτά τα θέματα καθώς και πολλά άλλα που δεν είναι δυνατόν να θιγούν στο φιλόξενο Saronic Magazine, θα πρέπει να ανοίξει ένας διάλογος, που θεωρώ ότι θα βοηθήσει τους στόχους αυτής της μελέτης.
- Ο Γιώργος Κουλικούρδης είναι πολιτικός μηχανικός
