Πριν από τη νέα θύελλα η τουρκική οικονομία; - Άρθρο του Κωνσταντίνου Παΐδα

Η πορεία της τουρκικής οικονομίας κατά το δεύτερο τρίμηνο του διαρρέοντος έτους δύναται ομολογουμένως να χαρακτηριστεί πολύ θετική, δεδομένου ότι το ΑΕΠ της χώρας σημείωσε αύξηση που εγγίζει το 22%. Κατά τις εκτιμήσεις μάλιστα των ειδικών η θετική αυτή όδευση της τουρκικής οικονομίας θα συνεχιστεί έως το τέλος του 2021.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκτίμηση του οίκου αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας Moody’s, σύμφωνα με τον οποίο το 2022 το ΑΕΠ της Τουρκίας θα σημειώσει αύξηση της τάξης του 3,6%, υπόθεση που βελτιώνει το προφίλ της τουρκικής οικονομίας στα μάτια των ξένων επενδυτών. Βεβαίως, ο πληθωρισμός εξακολουθεί να κινείται κοντά στο 19%, ενώ το επιτόκιο πολιτικής της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας παραμένει στο 19%. Δεδομένων δε των «ανορθόδοξων» οικονομικών αντιλήψεων του R.T.
Erdogan, η μελλοντική πολιτική που θα ακολουθηθεί αναφορικά με τα επιτόκια θα επηρεάσει σημαντικά την πορεία της τουρκικής οικονομίας.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η τουρκική λίρα κατέγραψε μεν μία μικρή αύξηση έναντι του δολαρίου (0,3%, αντιστοιχία 8,34 λιρών / δολάριο), αλλά παραμένει βαρύτατα υποτιμημένη, γεγονός το οποίο έχει προκαλέσει την εκτίναξη των τιμών ακόμα και των πλέον βασικών καταναλωτικών αγαθών.

Στη θετική πορεία της τουρκικής οικονομίας κατά την προηγηθείσα (αλλά και κατά τη διαρρέουσα) περίοδο συνέβαλε και συμβάλλει αναμφίβολα και η παρατεταμένη πολιτική ανοχή που επιδεικνύουν έναντι της Τουρκίας οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ενωση και η Ρωσία. Μπορεί όμως αυτή η ανοχή να συνεχιστεί επ’ αόριστον, δεδομένου ότι η Τουρκία υπερεκτιμά τη γεωπολιτική της αξία, διεκδικεί ρόλο περιφερειακής υπερδύναμης και προκαλεί διαρκώς την τύχη της υπονομεύοντας ευθέως τα γεωπολιτικά συμφέροντα των ΗΠΑ (άρα και του ΝΑΤΟ), της Ρωσίας και της Ευρωπαϊκής Ενωσης;

Στα τέλη Αυγούστου του 2021 ο Υπ.Εξ. της Τουρκίας M. Cavusoglu δήλωσε ότι η χώρα του έχει αποφασίσει να προμηθευτεί επιπλέον συστοιχίες του ρωσικού πυραυλικού συστήματος S-400, διαπραγματευόμενη μάλιστα με τον ρωσικό οργανισμό Rosoboronexport τη συμπαραγγή των συστοιχιών αυτών.

Ως γνωστόν, οι ΗΠΑ έχουν διαμηνύσει με τον πλέον επίσημο και κατηγορηματικό τρόπο ότι η απόκτηση περισσοτέρων συστοιχιών S-400 ή άλλων οπλικών συστημάτων από τη Ρωσία θα οδηγήσει στην επιβολή νέων, πιο εκτεταμένων και επώδυνων, οικονομικών κυρώσεων στην Τουρκία, καθώς κάτι τέτοιο συνιστά ενέργεια που υπονομεύει την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ και τα ζωτικά συμφέροντα του ΝΑΤΟ.

Ταυτοχρόνως, η Τουρκία, ενώ φαίνεται ότι έχει επιλέξει να επενδύσει σε ρωσικά οπλικά συστήματα για τον πολλαπλασιασμό της στρατιωτικής της ισχύος, δεν διστάζει να ναρκοθετεί υψίστης σημασίας γεωπολιτικά συμφέροντα της Ρωσίας.

Επί παραδείγματι, υποστηρίζει επίσημα και ένθερμα την ουκρανική κίνηση της Διεθνούς Διασκέψεως για την Κριμαία στο Κίεβο, αλλά και προχωρεί στη σύναψη διακρατικής συμφωνίας για εξαγωγή στην Ουκρανία μη επανδρωμένων επιθετικών αεροσκαφών τύπου Bayraktar ΤΒ2 – εξετάζοντας μάλιστα και το ενδεχόμενο συμπαραγωγής τους – καθώς και για ναυπήγηση κορβετών για την Ουκρανία στην Τουρκία. Βεβαίως, ο ρώσος πρόεδρος Vl. Putin έχει διαμηνύσει με τον πλέον επίσημο τρόπο στον R.T. Erdogan ότι η εξαγωγή τουρκικών μη επανδρωμένων επιθετικών και αναγνωριστικών αεροσκαφών στην Ουκρανία (και γενικότερα οιαδήποτε απειλητική για τα ρωσικά συμφέροντα συνεργασία μεταξύ της Τουρκίας και της Ουκρανίας) θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε επανεξέταση κάθε συμφωνίας μεταξύ υποστηρίζε Ρωσίας και Τουρκίας. Επί ξυρού ακμής βρίσκονται και οι σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης με την Τουρκία. Η παρατεταμένη προκλητικότητα και επιθετικότητα της Τουρκίας έναντι δύο κρατών-μελών της ΕΕ (Ελλάδος και Κυπριακής Δημοκρατίας) έχει εξαντλήσει την ανοχή των Ευρωπαίων, παρά τις επίμονες (και έως τώρα αποτελεσματικές) προσπάθειες της Γερμανίας και προσωπικώς της Angela Merkel να εκτονώνεται η ένταση μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας με ανώδυνες προειδοποιήσεις. Η αντιευρωπαϊκή αυτή στάση της Γερμανίας τραυμάτισε έως τώρα το κύρος, τη συνοχή και την εικόνα της ΕΕ, ενώ εξέθρεψε και τον τουρκικό αναθεωρητισμό, ο οποίος αποτελεί ευθεία απειλή για την εθνική κυριαρχία και τα ζωτικά συμφέροντα της Ελλάδος και της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η σταγόνα που έχει «ξεχειλίσει το ποτήρι» της ευρωπαϊκής ανεκτικότητας είναι η πρόσφατη προκλητικότατη και άκρως εμπρηστική ενέργεια της Τουρκίας να ανοίξει τα Βαρώσια κατά παράβαση όλων των σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση μάλιστα, πριν από το άνοιγμα των Βαρωσίων, είχε επανειλημμένως προειδοποιήσει την Τουρκία ότι ενδεχόμενη συνέχιση (πόσο μάλλον κλιμάκωση) της προκλητικής στάσης της έναντι της Ελλάδος και της Κυπριακής Δημοκρατίας θα επιφέρει την επιβολή σοβαρών πολιτικών και οικονομικών κυρώσεων στην Τουρκία.

Απομένει να αποδειχθεί στην επικείμενη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης αν οι αποφάσεις των ανωτάτων οργάνων της εφαρμόζονται στην πράξη και αν τα ζωτικά συμφέροντα των κρατών-μελών της προστατεύονται πραγματικά ή «θυσιάζονται στον βωμό» των γερμανικών σκοπιμοτήτων. Με αυτά τα (πολιτικά) δεδομένα προκύπτουν συγκεκριμένα ερωτήματα για το εγγύς μέλλον της τουρκικής οικονομίας:

1Η παρούσα ανοδική πορεία της τουρκικής οικονομίας μπορεί να συνεχιστεί, εάν οι ΗΠΑ αποφασίσουν να προχωρήσουν σε περαιτέρω οικονομικές και πολιτικές κυρώσεις κατά της Τουρκίας, εφόσον αυτή εμμείνει στις θέσεις της για το πυραυλικό σύστημα S-400;
2Η παρούσα ανοδική πορεία της τουρκικής οικονομίας μπορεί να συνεχιστεί, εάν η Ρωσία αποφασίσει να τιμωρήσει την Τουρκία για τη συνεργασία της με την Ουκρανία «παγώνοντας» όλες τις εμπορικές συναλλαγές της με την Τουρκία και αναστέλλοντας στρατιωτικές και άλλες κομβικές συνεργασίες με εκείνην (π.χ. την κατασκευή του εργοστασίου παραγωγής πυρηνικής ενέργειας στο Akkuyu);
3Η παρούσα ανοδική πορεία της τουρκικής οικονομίας μπορεί να συνεχιστεί, εάν η Ευρωπαϊκή Ενωση σεβαστεί τις αποφάσεις των κορυφαίων οργάνων της και επιβάλει στην Τουρκία τις προβλεπόμενες πολιτικές και οικονομικές κυρώσεις για τη διαρκώς κλιμακούμενη επιθετικότητά της εις βάρος της Ελλάδος και της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και για τη σχεδιαζόμενη εργαλειοποίηση των Αφγανών και λοιπών προσφύγων με στόχο την αποσταθεροποίηση της Ελλάδος και την άσκηση πίεσης στην ΕΕ;

Ο κ. Κωνσταντίνος Παΐδας είναι αναπληρωτής καθηγητής του ΕΚΠΑ