Από την έντυπη έκδοση της Ναυτεμπορικής
Δανάη Αλεξάκη • dalexaki@naftemporiki.gr
Η «σιωπή των αμνών» αναμένεται να επισύρει εκκωφαντικό ευρωπαϊκό καταλογισμό, χωρίς ωστόσο κανείς να μπορεί να γνωρίζει το ύψος του προστίμου που θα επιβληθεί.
Ο «φάκελος» για τις παράνομες αγροτικές επιδοτήσεις παραμένει ανοιχτός και η έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας σε εξέλιξη, με τις εκτιμήσεις να τοποθετούν το επικείμενο πρόστιμο πέραν του 1 δισ. ευρώ, ωστόσο τα πάντα θα εξαρτηθούν από το εύρος των παρατυπιών που θα εντοπιστούν.
Η διαδικασία που ακολουθεί η Κομισιόν είναι συγκεκριμένη κάθε φορά που γίνονται έλεγχοι στον τρόπο εφαρμογής των μέτρων που ορίζει η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) στα κράτη-μέλη.
Μέχρι στιγμής οι καταλογισμοί που βαραίνουν την Ελλάδα αφορούν κυρίως «δημοσιονομικές διορθώσεις», όπως, για παράδειγμα, το διοικητικό πρόστιμο των 415 εκατ. ευρώ, το οποίο επιβλήθηκε πρόσφατα, και αφορά διοικητικές κυρώσεις που σχετίζονται με κακοδιαχείριση και ελλιπείς ελέγχους την περίοδο 2016-2023, χωρίς τεκμήριο δόλου και επιβαρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό.
Πώς καταλογίζονται
Οι δημοσιονομικές διορθώσεις προκύπτουν όταν κατά τη διάρκεια ελέγχου παρατηρηθεί ότι υπάρχει κάποια αναντιστοιχία με τα όσα ορίζουν τα μέτρα της ΚΑΠ.
Για παράδειγμα, εάν εντοπιστεί πρόβλημα στο μέτρο 13, δηλαδή στο μέτρο που αφορά την καταβολή συνδεδεμένων ενισχύσεων (μορφή στήριξης της ΚΑΠ που παρέχεται σε παραγωγούς για συγκεκριμένους τομείς ή προϊόντα, με στόχο τη διατήρηση της παραγωγής και της απασχόλησης) η οποία διαπιστώνεται ότι οφείλεται σε αδυναμία του διοικητικού μηχανισμού, τότε η Ε.Ε. επιβάλλει πρόστιμο το οποίο είθισται να κυμαίνεται από 5% και πάνω επί του συνολικού ύψους του εκάστοτε μέτρου – εν προκειμένω το μέτρο για τις συνδεδεμένες ενισχύσεις στη νέα προγραμματική περίοδο ανέρχεται αθροιστικά σε 1,9 δισ. ευρώ.
Το εν λόγω πρόστιμο δεν είναι ονομαστικό, αλλά επιβάλλεται στο κράτος-μέλος.
Στις περιπτώσεις που εντοπιστεί παράτυπη καταβολή ενίσχυσης σε συγκεκριμένο ΑΦΜ επιχείρησης, αγρότη, συνεταιρισμού, τότε το πρόστιμο και η ανάκτηση των ποσών ενίσχυσης επιβάλλεται ονομαστικά. Εάν δεν πληρώσουν τον καταλογισμό οι υπόχρεοι, τότε ενδέχεται να κληθεί η χώρα να τον καλύψει.
Ωστόσο, υπάρχει σαφής διαχωρισμός ανάμεσα στα διοικητικά πρόστιμα και στα πρόστιμα στις περιπτώσεις απάτης. Τα πρώτα τα πληρώνει το κράτος, τα δεύτερα επιστρέφονται από όσους καταδικαστούν.
Η δικογραφία 3.000 σελίδων που έχει συντάξει η Ευρωπαία γενική εισαγγελέας Λάουρα Κοβέσι αφορά πράξεις απάτης και οργανωμένες πρακτικές παραπλάνησης του αρμόδιου Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΟΠΕΚΕΠΕ).
Θα ανακτηθούν;
Κρίσιμο ερώτημα παραμένει πώς θα ανακτηθούν τα ποσά των παράνομων επιδοτήσεων, καθώς φέρεται ότι μεγάλο μέρος αυτών καταβλήθηκαν σε άτομα που δεν ήταν κατά κύριο επάγγελμα αγρότες ή δεν κατείχαν καλλιέργειες και ζωικό κεφάλαιο που δικαιολογεί την ένταξή τους σε καθεστώς ενίσχυσης.
Το υπό επεξεργασία σύστημα ανακτήσεων που σχεδιάζει η κυβέρνηση, μέσα από την υπό σύσταση ειδική ομάδα στην οποία θα συμμετέχουν όλοι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί όπως η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων και η οικονομική αστυνομία, θα προβλέπει ότι όσοι εντοπιστούν να έχουν λάβει παράτυπα επιδοτήσεις θα κληθούν να τις επιστρέψουν εντόκως. Οι ΑΦΜ που θα εντοπιστούν θα κληθούν να επιστρέψουν το ποσό στο ελληνικό Δημόσιο προσαυξημένο.
Όπως έχει ήδη αναφέρει η «Ν», για την ανάκτηση ενεργοποιείται το άρθρο 30 του Εκτελεστικού Κανονισμού 2022/128, το οποίο προβλέπει ότι «για κάθε αχρεωστήτως καταβληθέν ποσό ως επακόλουθο παρατυπίας ή αμέλειας, τα κράτη μέλη θεσπίζουν σύστημα που διασφαλίζει την υποβολή αίτησης ανάκτησης από τους δικαιούχους εντός εύλογου χρονικού διαστήματος αφότου παραληφθεί από τον οργανισμό πληρωμών ή τον αρμόδιο για την ανάκτηση φορέα, κατά περίπτωση, έκθεση ελέγχου ή ανάλογο έγγραφο όπου διαπιστώνεται ότι έχει διαπραχθεί παρατυπία».
Τα κράτη-μέλη θέτουν σε εφαρμογή σύστημα που εξασφαλίζει ότι οι διαδικασίες ανάκτησης, συμπεριλαμβανομένων του υπολογισμού των τόκων του συμψηφισμού και της αναγκαστικής εκτέλεσης των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών, δρομολογούνται και παρακολουθούνται εγκαίρως.
Διασφαλίζεται η παρακολούθηση μιας οφειλής σύμφωνα με την εφαρμοστέα εθνική διαδικασία ανάκτησης και τα ανακτηθέντα ποσά επιστρέφονται στα ταμεία εν ευθέτω χρόνω.
Ουδείς τα επέστρεψε
Μέχρι στιγμής δεν έχει ζητηθεί ποτέ από τον αγροτικό κόσμο να επιστρέψει ενισχύσεις. Σε υποθέσεις που έχουν τελεσιδικήσει, όπως για παράδειγμα τα πακέτα Χατζηγάκη, Μωραΐτη – Κοσκινά, φέρεται ότι επιτεύχθηκε συμψηφισμός με τα κονδύλια στήριξης που δόθηκαν από την Κομισιόν κατά τη διάρκεια της κρίσης Covid-19. Να επισημανθεί ότι τα πρόστιμα αυτά αφορούσαν παράνομες κρατικές ενισχύσεις, δηλαδή η Επιτροπή έκρινε τότε ότι κακώς δόθηκαν κάποια ποσά ως επιδότηση σε αγρότες και συνεταιρισμούς και αυτό δημιούργησε στρεβλώσεις σε όρους ανταγωνισμού με άλλα κράτη-μέλη.
Ενδεικτικά αναφέρεται το «πακέτο Χατζηγάκη», δηλαδή αποζημιώσεις ύψους 37 εκατ. ευρώ το 2008 και 387 εκατ. ευρώ το 2009 που καταβλήθηκαν σε περισσότερους από 660 χιλιάδες αγρότες μέσω του οργανισμού Ελληνικών Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΕΛΓΑ) οι οποίες κρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ότι συνιστούν μη συμβατή με την ευρωπαϊκή νομοθεσία κρατική ενίσχυση.
Ο επικαιροποιημένος ακριβής αριθμός των αγροτών και το ακριβές ύψος των ανακτήσεων που κλήθηκε η χώρα να καταβάλει δεν έχει δημοσιοποιηθεί. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι την περίοδο 2016 είχε μειωθεί στα 215 εκατ. ευρώ από 421 εκατ. ευρώ (το καθαρό ποσό ανακτήσεων ανέρχεται σε περίπου σε 320 εκατ. ευρώ – 290 εκατ. ευρώ και 30 εκατ. ευρώ τόκοι), καθώς στις διαπραγματεύσεις με την Κομισιόν χρησιμοποιήθηκαν διάφορα εργαλεία, όπως το δικαίωμα χρήσης ποσού άνω των 100 εκατ. ευρώ του κανονισμού για ενισχύσεις ήσσονος σημασίας (de minimis), ενώ στο μεταξύ εξαιρέθηκαν και όσοι παραγωγοί είχαν αποβιώσει.
