O αεικίνητος δημιουργός δηλώνει απερίφραστα ότι ο έρωτάς του με την Αίγινα δεν τον… αφήνει να δει τα ελαττώματά της.
Συνέντευξη στην Μαίρη Αδαμοπούλου
Μόλις έχει βγει από το εργαστήριό του. Τα χέρια του. Ετοιμάζει καφέ και, έχοντας μπροστά μας τα νερά του Σαρωνικού να λαμπυρίζουν στο φως του ήλιου, ξεκινάμε με τον Κώστα Βαρώτσο τη συζήτηση για το καλοκαιρινό τεύχος του «Saronic Magazine».
«Εδώ, πια, είναι το σημείο αναφοράς μου. Θεωρώ τρομερά τυχερό τον εαυτό μου. Πρώτον, διότι κατάφερα να έχω μία βάση, ένα σπίτι, ένα δικό μου κομμάτι γης πάνω στον πλανήτη, το οποίο βρίσκεται στο καλύτερο μέρος. Έχω μπροστά μου τον Σαρωνικό, μια θάλασσα στην οποία έχει γραφεί Ιστορία αιώνων. Έχουν γίνει μεγάλες ναυμαχίες και στον βυθό της έχουν χαθεί εκατοντάδες πλοία. Για μένα είναι ο απόλυτος τόπος» λέει ο διεθνώς αναγνωρισμένος γλύπτης για το καταφύγιο που απέκτησε στην Αίγινα πριν από 19 χρόνια.
Αεικίνητος και σε διαρκή δημιουργική εγρήγορση, ο Κώστας Βαρώτσος, αν και το τελευταίο διάστημα βρισκόταν συχνά στην Αθήνα –μέχρι να ολοκληρωθεί και να εγκαινιαστεί η νέα, μνημειακών διαστάσεων, εγκατάστασή του, υπό τον τίτλο «Κιβωτός Εθνικής Μνήμης» στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας–, με την πρώτη ευκαιρία άφηνε τα πάντα πίσω του, για να περάσει έστω και μία ημέρα στο σπίτι του στην Αίγινα. Ο λόγος;
«Στο νησί αυτό ένιωσα την ηδονή της ανακάλυψης. Και ξέρετε τι ανακάλυψα; Ότι η ζωή είναι ωραία. Μέχρι το 2006 δεν το γνώριζα. Βρισκόμουν σε έναν διαρκή πόλεμο και έδινα... μάχες από το Μαϊάμι ως τα Απέννινα Όρη, στην Ιταλία, για να επιβλέψω τη δημιουργία νέων, μεγάλης κλίμακας, έργων μου. Οδηγούσα για ώρες σε έναν αυτοκινητόδρομο ή βρισκόμουν ξημερώματα σε ένα αεροδρόμιο, περιμένοντας την επόμενη πτήση. Εδώ ανακάλυψα ότι μπορώ να κάνω όλα αυτά που θέλω, αλλά με ωραίο τρόπο, με χαρά.
Η Αίγινα με βοήθησε να ξαναβρώ το εργαστήριό μου. Για 15 χρόνια δεν είχα ατελιέ. Δημιουργούσα κάθε έργο στον τόπο που πήγαινα, κι όταν χρειαζόταν να κάνω μικρά ή μεσαία έργα για εκθέσεις, μου έδιναν τους χώρους τους οι σιδεράδες με τους οποίους συνεργαζόμουν. Θεωρούσα το ατελιέ έναν εφιάλτη. Βίωνα την τραγωδία του λευκού τελάρου. Στεκόμουν απέναντί του και δεν ήξερα τι να κάνω. Ήταν βασανιστήριο.
Με καταπίεζε και, κάθε φορά, έβγαινα χάλια. Εδώ, όμως, αισθάνομαι καλά. Δοκιμάζω γρήγορα νέες ιδέες, φτιάχνω μικρά έργα, βάζω σε σειρά όσα σκέφτομαι, και μετά φεύγω» εξηγεί.
Και παραδέχεται πως, παρότι αγαπούσε την Αίγινα και τη συμπεριελάμβανε απαραιτήτως στις ιστιοπλοϊκές του εξορμήσεις, δεν έπαιξε ρόλο στην επιλογή του το γεγονός ότι το νησί διέθετε πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα. Ούτε το ότι ήδη είχαν αφήσει έντονο το αποτύπωμά τους καλλιτέχνες όπως ο Γιάννης Μόραλης και ο Νίκος Νικολάου – γεγονός που αγνοούσε, όπως λέει, και το ανακάλυψε αργότερα.
«Για την εγκατάστασή μου στην Αίγινα φέρει αποκλειστικά την ευθύνη ο Σταύρος Ξαρχάκος» σχολιάζει με χιούμορ· θυμάται ακόμη το τηλεφώνημα του συνθέτη – και γείτονά του πλέον. «Μου ανακοίνωσε ότι είχε ήδη συμφωνήσει, εκ μέρους μου, την αγορά της συγκεκριμένης έκτασης, αφήνοντάς με εμβρόντητο, καθώς εγώ βρισκόμουν στη Νέα Υόρκη. Δεν έχω μετανιώσει ούτε στιγμή, διότι το νησί δεν έχει λεηλατηθεί από τον τουρισμό. Έχει τη δική του οικονομία και τη δική του ζωή. Δεν είναι, δηλαδή, ένας τουριστικός βράχος που ζει από τις παραλίες.
Πολλοί λένε ότι πρέπει να φτιάξουμε ένα καλύτερο λιμάνι. Δεν θέλω, διότι το καλύτερο και μεγαλύτερο λιμάνι συνεπάγεται κρουαζιερόπλοια. Ας μην έρχονται και πολλοί άνθρωποι. Δεν πειράζει. Το όποιο ελάττωμα ας λειτουργήσει αποτρεπτικά, για να καταφέρουμε να προστατεύσουμε τη φυσιογνωμία της Αίγινας, ώστε να μην καταλήξει σαν τη Μύκονο και τη Σαντορίνη» υποστηρίζει, αν και γνωρίζει ότι οι απόψεις του ενδεχομένως θα ενοχλήσουν, γεγονός που δεν δείχνει να τον προβληματίζει, αφού είναι συνηθισμένος να βρίσκεται στο επίκεντρο με δηλώσεις που πυροδοτούν σχόλια και αντιθέσεις.
Η «Κιβωτός» του Έθνους στην Εθνική Άμυνα
Στο τραπέζι που βρίσκεται μπροστά μας υπάρχει ένας σωρός από αποκόμματα εφημερίδων και εκτυπώσεις από δημοσιεύματα ιστοσελίδων σχετικά με το πλέον πρόσφατο έργο του, την εγκατάσταση στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, αλλά και την έκθεσή του υπό τον τίτλο «Η αλήθεια είναι πάντα κάποια άλλη», στη βιβλιοθήκη «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας» της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθήνας (έως τις 7 Σεπτεμβρίου), επί της οδού Ακαδημίας. Το βλέμμα πέφτει σε έναν από τους εγκωμιαστικούς τίτλους για την εντυπωσιακής κλίμακας «Κιβωτό» του –έναν γυάλινο λαβύρινθο, στον οποίο έχουν χαραχθεί κατ’ αλφαβητική σειρά τα ονόματα και των 121.692 πεσόντων σε πολεμικές συγκρούσεις από γεννήσεως του Νεοελληνικού Κράτους–, η οποία βρήκε τη θέση της στον περιβάλλοντα χώρο του ΥΕΘΑ, κατόπιν πρόσκλησης του αρμόδιου υπουργού, Νίκου Δένδια. Και δίνεται η αφορμή, ώστε η συζήτηση να στραφεί αναπόφευκτα προς τις δυσκολίες και τις προκλήσεις που συνάντησε κατά τη δημιουργία του.
«Η σημασία των 121.692 πεσόντων σε όλους τους πολέμους της Ελλάδας είναι ένα γεγονός το οποίο, κατά τη γνώμη μου, είναι σημείο αναφοράς για τη σημασία της ύπαρξης του έθνους. Δεν ήθελα να στήσω ένα επιτύμβιο μνημείο, αλλά να δώσω στους ίδιους τους νεκρούς έναν πρωταγωνιστικό ρόλο. Να τους βάλω να υπάρχουν στον πραγματικό χρόνο και χώρο. Να περπατά ο επισκέπτης ανάμεσα στα ονόματα που αιωρούνται γύρω του και να νιώθει ότι συνυπάρχουν πλάι του, σαν να τον αγκαλιάζουν. Δεν είναι, επίσης, ένα μνημείο που αναφέρεται στον πόλεμο. Αντιθέτως· όταν το περιδιαβείς, συνειδητοποιείς τη σημασία της ειρήνης. Σου υπενθυμίζει ότι πρέπει να κάνεις τα πάντα για να τη διατηρήσεις» υποστηρίζει ο δημιουργός του «Δρομέα».
Τον ενοχλεί που οι περισσότεροι τον έχουν ταυτίσει με το συγκεκριμένο γλυπτό του, ενώ εκείνος έχει δημιουργήσει σημαντικά έργα σε πολλές πόλεις της Ελλάδας και του εξωτερικού;
Ο «Δρομέας»
«Κάθε άλλο» λέει και θεωρεί ότι το συγκεκριμένο έργο λειτούργησε καταλυτικά, ώστε να αποκτήσει ο ίδιος τη δυνατότητα να έχει αδιαμεσολάβητη επικοινωνία με το κοινό, χωρίς τις παρεμβάσεις των ανθρώπων της τέχνης.
Κι αν ο «Δρομέας», με την τοποθέτησή του στην Αθήνα, προκάλεσε πόλεμο, μια μικρότερης κλίμακας μάχη δεν απέφυγε ούτε όταν το 2009 εγκατέστησε την «Πύλη της Αίγινας», μία, ύψους 5 μέτρων, γυάλινη πόρτα που υποδέχεται και αποχαιρετά τους επισκέπτες στο λιμάνι του νησιού.
«Συμβαίνουν αυτά στις τοπικές κοινωνίες. Έχουν περάσει πολλά χρόνια και τα έχω συγχωρήσει όλα, διότι τώρα όλοι την αγαπάνε την Πύλη και τη θέλουν. Το πρόβλημα για μένα τότε ήταν ότι η κόρη μου, η Χριστίνα, ερχόταν στο σπίτι κλαίγοντας, επειδή όλη αυτή η τοξικότητα είχε περάσει και στο σχολείο» θυμάται.
Η Αίγινα
Δεν υπάρχει κάτι που να τον ενοχλεί στην Αίγινα; Κάτι που θα ήθελε να το αλλάξει;
«Όταν είσαι ερωτευμένος με μια γυναίκα, είναι δύσκολο να δεις τα ελαττώματά της –κι εγώ είμαι ακόμα ερωτευμένος με την Αίγινα–, οπότε ακόμα και τα ελαττώματά της τα βλέπω ως προτερήματα. Και θα σας πω ένα παράδειγμα: πολλοί γκρινιάζουν για τους δρόμους – εγώ πάλι ποτέ. Τους ανταπαντώ: “Τι προτιμάτε; Έναν τέλειο δρόμο, σαν τους ελβετικούς, που μόλις παρκάρεις λίγο στραβά σου κόβουν κλήση, ή να έχει και καμιά λακκούβα, αλλά να μπορείς να παρκάρεις και λίγο περίεργα στην άκρη του δρόμου;”. Προσωπικά, προτιμώ την αίσθηση ελευθερίας που προκύπτει από τη χαοτική κατάσταση της ελληνικής κουλτούρας. Όλα εξαρτώνται από το επίπεδο ελευθερίας που χρειάζεσαι στη ζωή. Κι όταν θέλεις να έχεις μεγάλη ελευθερία, πρέπει να είσαι έτοιμος και για τα αρνητικά που συνεπάγεται αυτή η κατάσταση. Πιστεύω πάρα πολύ στην ελευθερία. Δεν αντέχω την υπερνομοθεσία της Δύσης».
Αν γινόταν δήμαρχος Αίγινας για έναν μήνα, τι θα άλλαζε; «Θα χάλαγα ακόμη περισσότερο τους δρόμους. Πιστέψτε με, δεν κάνω για δήμαρχος.
Πιστεύω στην τοπική αυτοδιοίκηση, ξέρω πώς λειτουργεί και θεωρώ ότι είναι ο πιο γοητευτικός τρόπος να κάνεις πολιτική. Οι δήμαρχοι, όμως, πρέπει να έχουν ένα βασικό χαρακτηριστικό: να είναι νέοι άνθρωποι. Να έχουν όρεξη και δύναμη να δουλέψουν για τον τόπο. Να μπορούν να τρέξουν παντού και να δουλεύουν παράλληλα πολλά διαφορετικά πρότζεκτ.
Θα μπορούσα να είμαι μουσικός, ιστιοπλόος, αστροναύτης. Υπάρχουν και κάποιες φορές που αισθάνομαι αισιόδοξος, και λέω στον εαυτό μου ότι θα μπορούσα να γίνω και δήμαρχος. Σε μια επόμενη ζωή, όμως».
Από την άντυπη έκδοση του Saronic Magazine
