Μια νέα επιστημονική ανασκόπηση του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης προκαλεί σοκ: το σύστημα των αντισταθμίσεων άνθρακα (carbon offsets), που εδώ και δεκαετίες προβάλλεται ως βασικό εργαλείο για την καταπολέμηση της κλιματικής κρίσης, φαίνεται να έχει αποτύχει σε θεμελιώδες επίπεδο. Οι ερευνητές μιλούν για «ανεπίλυτα, δομικά προβλήματα» και ζητούν ριζική αναθεώρηση, λέγοντας ότι «δεν πρόκειται για μερικά κακά παραδείγματα, αλλά για ένα σάπιο θεμέλιο».

Οι μηχανισμοί αυτοί δημιουργήθηκαν για να επιτρέπουν σε επιχειρήσεις και κυβερνήσεις να αντισταθμίζουν τις εκπομπές τους επενδύοντας σε έργα που υποτίθεται πως μειώνουν διοξείδιο του άνθρακα αλλού, για παράδειγμα, αναδασώσεις ή καθαρές ενεργειακές εγκαταστάσεις στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ωστόσο, όπως δείχνουν τα στοιχεία, οι περισσότερες από αυτές τις δράσεις ούτε μειώνουν πραγματικά τις εκπομπές, ούτε έχουν διαρκές αποτέλεσμα.

Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση Annual Reviews, εξετάζει 25 χρόνια δεδομένων και καταλήγει ότι «σχεδόν όλα τα προγράμματα απέτυχαν». Ακόμα και οι πρόσφατοι κανονισμοί που θεσπίστηκαν στην περσινή σύνοδο του ΟΗΕ για το Κλίμα δεν έλυσαν τα βασικά ζητήματα αξιοπιστίας.

Κλιματική κρίση: Οι «αντισταθμίσεις-σκουπίδια» και η ψευδαίσθηση της κλιματικής δράσης

Το φαινόμενο των λεγόμενων “junk offsets” είναι γνωστό εδώ και χρόνια: έργα που παρουσιάζονται ως σωτήρια για το κλίμα, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχουν καμία μετρήσιμη επίδραση. Κάποια αφορούν αναδασώσεις που καίγονται σε λίγα χρόνια· άλλα έργα προστασίας δασών απλώς μετακινούν τους υλοτόμους αλλού.

Μάλιστα, μια έρευνα στο Nature Communications αποκάλυψε ότι μόνο το 16% των προγραμμάτων οδηγεί σε πραγματικές μειώσεις εκπομπών. Τα υπόλοιπα είναι υπερεκτιμημένα, διπλομετρημένα ή καθόλου ουσιαστικά.

Ο Μπένεντικτ Πρόμπστ, ειδικός στο Net Zero Lab του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ, επισημαίνει ότι το πρόβλημα είναι δομικό: «Οι ρυθμιστικές αρχές είναι υποστελεχωμένες, οι οργανισμοί έχουν συγκρούσεις συμφερόντων και υπάρχει ελάχιστη διαφάνεια στη διαδικασία πιστοποίησης».

Τι προτείνουν οι επιστήμονες για την κλιματική κρίση

Η μελέτη προτείνει σταδιακή κατάργηση των “χαμηλής ποιότητας” offsets που δεν αφαιρούν πραγματικά CO? από την ατμόσφαιρα και μετάβαση σε προγράμματα άμεσης δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα. Παράλληλα, εισηγείται ένα σύστημα “συνεισφορών” αντί για “αντισταθμίσεις”, όπου οι χρηματοδότες δεν θα μπορούν να ισχυρίζονται ότι εξουδετερώνουν τις δικές τους εκπομπές.

Παρά τις αδυναμίες, υπάρχουν και φωτεινές εξαιρέσεις: πρωτοβουλίες που προωθούν καθαρότερες εστίες μαγειρέματος ή δεσμεύουν μεθάνιο από χωματερές φαίνεται να αποδίδουν αποτελέσματα. «Δεν πρέπει να καταστρέψουμε ό,τι έχει λειτουργήσει», λέει ο Λέζακ, «αλλά να επικεντρωθούμε σε ό,τι πραγματικά απορροφά άνθρακα».

Η συζήτηση για την αξιοπιστία των μηχανισμών αντιστάθμισης έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή. Οι περισσότερες μεγάλες εταιρείες χρησιμοποιούν τα carbon offsets για να διαφημίζουν «ουδέτερο αποτύπωμα άνθρακα», ενώ στην πράξη συνεχίζουν να ρυπαίνουν. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η παραπλάνηση αυτή όχι μόνο καθυστερεί τη μείωση εκπομπών, αλλά δημιουργεί ψευδαίσθηση προόδου.

Όπως καταλήγει η έρευνα, «η ιδέα ότι μπορούμε να συνεχίσουμε να εκπέμπουμε CO? εφόσον πληρώνουμε κάποιον αλλού να φυτέψει δέντρα, είναι απλώς μια επικίνδυνη αυταπάτη».

Με πληροφορίες από Guardian/lifo.gr