Ο Παναγιώτηε Κουκούλης χτυπάει τις "καμπάνες": Βαρυσήμαντη έρευνα για την κίνηση στα λιμάνια της Αίγινας, τάσεις - προτάσεις

Μια βαρυσήμαντη μελέτη του πρώην δήμαρχου Αίγινας Τάκη Κουκούλη, φέρνει σήμερα στη δημοσιότηα το Saronic Magazine. Μια μελέτη που ανατρέχει στα επίσημα στοιχεία για την κίνηση στα λιμάνια της Αίγινας στο πρόσφατο διάστημα της 5ετίας 2019 - 2025, για να εμβαθύνει και να εξάγει στη συνέχεια κρίσιμα συμπεράσματα για τις διαγραφόμενες τάσεις, οι οποίες αφορούν την καθημερινότητα και τη ζωή των ανθρώπων, κατοίκων και επισκεπτών σε αυτό το ευλογημένο ιστορικό νησί, για το οποίο όμως μάλλον ήγγικεν η ώρα να χτυπήσουν οι καμπάνες για το παρόν και το μέλλον του, ειδικά ενόψει του επερχόμενου Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου.  

Η κίνηση στα λιμάνια της Αίγινας από το 2019 στο 2024 - Τάσεις, συμπεράσματα και προτάσεις

1. Εισαγωγή - Γενικά

Η παρούσα ανάλυση βασίζεται στα δεδομένα που αφορούν την κίνηση στα λιμάνια της Αίγινας κατά τα έτη 2019 και 2024. Στόχος είναι η καταγραφή και η αξιολόγηση των τάσεων που προκύπτουν, η ανάδειξη κρίσιμων μεταβολών και η εξαγωγή συμπερασμάτων που μπορούν να υποστηρίξουν την ορθολογική λήψη αποφάσεων, ειδικά ενόψει της εκπόνησης του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου Αίγινας – Αγκιστρίου.

Τα στοιχεία βασίζονται στην επεξεργασία των ημερήσιων δελτίων κίνησης των λιμανιών της Αίγινας που συντάσσει το Λιμεναρχείο Αίγινας και κοινοποιεί στο Λιμενικό Ταμείο.

Τα στοιχεία που προκύπτουν  είναι πολλαπλά χρήσιμα. Μας δίνουν πληροφορίες ανά ημέρα για τις αφίξεις και αναχωρήσεις των πλοίων, των επιβατών και των οχημάτων, αλλά δίνουν και σαφείς εκτιμήσεις για την διακύμανση του πληθυσμού της Αίγινας. Και τούτο διότι τα πλοία της συγκοινωνίας είναι σχεδόν το αποκλειστικό μέσο επικοινωνίας του νησιού με τον υπόλοιπο γεωγραφικό χώρο. Τυχόν άλλες μετακινήσεις με ιδιωτικά μέσα αντιπροσωπεύουν ένα ελάχιστο και αμελητέο ποσοστό στο σύνολο των μετακινήσεων.

Παρά τις υπάρχουσες ελλείψεις στην πληρότητα των στοιχείων των δελτίων κίνησης, τα δεδομένα που αναλύθηκαν δίνουν σαφή και χρήσιμα στοιχεία για την κίνηση στα λιμάνια και την διακύμανση του πληθυσμού στη διάρκεια του έτους, καθώς και τις αλλαγές που παρατηρήθηκαν μεταξύ 2019 και 2024.

Με αφορμή τις διακυμάνσεις του πληθυσμού γίνεται μια πρώτη προσέγγιση συσχετισμού με τις κατοικίες στην Αίγινα και τις μεταβολές του πλήθους των κατοικιών στην δεκαετία 2011-2021.

2. Επιβάτες και οχήματα ανά λιμένα

• Επιβάτες
• Το 2024 το σύνολο των επιβατών που διακινήθηκαν στους λιμένες της Αίγινας ξεπέρασε τα 2 εκατομμύρια, παρουσιάζοντας αύξηση 16,3% σε σύγκριση με το 2019.
• Αξιοσημείωτη είναι η αύξηση στα λιμάνια Σουβάλας και Αγίας Μαρίνας. Ειδικά η αύξηση των επιβατών στο λιμάνι της Αγίας Μαρίνας ανήλθε στο 302% , και οφείλεται στην δρομολόγηση των ταχυπλόων στο συγκεκριμένο λιμάνι.
• Αξιοσημείωτη είναι και η αύξηση κατά 32,7% των διακινούμενων επιβατών από το λιμάνι της Σουβάλας

• Οχήματα
• Το σύνολο των οχημάτων που διακινήθηκαν μέσω των λιμένων της Αίγινας το 2024 ξεπέρασε τις 320 χιλιάδες, σημειώνοντας αύξηση 7,9% σε σύγκριση με το 2019.
• Τα διακινούμενα οχήματα από το λιμάνι της Σουβάλας αυξήθηκαν κατά 30,3%

3. Η μεγάλη επιβάρυνση στο λιμάνι της Αίγινας

Το λιμάνι της Αίγινας δέχεται τον μεγαλύτερο όγκο επιβατών και οχημάτων. Το 2024 το 93,5% του συνόλου των επιβατών και το 91,3% των οχημάτων διακινήθηκαν μέσω του λιμανιού της Αίγινας.

Υπενθυμίζουμε ότι το λιμάνι της Αίγινας  αποτελεί αρχαιολογικό χώρο μεγάλης ιστορικής σημασίας αλλά και με τους σχετικούς περιορισμούς σε επεμβάσεις.

Επίσης, η πόλη και ειδικότερα το παραλιακό μέτωπο με την ιστορική και αισθητική αξία, αποτελούν το κέντρο της οικονομικής και κοινωνικής ζωής για ολόκληρο το νησί.

Είναι κοινή εμπειρία ότι ο αυξημένος φόρτος επιβατών και οχημάτων υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής όλων, καθώς η κυκλοφοριακή συμφόρηση, η έλλειψη χώρων στάθμευσης, ο ενοχλητικός θόρυβος και η δυσκολία μετακίνησης προκαλούν μεγάλη ταλαιπωρία.

Τα ποσοτικά στοιχεία που παρατίθενται παρακάτω απλώς επιβεβαιώνουν την υφιστάμενη κατάσταση υποβάθμισης.

Στοιχεία για το λιμάνι της Αίγινας για το έτος 2024:

• Διακινούμενοι επιβάτες:
  • Το σύνολο των επιβατών (αφίξεις και αναχωρήσεις) ανήλθε στους 1.972.592
  • Το πλήθος αυτό των επιβατών είναι περίπου 300 φορές μεγαλύτερο από το σύνολο των μόνιμων κατοίκων της πόλης
  • Περισσότερες από τις μισές ημέρες του έτους οι διακινούμενοι επιβάτες ήταν πάνω από 5.000 επιβάτες/ημέρα
  • Η μέγιστη ημερήσια κίνηση ανήλθε στους 14.277 επιβάτες στις 9/11/2024 (Αγίου Νεκταρίου)
• Διακινούμενα οχήματα:
  • Το σύνολο των οχημάτων κάθε κατηγορίας (επιβατικά ΙΧ, φορτηγά κάθε μεγέθους, λεωφορεία, δίτροχα) πλησίασε τις 300 χιλιάδες (292.236 οχήματα)
  • Τις μισές περίπου ημέρες η κίνηση ήταν πάνω από 700 οχήματα/ημέρα
  • Η μέγιστη ημερήσια κίνηση πλησίασε τις 2 χιλιάδες οχήματα (1.973 οχήματα στις 6/5/2024, Δευτέρα του Πάσχα)
  • Όλα τα ανωτέρω μεγέθη χωρίς να συνυπολογίζουμε τα οχήματα που καταφθάνουν στο λιμάνι για να αποβιβάσουν ή να παραλάβουν διακινούμενους επιβάτες
• Κινήσεις πλοίων (αφίξεις και αναχωρήσεις):
  • Τις μισές περίπου ημέρες οι κινήσεις (κατάπλοι/απόπλοι) ήταν πάνω από 30/ημέρα
  • Ο μέγιστος αριθμός ήταν 100 κινήσεις (στις 25/7 και στις 17/7/2024)
  • Όλες οι ανωτέρω κινήσεις στον περιορισμένο αριθμό κρηπιδωμάτων και προβλητών του λιμανιού της Αίγινας

Είναι πέραν αμφιβολίας ότι η κίνηση στο λιμάνι της Αίγινας υπερβαίνει κατά πολύ την λειτουργική ικανότητα του λιμανιού και της πόλης. Οι προοπτικές μάλιστα είναι ιδιαίτερα δυσμενείς καθώς η διαφαινόμενη τάση είναι η περαιτέρω αύξηση των επιβατών και των οχημάτων (14,0% αύξηση των επιβατών και 5,6% αύξηση των οχημάτων από το 2019 στο 2024). Οι επιπτώσεις είναι σαφώς εις βάρος της ποιότητας ζωής των κατοίκων αλλά και της ανάπτυξης και ευημερίας του νησιού. Επείγει η ελάφρυνση του λιμανιού.

Θεωρώ ότι η είναι επίκαιρη και αναγκαία η ανάληψη δράσης για την υλοποίηση της κατασκευής του λιμανιού στο Λεόντι. Είναι η λύση που συζητείται εδώ και δεκαετίες. Είναι η σαφής κατεύθυνση που θέτει το Νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας – Αττικής (Ν. 4277/2014): «η βελτίωση της θαλάσσιας σύνδεσης της Αίγινας με τη μεταφορά των πορθμειακών και θαλάσσιων εμπορευματικών συνδέσεων στο Λεόντι, καθώς και των εσωτερικών οδικών συνδέσεων του νησιού.»

4. Η διακύμανση του πληθυσμού

Τα δεδομένα

Λαμβάνοντας υπόψη το ισοζύγιο αφίξεις – αναχωρήσεις κάθε ημέρας, υπολογίζουμε την μεταβολή τού αριθμού των ατόμων που διανυκτερεύουν εν σχέσει με την προηγούμενη ημέρα. Έχοντας ως βάση τον πληθυσμό των μόνιμων κατοίκων, ο οποίος σύμφωνα με την απογραφή του 2021 ήταν 12912 άτομα, προσδιορίζουμε μέρα με την ημέρα το πλήθος των ατόμων που διανυκτερεύουν δηλαδή τον πληθυσμό της Αίγινας.  

Είναι προφανές ότι τα υπολογιζόμενα μεγέθη δεν είναι απολύτως ακριβή. Είναι, όμως, εκτιμήσεις επαρκείς όσον αφορά την τάξη μεγέθους και τις παρατηρούμενες τάσεις.

Πληθυσμός Αίγινας 2019 και 2024 (εκτίμηση)

• Είναι αξιοσημείωτο ότι, ενώ ο αριθμός των διακινούμενων επιβατών το 2024 είναι αυξημένος κατά 16,2% σε σύγκριση με το 2019, αντίθετα ο πληθυσμός (τα άτομα που διανυκτερεύουν) παρουσιάζει σαφή μείωση:
  • Ο μέσος όρος του πληθυσμού μειώνεται κατά 16,4%
  • Ο μέγιστος αριθμός των ατόμων που διανυκτερεύουν μειώνεται από τις 44.979 το 2019 στα 36.391 το 2019. Μείωση κατά 18,7%
  • Ο μέγιστος πληθυσμός παρατηρήθηκε, τόσο το 2019, όσο και το 2024, στις 15 Αυγούστου του αντίστοιχου έτους.
• Η διακύμανση του πληθυσμού ανά ημέρα, απεικονίζεται στο κατωτέρω διάγραμμα. Είναι σαφείς οι κορυφές (Σαββατοκύριακα, Καθαρή Δευτέρα, 25^η Μαρτίου, Πάσχα, Αγ. Πνεύματος, καλοκαίρι, 28^η Οκτωβρίου, Αγ. Νεκταρίου)

Αναλύθηκε επίσης και η εξέλιξη στις διανυκτερεύσεις των επισκεπτών, δηλαδή εκείνες που προκύπτουν μετά από αφαίρεση των μόνιμων κατοίκων. Οι εκτιμήσεις παρατίθενται στον ακόλουθο πίνακα:

Διανυκτερεύσεις επισκεπτών 2019 και 2024 (εκτίμηση)

• Παρά την αύξηση των αφικνούμενων επιβατών κατά 16,2%, η εκτίμηση για τις διανυκτερεύσεις των επισκεπτών δείχνει σημαντική μείωση κατά 43,3%
• Αντίστοιχη είναι και η μείωση κατά 51,2% των διανυκτερεύσεων ανά αφικνούμενο επιβάτη, από 2,9 το 2029 στις 1,4 το 2024.

Η αύξηση των αφικνούμενων επιβατών με παράλληλη μείωση των διανυκτερεύσεων υποδηλώνει αύξηση των ημερήσιων επισκεπτών, δηλαδή των επιβατών που φθάνουν και αναχωρούν την ίδια ημέρα. Μια προσεγγιστική εκτίμηση επαληθεύει αυτήν την υπόθεση:

Το γεγονός της μείωσης των διανυκτερεύσεων το 2024 ενώ ο αριθμός των επιβατών αυξήθηκε, με παράλληλη αύξηση των αυθημερόν επισκεπτών, χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση ώστε να ανιχνευθούν οι αιτίες αλλά και να εκτιμηθούν οι συνέπειες στην τοπική οικονομία και γενικότερα στην ανάπτυξη του νησιού.

5. Ο πληθυσμός και οι κατοικίες

Ο μέγιστος πληθυσμός της Αίγινας στα δύο έτη που αναλύονται, παρατηρήθηκε, όπως προαναφέρθηκε, στις 15 Αυγούστου του αντίστοιχου έτους και ήταν 44.749 άνθρωποι το 2019 και 36.391 το 2024.

 Ο πληθυσμός αυτός αποτελείται από τους μόνιμους κατοίκους, τους τουρίστες που επισκέπτονται την Αίγινα και διανυκτερεύουν για 1 ή περισσότερες νύχτες και τους παραθεριστές, δηλαδή εκείνους που έχουν δεύτερη/εξοχική κατοικία στην Αίγινα.

Δεν είναι δυνατόν να γνωρίζουμε επακριβώς την αναλογία κάθε μιας από τις ανωτέρω κατηγορίες στο σύνολο των διανυκτερεύσεων. Μια ικανοποιητική προσέγγιση αυτής της αναλογίας μπορεί να επιτευχθεί με την συσχέτιση των διανυκτερευόντων με τις κατοικίες και τα λοιπά καταλύματα στην Αίγινα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Αρχής οι κατοικίες στην Αίγινα είναι (απογραφή 2021):

Ορισμένες από τις κενές κατοικίες διατίθενται για βραχυχρόνια μίσθωση. Οι κατοικίες αυτές εκτιμώνται στις 830. Η εκτίμηση αυτή βασίσθηκε στην πληροφόρηση από τον ιστότοπο της Airbnb (στις αρχές Ιουνίου 2025 εμφανίζονταν προς ενοικίαση στην Αίγινα 690 κατοικίες) με προσαύξηση κατά 20% για κατοικίες που προσφέρονται από άλλες πλατφόρμες ή μισθώνονται με άλλους τρόπους.

Με την υπόθεση ότι οι κατοικίες διαθέτουν κατά μέσον όρο 3 κλίνες ανά κατοικία, οι διαθέσιμες κλίνες στην Αίγινα είναι (εκτίμηση):

Ο μέγιστος αριθμός των διαθέσιμων κλινών εκτιμάται στις 48.582 (με βάση την απογραφή κατοικιών του 2021). Ο μέγιστος πληθυσμός της Αίγινας στα δύο έτη που αναλύονται, παρατηρήθηκε, όπως προαναφέρθηκε, στις 15 Αυγούστου του αντίστοιχου έτους και ήταν 44.749 άνθρωποι το 2019 και 36.391 το 2024. Δηλαδή το ποσοστό κάλυψης των διαθέσιμων κλινών ήταν 92% το 2019 και 75% το 2024.

Με βάση την ανωτέρω κατανομή των διαθέσιμων κλινών και με τις παραδοχές και υποθέσεις που αναφέρθηκαν, η σύνθεση του πληθυσμού της Αίγινας στις περιόδους αιχμής είναι κατ’ εκτίμηση:

• Μόνιμοι κάτοικοι: 27%
• Παραθεριστές: 52%
• Τουρίστες: 21%

Είναι σαφές ότι οι παραθεριστές αποτελούν την πλειονότητα του πληθυσμού τις περιόδους αιχμής. Οι παραθεριστές αποτελούν και τον κυριότερο παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης της Αίγινας. Συνιστούν επίσης παράγοντα με σαφές αποτύπωμα στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή του νησιού. Περαιτέρω ανάλυση για τον ποσοτικό προσδιορισμό της συμμετοχής των παραθεριστών στην οικονομία της Αίγινας θα είναι χρήσιμη και ενδιαφέρουσα αλλά είναι πέραν του σκοπού της παρούσας ανάλυσης και των δυνατοτήτων του γράφοντος.

6. Κατοικίες – Οι μεταβολές στην δεκαετία 2011 – 2021

Στον πίνακα παρατίθενται οι μεταβολές στο πλήθος των κατοικιών μεταξύ 2011 και 2021 για την Αίγινα αλλά και για ορισμένα άλλα νησιά προς σύγκριση.

• Οι κατοικίες στην Αίγινα αυξήθηκαν κατά 9%. Το ποσοστό αυτό είναι μεγαλύτερο από την αντίστοιχη αύξηση στο σύνολο της χώρας, την Αττική και την Περιφερειακή Ενότητα Νήσων καθώς και από πολλούς άλλους δήμους.
• Η αναλογία «κατοικίες ανά μόνιμο κάτοικο» είναι 1,2 στην Αίγινα, σαφώς υψηλότερη από το σύνολο της χώρας, την Αττική και την Περιφερειακή Ενότητα Νήσων καθώς και από τους άλλους δήμους του πίνακα.
• Η αναλογία «κατοικίες ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο έκτασης» είναι στην Αίγινα 184, η υψηλότερη στους δήμους – νησιά του πίνακα με την εξαίρεση της Σαλαμίνας.

Η παρατηρούμενη αύξηση στο πλήθος των κατοικιών και η αυξημένη πυκνότητα υποδεικνύουν την αναγκαιότητα παρακολούθησης των επιπτώσεων στην περιβαλλοντική ισορροπία και την κοινωνική συνοχή.

Πιστεύω πως στο υπό εκπόνηση τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο θα υπάρξει περαιτέρω ανάλυση και προτάσεις.

7. Ως κατακλείδα:

Η Αίγινα αντιμετωπίζει πολλές και σύνθετες προκλήσεις. Στην παρούσα ανάλυση έγινε σύντομη αναφορά σε ορισμένες από αυτές:

• Η ζωτικής σημασίας λειτουργία των λιμανιών και οι προκλήσεις που συνδέονται με την αυξημένη κίνηση και τα προβλήματα στο λιμάνι και την πόλη της Αίγινας και οι οποίες επιβάλλουν την επείγουσα συζήτηση για την ανάγκη της δημιουργίας νέου λιμανιού στο Λεόντι,
• Το φαινόμενο της μείωσης του αριθμού των διανυκτερεύσεων με παράλληλη αύξηση της επιβατικής κίνησης και οι ενδεχόμενες επιπτώσεις που μπορεί να έχει,
• Η αυξητική τάση στο πλήθος των κατοικιών και στα ερωτήματα που αυτή θέτει.

Ελπίζω οι παρατηρήσεις που αναφέρθηκαν να ληφθούν υπόψη από τους αρμόδιους και κυρίως να γίνουν αφορμή για προβληματισμό των συμπολιτών μας.

Ιούνιος 2025

Παναγιώτης Κουκούλης