H Ασία αντεπιτίθεται με οδηγό την Κίνα - Ρεπορτάζ του Κώστα Αργυρού
Η συμφωνία ορόσημο Περιφερειακής Οικονομικής Συνεργασίας για τη Νοτιοανατολική Ασία αλλάζει τα δεδομένα, όχι μόνο στην περιοχή του Ειρηνικού αλλά σε ολόκληρο τον πλανήτη, ενισχύοντας περαιτέρω το ρόλο και την παρέμβαση της Κίνας.
Πολλοί είναι αυτοί που έχουν προβλέψει ότι αυτή που θα βγει κερδισμένη από τον εφιάλτη του κορωνοϊού θα είναι τελικά η Κίνα, αλλά και ευρύτερα η περιοχή της Ασίας. Το Πεκίνο δείχνει να ποντάρει σε μια τέτοια εξέλιξη και κάνει ότι μπορεί για να την επιταχύνει. Την περασμένη Κυριακή στο Ανόι η σινική γεσία κατάφερε μετά από οκτώ χρόνια και δεκάδες γύρους διαπραγματεύσεων να υπογράψει με 14 άλλες χώρες στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού την «Περιφερειακή Συνολική Οικονομική Εταιρική Σχέση» ή RCEP, όπως συντομεύτηκε το σχετικό σύμφωνο. Βεβαίως οι υπογραφές έπεσαν... εξ αποστάσεως μέσω τηλεδιάσκεψης, αλλά αυτό δε μείωσε καθόλου τη σημασία του συμβάντος.
Η εμπορική συμφωνία αυτή στην οποία μετέχουν εκτός από τις 10 χώρες της ASEAN (Ενωση Χωρών Νοτιοανατολικής Ασίας) η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία δημιουργεί μια αγορά 2,2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων και αντιπροσωπεύει το ένα τρίτο της παγκόσμιας οικονομικής παραγωγής.
Ενα από τα εντυπωσιακά της στοιχεία είναι ότι για πρώτη φορά οι παραδοσιακοί ανταγωνιστές Κίνα και Ιαπωνία συνάπτουν μια εμπορική συμμαχία. Η συνεργασία μεταξύ Τόκιο και Σεούλ χαρακτηρίζεται επίσης αξιοσημείωτη. Ας μην ξεχνάμε ότι κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο ιαπωνικός στρατός κατέλαβε εν μέρει την Κορέα και την Κίνα. Εκτός από τα μέλη της ASEAN, (Ινδονησία, Ταϋλάνδη, Φιλιππίνες, Μαλαισία, Σιγκαπούρη, Βιετνάμ, Καμπότζη, Λάος, Μιανμάρ, Μπρουνέι) συμμετέχουν επίσης στην RCEP τα «δυτικά» κράτη της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας. Πριν τεθεί σε ισχύ η συνθήκη, οι αντίστοιχες κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια πρέπει να δώσουν τη συγκατάθεσή τους. Εάν ισχύσουν όλα τα κεφάλαια της Συνθήκης, οι δασμοί θα μειωθούν σταδιακά για μια περίοδο 20 ετών. Σε βάθος χρόνου πρόκειται να καταργηθούν οι δασμοί για το 90 τοις εκατό των εμπορευμάτων που διακινούνται μεταξύ των 15 αυτών χωρών. Τα αλιεύματα, τα γεωργικά προϊόντα και τα «στρατηγικά αγαθά» παραμένουν σε μεγάλο βαθμό εκτός προσώρας.
Το εμπόριο μεταξύ των μετεχουσών χωρών θα πρέπει να γίνει ευκολότερο, ακόμη και αν στην σχετική διαδικασία υπάρχει εμπλοκή και από τρίτη χώρα. Μέχρι στιγμής, τέτοιες διασυνοριακές αλυσίδες εφοδιασμού στην Ασία αντιμετώπισαν συχνά τελωνειακά εμπόδια. Επιπλέον, η κυκλοφορία ψηφιακών δεδομένων θα πρέπει να γίνει πιο ασφαλής. Σε αντίθεση με τις εμπορικές συμφωνίες που συνάπτει η ΕΕ, το κλίμα, η προστασία των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και οι συνθήκες εργασίας δεν παίζουν καθόλου ρόλο στη συγκεκριμένη εμπορική συμφωνία, κάτι που ουσιαστικά αποτελεί και ένα είδος «αθέμιτου ανταγωνισμού» απέναντι σε άλλους παγκόσμιους παίκτες.
Πάντως σε πρώτη φάση, η RCEP θεωρείται ότι θα έχει μικρή επίδραση ειδικά σε ότι αφορά το ζήτημα των δασμών για κάποιες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ταϊλάνδης, των Φιλιππίνων και της Ινδονησίας. Η κατάσταση είναι διαφορετική σε ότι αφορά τις αμοιβαίες επενδύσεις και αυτό φυσικά εξηγεί σε μεγάλο βαθμό και το τεράστιο ενδιαφέρον της Κίνας. Ο εμπορικός οργανισμός του ΟΗΕ, Unctad αναμένει μια «σημαντική αύξηση» εδώ.
Για τις ΗΠΑ, η νέα συμφωνία ελεύθερου εμπορίου στην περιοχή του Ειρηνικού είναι μια οικονομική και πολιτική ήττα. Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ήθελε να ενισχύσει την εκεί παρουσία των ΗΠΑ. Η φιλοδοξία του για μια εταιρική σχέση Trans-Pacific (TPP), μια ζώνη ελεύθερων συναλλαγών υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, είχε ως κεντρική στόχευση της να σταματήσει την επέκταση της Κίνας στην Νότια Ασία και στον Ειρηνικό. Το σχέδιο δεν προχώρησε και ο διάδοχός του Ντόναλντ Τραμπ σε μία από τις πρώτες πράξεις της θητείας του παραιτήθηκε από την TPP. Η Κίνα και η Ιαπωνία, που θέλουν να επεκτείνουν την επιρροή τους στην περιοχή, έχουν προ πολλού αποδείξει τις δυνατότητές τους να γεμίσουν το πολιτικό κενό.
Από την άλλη πλευρά, η επέκταση της δεύτερης και τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας στον κόσμο αντιμετωπίζονται επίσης με καχυποψία στην Ασία. Οι πολιτικές εντάσεις υπάρχουν ιδιαίτερα στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Εκεί οι γείτονες διαφωνούν για περιοχές πλούσιες σε φυσικούς πόρους, όπως για παράδειγμα τα διεκδικούμενα από αρκετές χώρες μικροσκοπικά νησιά Spratly.
Στις χώρες που ενοχλήθηκαν από την προοπτική της RCEP και για μεγάλο χρονικό διάστημα προσπάθησαν να το εμποδίσουν ανήκει και η Ινδία, η οποία αποφάσισε να μείνει εκτός. Η κυβέρνησή της θέλει να προστατεύσει τους ντόπιους αγρότες και τους μικρούς εμπόρους λιανικής από τον ξένο ανταγωνισμό, κάτι που έχει εμποδίσει και την επίτευξη μιας σια συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου με την ΕΕ. Ωστόσο, η πόρτα παραμένει ανοιχτή για την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ασίας, όπως τόνισαν οι «15».
Σε ορισμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες η συμφωνία σήμανε πάντως συναγερμό. Προειδοποιούν ότι η Κίνα έχει προχωρήσει ραγδαία και προς την κατεύθυνση μιας εμπορικής συμφωνίας με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής, κερδίζοντας συνεχώς έδαφος απέναντι στην ΕΕ.
Η αντίστοιχη συμφωνία Mercosur της Ευρωπαϊκής Ενωσης με σημαντικές χώρες της Νότιας Αμερικής έχει προχωρήσει σε μεγάλο βαθμό, αλλά αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο «ψυγείο» λόγω περιβαλλοντικών ανησυχιών. Η εξίσου αμφιλεγόμενη συμφωνία CETA με τον Καναδά δεν έχει ακόμη επικυρωθεί. Εκκρεμεί επίσης η εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ για την οποία υπάρχει η ελπίδα, ότι θα βρίσκεται ψηλά στη λίστα επιθυμιών του νέου προέδρου των ΗΠΑ.
Πάντως άλλοι επισημαίνουν ότι η ΕΕ δεν είναι και τόσο αδρανής στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας, αφού έχει συνάψει διμερείς συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με την Ιαπωνία, τη Σιγκαπούρη, τη Νότια Κορέα και το Βιετνάμ ενώ Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία θα ακολουθήσουν σύντομα. Οσο για τις χώρες της ASEAN υπάρχει προγραμματισμένη μια συνάντηση με τους υπουργούς Εξωτερικών της ΕΕ με θέμα την προετοιμασία της επόμενης συνάντησης κορυφής ΕΕ-ASEAN. Το σίγουρο είναι ότι κάτι κινείται στην περιοχή, η οποία αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για την παγκόσμια οικονομία.
