Ο γρίφος του φυτοπλαγκτού στην Αρκτική - Ρεπορτάζ του Κώστας Αργυρού

Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η κλιματική αλλαγή οδηγεί στην αύξηση των μικροοργανισμών στις θάλασσες, δεν είναι όμως απολύτως σίγουροι για τις συνέπειες αυτού του φαινομένου

Αποτελεί τη βάση της θαλάσσιας τροφικής αλυσίδας και επηρεάζει όλα τα έμβια όντα που ζουν στους ωκεανούς. Το πλαγκτόν, που το μαθαίνουμε ήδη στο σχολείο αποτελείται από μια τεράστια ποικιλία μικροοργανισμών που με βάση τη λειτουργική τους θέση στο υδάτινο περιβάλλον διακρίνονται σε τρεις
κατηγορίες. Τα βακτήρια, το φυτοπλαγκτόν και το ζωοπλαγκτόν. Ως φυτοπλαγκτόν, ορίζονται οι μονοκύτταροι οργανισμοί διαφόρων διαστάσεων οι οποίοι φωτοσυνθέτουν. Αν και μονοκύτταροι, οι οργανισμοί του φυτοπλαγκτού δεν είναι απαραίτητα απλοί οργανισμοί. Παρουσιάζουν ποικίλη μορφολογική και λειτουργική ποικιλότητα και ποικίλες στρατηγικές προσαρμογής. Θεωρείται ότι υπάρχουν περίπου 5000 είδη θαλάσσιου φυτοπλαγκτού που συνεχίζουν να κρύβουν αρκετά μυστικά για τους επιστήμονες.

To τελευταίο διάστημα οι επιστήμονες έχουν κάνει σημαντικές παρατηρήσεις σε σχέση με το φυτικό πλαγκτόν στον Αρκτικό Ωκεανό, αφού η συγκέντρωση του δείχνει να έχει αυξηθεί ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες Μια νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Science», δείχνει τώρα πόσο δραματική ήταν αυτή η εξάπλωση: Μεταξύ του 1998 και του 2018, η παραγωγή του φυτικού πλαγκτόν αυξήθηκε κατά σχεδόν 60%. Αυτό είναι πολύ περισσότερο από ό, τι είχαν εκτιμήσει προηγουμένως οι
ερευνητές.

Για τα ζώα του Αρκτικού Ωκεανού είναι εκ πρώτης μια καλή είδηση αφού πρόκειται για «έξτρα» ποσότητα τροφής. Το φυτικό πλαγκτόν αποτελείται κυρίως από φύκια. Αυτά χρειάζονται ηλιακό φως, διοξείδιο του άνθρακα, και άλλα θρεπτικά συστατικά για να ευδοκιμήσουν. Για πολύ καιρό, οι βιολόγοι υπέθεσαν ότι το περισσότερο ηλιακό φως ήταν το κυρίως υπεύθυνο για την ισχυρή ανάπτυξη των φυκιών στον Αρκτικό Ωκεανό. Η Αρκτική επηρεάζεται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή από σχεδόν οποιαδήποτε άλλη περιοχή του πλανήτη. Οι θαλάσσιοι πάγοι στην πραγματικότητα αντανακλούν ένα μεγάλο μέρος της ηλιακής ακτινοβολίας πίσω στο διάστημα. Ωστόσο, επειδή το στρώμα πάγου λιώνει, όλο και περισσότερη επιφάνεια του νερού εκτίθεται - οι ακτίνες του ήλιου διεισδύουν βαθύτερα στη θάλασσα, τα φύκια παίρνουν περισσότερο φως. Ο ήλιος θερμαίνει επίσης το νερό, το οποίο επεκτείνει χρονικά την περίοδο ανάπτυξης του πλαγκτόν.

Δεν είναι μόνο ο ήλιος

Ωστόσο, οι συγγραφείς της μελέτης παρατήρησαν τώρα σε δορυφορικές εικόνες ότι η ανάπτυξη των φυκιών συνεχίστηκε, ακόμη και σε διαστήματα που έλιωσε σημαντικά λιγότερος πάγος, για παράδειγμα γύρω στο 2009.

Πρέπει λοιπόν, όπως πιστεύουν τώρα να υπάρχουν και άλλοι λόγοι, που σχετίζονται με τα θρεπτικά συστατικά που μεταφέρονται εκεί. Το άζωτο ειδικότερα θα μπορούσε να είναι η αιτία για την ανάπτυξη των φυκιών. Τα ρεύματα των ωκεανών είτε οδηγούν τα πρόσθετα θρεπτικά συστατικά από τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό στην Αρκτική ή βοηθούν στην ανάδυσή τους από τα βάθη της ίδιας της Αρκτικής θάλασσας. Ετσι ενώ έως το 2009 τα φύκια εξαπλώθηκαν περισσότερο στην επιφάνεια του νερού, επειδή νέες περιοχές
απελευθερώθηκαν από το πολικό τήγμα, τώρα έχουν αναπτυχθεί και σε μεγαλύτερα βάθη. Σε ορισμένα μέρη σχηματίστηκαν πραγματικές «σούπες» από φύκια. Τα ευρήματα των επιστημόνων έχουν μεγάλη σημασία για την πρόβλεψη σχετικά με την περαιτέρω ανάπτυξη των φυκιών. Εάν, στο μέλλον, όλο και λιγότερος πάγος λιώνει - επειδή δεν θα υπάρχει σχεδόν καθόλου πάγος - η συγκέντρωση των φυκιών θα μπορούσε να αυξηθεί κι άλλο. Μέχρι στιγμής, υπήρχε η αντίθετη εκτίμηση ότι δηλαδή με τη μείωση του πολικού τήγματος, τα φύκια θα μεγαλώνουν πιο αργά.

Τα υπέρ και τα κατά
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς αυτού του μοντέλου η ανάπτυξη των φυκιών, που προκλήθηκε από την κλιματική αλλαγή θα μπορούσε ακόμη και να οδηγήσει στην αύξηση της θερμοκρασίας της Αρκτικής. Τα φύκια απορροφούν μέρος των ακτίνων του ήλιου μικρού κύματος και τις μετατρέπουν σε ακτινοβολία θερμότητας μεγάλου κύματος. Έτσι παράγεται περισσότερη θερμότητα σε μεγάλα βάθη στη θάλασσα. Από την άλλη πλευρά, τα φύκια δεσμεύουν φυσικά το διοξείδιο του άνθρακα και έτσι επιβραδύνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. «Αλλά αυτό δεν είναι κάτι στο οποίο μπορούμε να βασιστούμε για να λύσουμε το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής» προειδοποιούν οι επιστήμονες.

Η ακριβής επίδραση των περισσότερων φυκιών στον κόσμο των ζώων δύσκολα μπορεί να εκτιμηθεί αυτή τη στιγμή. Θεωρητικά περισσότερο πλαγκτόν σημαίνει περισσότερη τροφή για πολλά ζώα, αλλά σχεδόν όλα τα
ζωντανά πλάσματα έχουν προσαρμοστεί στο να ζουν πάνω ή κάτω από το στρώμα πάγου κατά τη διάρκεια των χιλιετιών. Εάν λιώσει αυτός ο πάγος, η πληθώρα των φυκιών δεν θα έχει καμία χρησιμότητα για αυτά. Για ορισμένα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση, θα μπορούσε ακόμη και να είναι το τελευταίο γεύμα τους, επισημαίνουν χαρακτηριστικά οι επιστήμονες.