Τι να φορέσω τώρα, που δεν θα βγω... – Γράφει ο Κώστας Αργυρός
Η καραντίνα άλλαξε σε μεγάλο βαθμό τις καταναλωτικές συμπεριφορές των Ευρωπαίων, με βασικότερο «θύμα» όλα εκείνα τα προϊόντα ή εξαρτήματα, που ψωνίζουμε για λόγους status, όχι γιατί τα έχουμε απαραίτητα ανάγκη, αλλά γιατί θέλουμε να τα δουν οι άλλοι.
Το βιβλίο του είχε τον εύγλωττο τίτλο «Γιατί αγοράζουμε όλα αυτά που δεν χρειαζόμαστε». Ο Καρλ Τίλεσεν θεωρείται ειδικός σε θέματα μόδας, αλλά όπως φανερώνει η παραπάνω φράση ουσιαστικά αγγίζει θέματα συμπεριφοράς, που απασχολούν την σύγχρονη κοινωνιολογία. Γι αυτόν όπως και για πολλούς κοινωνιολόγους η πανδημία και οι «εγκλεισμοί» αποτελούν ένα τεράστιο και μοναδικό στην ιστορία πείραμα που μπορεί να βοηθήσει να αξιολογηθούν οι συμπεριφορές των ανθρώπων, με έμφαση σε θέματα που αφορούν την κατανάλωση.
Η πρώτη αλλά ίσως επιφανειακή παρατήρηση λέει ότι η καταναλωτική μανία έχει μειωθεί σε περιόδους, όπου οι άνθρωποι είναι υποχρεωμένοι να παραμένουν ουσιαστικά κλεισμένοι στα σπίτια τους τις περισσότερες ώρες του εικοσιτετραώρου. Ποιός να δει τα καινούρια σου παπούτσια, την καινούρια τσάντα ή το καινούριο στο κινητό, όταν είσαι μόνος μέσα στους τέσσερεις τοίχους; Η σκέψη αυτή σε συνδυασμό με τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν πολλοί, ειδικότερα οι νέοι που έκαναν περιστασιακές δουλειές και μπορεί να ψώνιζαν κάποια τέτοια καταναλωτικά σύμβολα status με το έξτρα χαρτζιλίκι, έχει οδηγήσει σε μείωση των πωλήσεων ακριβώς τέτοιων ειδών.
Μάλιστα στη Βρετανία η εκτίμηση αυτή επιβεβαιώθηκε και στατιστικά. Σε έρευνα που πραγματοποίησε η πλατφόρμα κοινωνικής έρευνας, Attest, ανάμεσα σε 500 καταναλωτές η πλειονότητα των ερωτηθέντων παραδέχτηκε ότι μείωσαν σημαντικά τις δαπάνες τους για τη μόδα, λόγω του διαφορετικού τρόπου ζωής και της οικονομικής αβεβαιότητας. Το 17% δήλωσε επίσης ότι έχουν επανεξετάσει συνολικά την καταναλωτική τους συμπεριφορά εξαιτίας της Covid-19. Πριν από την πανδημία, το 43% των ερωτηθέντων μεταξύ 18 και 64 ετών επένδυαν άνω των 56 ευρώ το μήνα για είδη μόδας, αλλά από την αρχή της πανδημίας το ποσοστό αυτό έπεσε μόλις στο 26%. Εάν αγοράζουν τώρα ρούχα, προτιμούν κυρίως άνετα είδη, όπως πιτζάμες, κολάν και φόρμες.
Οπως επισημαίνουν οι ειδικοί σε ότι αφορά το ρουχισμό, μέχρι πρότινος αυτό που μετρούσε ήταν οι εξωτερικοί παράγοντες. Πού θα πάμε, στο γραφείο, για καφέ ή για φαγητό, σε μπαρ ή στο σινεμά, με ποιούς θα πάμε και πώς θεωρούμε ότι πρέπει να μας δουν. Αυτή μας η «εικόνα» για τους άλλους καθόριζε σε μεγάλο βαθμό τις επιλογές μας. Τώρα το ντύσιμο έχει να κάνει περισσότερο με καθαρά προσωπικές επιθυμίες και έχει ωε πρώτο κριτήριο την άνεση. Τι με βολεύει, πώς αισθάνομαι καλά, τι μου χρειάζεται πραγματικά; Συνολικά πάντως η μέχρι τώρα εμπειρία έχει διδάξει ότι μετά από κάποια δυσάρεστα και σημαντικά γεγονότα ο άνθρωπος έχει την τάση προς περισσότερη απλότητα και αυτό εκφράζεται κατ'αρχήν και στο ντύσιμο.
Στην παραπάνω έρευνα το 70% παραδέχτηκε ότι άλλαξε κατά τη διάρκεια των lockdown τον τρόπο που ντύνεται, ενώ ένα 20% δήλωσε ότι δεν ασχολείται σχεδόν καθόλου με το τι θα φορέσει. Πολύ πιο χαλαροί είναι και οι κώδικες ένδυσης σε όσους εκτελούν πλέον τηλεργασία. Οπως λέει χαρακτηριστικά ο Τίλεσεν ξαφνικά «ο διευθυντής εμφανίζεται χωρίς σακάκι και γραβάτα με ένα απλό πουλόβερ. Αλλά παραμένει διευθυντής». Ή αλλιώς «η εμφάνιση αλά Wall Street αντικαταστάθηκε από την εμφάνιση αλά Silicon Valley», χωρίς ωστόσο να αλλάζει η ουσία της σχέσης και το περιεχόμενο της δουλειάς.
Κατά τη γνώμη του γκουρού της μόδας αυτή η «κατάκτηση» θα διατηρηθεί ως κατοχυρωμένο δικαίωμα στην άνεση και μετά την πανδημία. Ιστορικά έχει αποδειχτεί ότι όποια αλλαγή προκαλείται από κάποιο εξωγενή παράγοντα και κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται πιο βολικά, πολύ σπάνια ανακαλείται. Και αναφέρει για παράδειγμα τους στενούς κορσέδες που ήταν κάποτε υποχρεωμένες να φορούν οι γυναίκες. Την τάση αυτή στην απλότητα και τη χαλαρότητα φαίνεται να έχουν υιοθετήσει και οι διάφοροι σχεδιαστές μόδας στις προς το παρόν ψηφιακές παρουσιάσεις των κολεξιόν τους το τελευταίο διάστημα.
Υστατο καταφύγιο αυτοπροβολής είναι πάντως τα κοινωνικά δίκτυα. Μπορεί να έχετε κι εσείς ακούσει νεαρές κοπέλες να συζητάνε μεταξύ τους, ότι πριν μπουν σε κάποια «ομαδική» θα ντυθούν και θα μακιγιαριστούν για να μην φαίνονται... κάπως. Αλλά συνήθως αυτό αφορά το πρόσωπο και το... πανωφόρι. Μπορεί να είναι δηλαδή βαμμένες και χτενισμένες από πάνω και από κάτω να φορούν μια παλιά πιτζάμα και τις παιδικές τους παντόφλες. Είπαμε. Η άνεση είναι κατά κάποιο τρόπο και το αντίδοτο στον περιορισμό του εγκλεισμού για ολόκληρους μήνες.
Και τι θα συμβεί όταν τελειώσει η πανδημία; Τα προγνωστικά είναι μάλλον διχασμένα. Κάποιοι σίγουρα θα παραμείνουν «καθαροί» από περιττές καταναλωτικές συνήθειες και θα συνεχίσουν να διάγουν βιο εγκρατή. Οι περισσότεροι μάλλον θα επιστρέψουν στα παλιά, όπως έδειξε ανάλογη εμπειρία από την Κίνα, όπου η νεολαία πλημμύρισε τα μαγαζιά μόλις αυτά άνοιξαν και πάλι για να αναπληρώσει το χαμένο... έδαφος. Οι επιστήμονες αναγκάστηκαν να δημιουργήσουν και τον αντίστοιχο όρο «Αγορές-Εκδίκησης» (Revenge-Buying) αν και για ορισμένους, η μόνη που εκδικούνται είναι μάλλον η τσέπη τους.ψχω