Υπερβολικός «άθικτος» πλούτος - Άρθρο του Κώστα Αργυρού

Αν η πανδημία είναι αφορμή για καινοτόμες ιδέες, μια τέτοια θα ήταν η σοβαρή φορολόγηση των βαθύπλουτων, προς όφελος της υπόλοιπης κοινωνίας.

Του Κώστα Αργυρού

Ο Τόμας Πικετύ κατάφερε με το δικό του «Κεφάλαιο» να κάνει ένα best seller της σύγχρονης εποχής, το οποίο απασχόλησε όχι μόνο κάποια μαρξιστικά έντυπα, αλλά το σύνολο του κόσμου των οικονομικών επιστημών και φυσικά ακόμα και συντηρητικές εφημερίδες. Ο λόγος είναι ευκολονόητος. Στη μελέτη του παρουσίασε με συγκεκριμένα στοιχεία την τεράστια διεύρυνση των ανισοτήτων, η οποία βασίζεται στη συσσώρευση πλούτου και φρενάρει την όποια κοινωνική κινητικότητα.

Παρά τα θετικά σχόλια που απέσπασε, σχεδόν διθυραμβικά μερικές φορές, μια από τις βασικές του προτάσεις αγνοήθηκε από την πολιτική. Μιλάμε φυσικά για το ζήτημα της φορολόγησης του μεγάλου πλούτου. Μέσα στην πανδημία κάποιοι ψέλλισαν τέτοιες σκέψεις, αλλά οι μόνοι που φαίνονται να έχουν μια διάθεση για να θέσουν σοβαρά το θέμα είναι οι εκπρόσωποι της «Αριστεράς» (die Linke).

Στη Γερμανία η συζήτηση έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, επειδή πολλοί από τους σημερινούς «υπέρ-πλούσιους» ανήκουν σε οικογένειες, οι οποίες βρίσκονταν σε αυτή τη θέση ήδη προπολεμικά και κάποιες εκμεταλλεύτηκαν και τον πόλεμο για να αυγατίσουν τις περιουσίες τους. Εγιναν δηλαδή πάμπλουτοι όχι λόγω ικανότητας ή «αριστείας», αλλά κληρονομικώς.

Στην κοινή γνώμη πάντως η ιδέα της φορολόγησης τέτοιων βαθύπλουτων οικογενειών φαίνεται να είναι αποδεκτή, με μια άνετη πλειοψηφία. Δεν είναι τυχαίο ότι αμέσως μετά τον πόλεμο, το 1947, στο πρόγραμμα της Χριστιανοδημοκρατίας γινόταν σαφής αναφορά στην ανάγκη να εμποδιστεί η υπερβολική συγκέντρωση οικονομικής ισχύος στα χέρια λίγων μεμονωμένων προσώπων, ως μια απειλή για την οικονομική και πολιτική ελευθερία.

Σήμερα στη Γερμανία το πλουσιότερο 1% κατέχει περίπου το ένα τρίτο του συνολικού πλούτου της χώρας. Από αυτούς το πιο πλούσιο 0,1% έχει στην ιδιοκτησία του το 16% του πλούτου με τη μορφή ακινήτων, επιχειρήσεων και μετοχών. Ακόμα και στην περίοδο της πανδημίας οι περισσότεροι από αυτούς είδαν την περιουσία τους να μεγαλώνει, είτε λόγω χρηματιστηριακών κερδών, είτε επειδή κάποιες μεγάλες επιχειρήσεις δεν χρειάστηκε να χρηματοδοτηθούν από τους ίδιους, αλλά έλαβαν κρατική βοήθεια. Το συνήθως «απαξιωμένο» από τους ίδιους κράτος αποδείχθηκε ως ιδανικός αρωγός και σωτήρας.

Ανεξάρτητοι και καθόλου «ανατρεπτικοί» οργανισμοί, όπως η PricewaterhouseCoopers ή η ελβετική τράπεζα UBS επιβεβαιώνουν την εκτίμηση περί νέας συσσώρευσης πλούτου, την ώρα που το δημόσιο χρέος εκτοξεύεται και στην παραδοσιακά φειδωλή στα έξοδα Γερμανία. Βεβαίως αυτή τη στιγμή η ισχυρότερη χώρα της Ευρωζώνης δανείζεται με αρνητικά επιτόκια και αυτό δεν προκαλεί ιδιαίτερους πονοκεφάλους στον αρμόδιο υπουργό Οικονομικών.

Ωστόσο πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι ήρθε η στιγμή για την επαναφορά του φόρου επί της μεγάλης περιουσίας, από την οποία θα μπορούσαν να αντληθούν μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια για την χρηματοδότηση κοινωνικών προγραμμάτων για όσους έχουν πληγεί από την κρίση, κυρίως εργαζόμενων και μικρών επιχειρηματιών, αλλά και για την ενίσχυση της δημόσιας Υγείας και Παιδείας.

Η Αριστερά έχει επιφορτίσει μάλιστα το ανεξάρτητο Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικής Ερευνας (DIW) να επεξεργαστεί ένα σχετικό μοντέλο για την επόμενη εικοσαετία και μιλά για μια φορολόγηση των δισεκατομμυριούχων και πολυεκατομμυριούχων, που αποτελούν το 0,7% της κοινωνίας σήμερα.

Η σκέψη πίσω από αυτή την πρόταση είναι ότι η κυρία Μέρκελ, ανάμεσα στις τελευταίες της πολιτικές αποφάσεις, θα μπορούσε να συπεριλάβει και μια τέτοια γενναία και προσανατολισμένη στο μέλλον. Οπως είχε κάνει μεταπολεμικά ο επίσης Χριστιανοδημοκράτης Κόνραντ Αντενάουερ, για να επιταχύνει την ανοικοδόμηση της κατεστραμμένης οικονομίας της χώρας. Ο φόρος περιουσίας υπήρχε μέχρι το 1997 και καταργήθηκε από την κυβέρνηση του Χέλμουτ Κολ.

Προτάσεις προς την ίδια κατεύθυνση έχουν κάνει κατά καιρούς και ορισμένα συνδικάτα. Μια από αυτές λέει για παράδειγμα να ισχύσει το αφορολόγητο για το πρώτο εκατομμύριο και η φορολόγηση να αρχίζει πάνω από αυτό. Σύμφωνα με ήπιους υπολογισμούς ένα τέτοιο μοντέλο θα μπορούσε να αποφέρει περίπου 25 δισ. ευρώ πρόσθετα ετήσια έσοδα για το κράτος.

Κάτι ανάλογο είχε προτείνει και ο Μπέρνι Σάντερς στις ΗΠΑ για την φορολόγηση του πλουσιότερου 0,1% της κοινωνίας.

Βεβαίως για να τα κάνεις όλα αυτά θα πρέπει να συμφωνείς με τη θέση ότι οι τεράστιες ανισότητες δεν αποτελούν κάποιο φυσικό νόμο. Και οι φανατικοί του νεοφιλελευθερισμού δεν δείχνουν καμιά διάθεση να υιοθετήσουν αυτή τη λογική.

Αν η πανδημία αποτελεί, όπως συχνά λέγεται, μια καλή ευκαιρία για αναθεώρηση παλιών δογμάτων, η φορολόγηση των αμύθητων περιουσιών των προκλητικά πλουσίων θα ήταν ένα καλό δείγμα γραφής. Προς το παρόν το αίτημα παραμένει αναπάντητο. Ο υπερβολικός «άθικτος πλούτος» των πολύ λίγων θα συνεχίσει να αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες πληγές για τις σύγχρονες κοινωνίες, μέχρι να μπορέσουν οι ίδιες να κάνουν κάτι για αυτό.