Μια άγνωστη, σε πολλούς, έρευνα της διεθνούς αναγνώρισης επιστήμονα Erica Chenoweth έχει αναδείξει ένα εντυπωσιακό μοτίβο στις μαζικές κινητοποιήσεις: όταν το 3,5% του πληθυσμού ενεργοποιείται και συμμετέχει σε μη βίαιες διαδηλώσεις, η πιθανότητα επιτυχίας γίνεται σχεδόν βέβαιη.
Αυτό το εύρημα, γνωστό ως ο «νόμος του 3,5%», βασίζεται σε δεκαετή έρευνα και ανάλυση εκατοντάδων κινημάτων σε όλο τον κόσμο. Η Chenoweth, καθηγήτρια στο Harvard Kennedy School, και η συνεργάτης της, Maria J. Stephan, μελέτησαν πάνω από 300 περιπτώσεις πολιτικών κινημάτων από το 1900 έως σήμερα, καταλήγοντας σε συμπεράσματα που αλλάζουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη δύναμη της συλλογικής δράσης.
Η έρευνα και τα ευρήματα
Η Chenoweth ξεκίνησε την έρευνά της με μια σκεπτικιστική προσέγγιση, πιστεύοντας ότι τα βίαια κινήματα είναι πιο αποτελεσματικά. Ωστόσο, τα δεδομένα της έδειξαν το αντίθετο: τα μη βίαια κινήματα έχουν διπλάσιες πιθανότητες επιτυχίας σε σύγκριση με τα βίαια. Επιπλέον, όταν η συμμετοχή φτάνει ή ξεπερνά το 3,5% του πληθυσμού, η πιθανότητα επιτυχίας εκτοξεύεται. Αυτό το ποσοστό αντιστοιχεί σε μια κρίσιμη μάζα που μπορεί να πιέσει για αλλαγή χωρίς να χρειάζεται να καταφύγει σε βία.
Παραδείγματα από την ιστορία επιβεβαιώνουν αυτό το εύρημα. Το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα στις ΗΠΑ, οι διαδηλώσεις της Λευκής Κορδέλας στη Λευκορωσία, και ακόμη και η Επανάσταση της Γαζέλης στην Τυνησία έφτασαν ή ξεπέρασαν αυτό το ποσοστό, οδηγώντας σε σημαντικές πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές.
Γιατί το 3,5% είναι τόσο ισχυρό;
Η επιτυχία των μη βίαιων κινημάτων βασίζεται σε τρεις βασικούς παράγοντες:
Ευρεία συμμετοχή: Όταν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού συμμετέχει, η νομιμότητα του καθεστώτος αμφισβητείται. Οι κυβερνήσεις δυσκολεύονται να δικαιολογήσουν την καταστολή όταν οι διαδηλωτές είναι ειρηνικοί και αντιπροσωπευτικοί της κοινωνίας.
Κοινωνική πίεση: Η μαζική συμμετοχή δημιουργεί πίεση σε όλους τους τομείς της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών, των επιχειρήσεων και των διεθνών οργανισμών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση του καθεστώτος και σε απώλεια υποστήριξης.
Ανθεκτικότητα: Τα μη βίαια κινήματα είναι πιο ανθεκτικά, καθώς η ειρηνική προσέγγιση προσελκύει περισσότερους συμμετέχοντες και μειώνει την πιθανότητα βίαιης καταστολής.
Παραδείγματα από την πράξη
Η Ινδική Ανεξαρτησία: Το κίνημα του Μαχάτμα Γκάντι κατά της βρετανικής αποικιοκρατίας βασίστηκε στην ειρηνική ανυπακοή και συγκέντρωσε εκατομμύρια υποστηρικτές, φτάνοντας πολύ πάνω από το 3,5% του πληθυσμού.
Η Πτώση του Τείχους του Βερολίνου: Οι ειρηνικές διαδηλώσεις στη Γερμανία το 1989 έφτασαν σε κρίσιμη μάζα, οδηγώντας στην πτώση του τείχους και στην επανένωση της χώρας.
Η Αραβική Άνοιξη: Σε χώρες όπως η Τυνησία και η Αίγυπτος, τα κινήματα έφτασαν στο 3,5% του πληθυσμού, ανατρέποντας δεκαετίες δικτατοριών.
Τι σημαίνει αυτό για το μέλλον;
Ο «νόμος του 3,5%» προσφέρει μια ελπιδοφόρα προοπτική για όσους αγωνίζονται για δικαιοσύνη και δημοκρατία. Δείχνει ότι η συλλογική δράση μπορεί να είναι πιο ισχυρή από τα όπλα και τη βία, αρκεί να είναι οργανωμένη, ειρηνική και μαζική. Σε μια εποχή όπου τα κοινωνικά κινήματα πολλαπλασιάζονται σε όλο τον κόσμο, η έρευνα της Chenoweth θυμίζει ότι η αλλαγή δεν είναι μόνο δυνατή, αλλά αναπόφευκτη όταν οι πολίτες ενώνονται και δρουν μαζί.
Όπως η ίδια η Chenoweth έχει δηλώσει: «Η ιστορία δείχνει ότι οι άνθρωποι έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τον κόσμο χωρίς να χρειάζεται να σκοτώσουν ή να τραυματίσουν κανέναν. Απλώς χρειάζονται την αποφασιστικότητα και την ενότητα να το κάνουν.»
Πληροφορίες BBC
