ΕΛΣ: Συναυλίες με το μουσικό σύνολο dissonArt ensemble στο ΕΜΣΤ - "Κόττος" Ιάννη Ξενάκη
Η Εθνική Λυρική Σκηνή συνεχίζει τη συνεργασία της με το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης παρουσιάζοντας έναν νέο κύκλο συναυλιών στο πλαίσιο της έκθεσης του ΕΜΣΤ για έναν από τους σημαντικότερους δημιουργούς του 20ού αιώνα, τον Ιάννη Ξενάκη.
Στις τρεις συναυλίες μικρής διάρκειας, το δραστήριο μουσικό σύνολο dissonArt ensemble με έδρα τη Θεσσαλονίκη, από τους σοβαρότερους «πρεσβευτές» της σύγχρονης μουσικής στον ελλαδικό χώρο, θα ερμηνεύσει τρία εμβληματικά έργα του Ιάννη Ξενάκη σε χώρους του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης την Τετάρτη 29 Νοεμβρίου 2023, στις 14.00, 16.00 και 18.00.
Η πρώτη συναυλία (διάρκειας 15 λεπτών) περιλαμβάνει τα έργα Κόττος για σόλο βιολοντσέλο (1977) και Χάρισμα για κλαρινέτο και βιολοντσέλο (1971) και θα πραγματοποιηθεί στο ισόγειο του ΕΜΣΤ στις 14.00. Στον ίδιο χώρο, στις 16.00, θα πραγματοποιηθεί η δεύτερη συναυλία (διάρκειας 15 λεπτών) όπου θα παρουσιαστούν τα έργα Ιχώρ για τρίο εγχόρδων (1978) και Χάρισμα. Το πρόγραμμα ολοκληρώνεται με την τρίτη συναυλία (διάρκειας 20 λεπτών) και τα έργα Κόττος και Ιχώρ στον 2ο όροφο του ΕΜΣΤ στις 18.00.
Ερμηνεύουν τα μέλη του dissonArt ensemble Αλέξανδρος Σταυρίδης (κλαρινέτο), Θοδωρής Πατσαλίδης (βιολί), Ντέιβιντ Μπόγκοραντ (βιόλα) και Βασίλης Σαΐτης (βιολοντσέλο)
Κύκλος συναυλιών
dissonArt ensemble
Κόττος (1977)
Χάρισμα (1971)
Ιχώρ (1978)
Τετάρτη 29 Νοεμβρίου 2023
Ώρες έναρξης: 14.00, 16.00, 18.00
Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Συμπαραγωγή ΕΜΣΤ με την Εθνική Λυρική Σκηνή
Είσοδος ελεύθερη με δελτία εισόδου που θα διανέμονται στο Μουσείο μισή ώρα πριν την έναρξη των συναυλιών
Κόττος
Με το έργο Κόττος, ο Ξενάκης στρέφεται για μια ακόμη φορά στην εικονογραφία της αρχαιοελληνικής παράδοσης, και συγκεκριμένα στην Τιτανομαχία: «Ο Κόττος είναι ένας από τους τρεις Γίγαντες με τα εκατό χέρια και τα πενήντα κεφάλια (γιος του Ουρανού και της Γαίας) που ήσαν σύμμαχοι του Δία στη μάχη εναντίον των Τιτάνων – τους οποίους τελικά νίκησε: πρόκειται για αναφορά στη μανία και στη δεξιοτεχνία που απαιτούνται για την ερμηνεία αυτού του έργου», όπως σημειώνει ο ίδιος. Η χθόνια όψη της ποιητικής του Ξενάκη, η έλξη του από τις κοσμικές δυνάμεις και τους τραχείς, αδρούς ήχους εκφράζονται εδώ μέσω της δημιουργίας ενός αθλητικού, θορυβώδους και γεμάτου ζωική ενέργεια έργου για σόλο βιολοντσέλο που, όπως τόσα άλλα από τα σολιστικά έργα του πρωτοπόρου συνθέτη, αιωρείται συναρπαστικά στο χείλος του μη εκτελέσιμου. Ο Κόττος γράφτηκε για τον Διεθνή Διαγωνισμό Μστισλάβ Ροστροπόβιτς, όπου και πρωτοπαρουσιάστηκε στις 28 Ιουνίου 1977.
Χάρισμα
Το παλαιότερο από τα τρία έργα του προγράμματος, για κλαρινέτο και βιολοντσέλο, είναι αφιερωμένο στον συνθέτη Ζαν-Πιερ Γκεζέκ, ο οποίος πέθανε πρόωρα σχεδόν ένα μήνα πριν από την πρώτη εκτέλεση του έργου, που έλαβε χώρα από τον κλαρινετίστα Γκυ Ντεπλύς και τον τσελίστα Ζακ Βιντερκέρ στο φεστιβάλ της Ρουαγιάν στις 6 Απριλίου 1971. Ο συνθέτης προλογίζει την παρτιτούρα του με ένα παράθεμα της Ιλιάδας που αναφέρεται στον θάνατο του νεαρού Πατρόκλου, ως φόρο τιμής στον νεαρό του μαθητή και συνεργάτη. Το Χάρισμα αποτελεί ένα από τα πλέον επικεντρωμένα στο ηχόχρωμα έργα του συνθέτη, και ο Μάκης Σολωμός το χαρακτηρίζει ως «τη μεγαλύτερη παραχώρηση του Ξενάκη στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής». Απαιτητικότατο, το έργο αξιοποιεί πολυάριθμες εκτεταμένες τεχνικές παραγωγής ήχου (μικροδιαστήματα, multiphonics, γκλισάντο τεχνητών αρμονικών, παίξιμο στον καβαλλάρη, αντισυμβατικά κουρδίσματα, διακροτήματα…) και διαπραγματεύεται με ριζοσπαστικό τρόπο τα όρια μουσικού ήχου και θορύβου.
Ιχώρ
«Ιχώρ είναι το διάφανο και αιθέριο υγρό που κυλά αντί για αίμα στις φλέβες των θεών», σημειώνει ο Ξενάκης σχετικά με τον τίτλο του έργου, γραμμένου για το Γαλλικό Τρίο Εγχόρδων που το πρωτοπαρουσίασε στο Παλαί Γκαρνιέ του Παρισιού στις 2 Απριλίου 1978. Η μουσική για έγχορδα προσφερόταν ιδιαίτερα στις αναζητήσεις του Ξενάκη γύρω από την ηχητική ροή και τις συνεχείς υφές. Το Ιχώρ αξιοποιεί εκτενώς την τεχνική του γκλισάντο (τονικού γλιστρήματος) και συνεχίζει τις ρυθμικές καινοτομίες που ο Ξενάκης εισήγαγε τρία χρόνια νωρίτερα με το έργο για κρουστά Ψάπφα, συχνά με τη μορφή επίμονων επαναλήψεων (οστινάτο). Επιπλέον, η ετεροφωνική υφή που παράγεται από την έκθεση παρόμοιου μελωδικού υλικού σε διαφορετικά τέμπι συνδέει το έργο αυτό με το σχεδόν σύγχρονο, γιγαντιαίο ορχηστρικό έργο του Ξενάκη Βουρλοτόπια [Jonchaies, 1977]. «Διάφορες φωνές τραγουδούν την ίδια περίπου μελωδία δημιουργώντας κάτι που δεν είναι ούτε ομοφωνία αλλά ούτε και πολυφωνία. Το αποτέλεσμα είναι ένα είδος στεφάνου, ένα είδος ηχητικής αντανάκλασης» (Μάκης Σολωμός).
