Κάθε 19η Μαΐου, η ψυχή του Ποντιακού Ελληνισμού στέκεται σιωπηλή, με δάκρυα για τα 353.000 αδικοχαμένα αδέλφια που έπεσαν θύματα της Γενοκτονίας των Ποντίων. Είναι μια μέρα που οι μνήμες από τις σφαγές, τις πορείες θανάτου και την εξορία ζωντανεύουν, υπενθυμίζοντας τον ανείπωτο πόνο ενός λαού που ξεριζώθηκε βίαια από τη γη του Πόντου. Από το 1916 έως το 1923, οι Νεότουρκοι και το Κεμαλικό καθεστώς έγραψαν με αίμα μια από τις πιο τραγικές σελίδες της ιστορίας, σβήνοντας ολόκληρες γενιές και έναν πολιτισμό αιώνων. Σήμερα, οι απόγονοι των επιζώντων κρατούν τη φλόγα της μνήμης αναμμένη, τιμώντας τα θύματα και διεκδικώντας δικαιοσύνη με ακλόνητη περηφάνια και δύναμη.
Μια ιστορία αίματος και αντοχής
Οι Πόντιοι, με παρουσία στον Εύξεινο Πόντο από τον 8ο αιώνα π.Χ., ύφαιναν έναν πλούσιο πολιτισμό με τη γλώσσα, τη μουσική και την πίστη τους. Όμως, η άνοδος του τουρκικού εθνικισμού στις αρχές του 20ού αιώνα έφερε την καταστροφή. Από το 1914, οι Νεότουρκοι και αργότερα ο Μουσταφά Κεμάλ εξαπέλυσαν μια συστηματική εκστρατεία εξόντωσης: μαζικές σφαγές, εκτοπισμοί, πορείες θανάτου στην έρημο της Ανατολίας, βιασμοί και καταστροφή πολιτιστικής κληρονομιάς. Χωριά κάηκαν, εκκλησίες βεβηλώθηκαν, και ολόκληρες κοινότητες εξαφανίστηκαν. Η αποβίβαση του Κεμάλ στη Σαμψούντα στις 19 Μαΐου 1919 σηματοδότησε την κλιμάκωση αυτής της φρίκης, με τη δεύτερη και πιο βίαιη φάση της γενοκτονίας.
Περίπου 700.000 Πόντιοι ζούσαν στον Πόντο πριν από τη γενοκτονία. Οι μισοί εξοντώθηκαν, ενώ οι επιζώντες ξεριζώθηκαν, φτάνοντας ως πρόσφυγες στην Ελλάδα, τη Ρωσία ή τη Γεωργία κατά την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923. Η γενοκτονία δεν στόχευσε μόνο ζωές αλλά και την ίδια την ταυτότητα του Ποντιακού Ελληνισμού: χωριά ισοπεδώθηκαν, εκκλησίες βεβηλώθηκαν, και η ιστορία ενός λαού κινδύνεψε να σβήσει.
Η μνήμη ως χρέος
Η Ελλάδα αναγνώρισε τη Γενοκτονία των Ποντίων το 1994, καθιερώνοντας την 19η Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης, χάρη σε αγωνιστές όπως ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης. Το 2007, η Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών αναγνώρισε το έγκλημα, ενώ η Αρμενία ακολούθησε το 2015. Παρά την πρόοδο, η Τουρκία εξακολουθεί να αρνείται τη γενοκτονία, διαστρεβλώνοντας την ιστορία και εμποδίζοντας τη διεθνή αναγνώριση. Η μνήμη, ωστόσο, παραμένει ζωντανή μέσα από τις εκδηλώσεις Ποντιακών συλλόγων, τις πορείες, τις τελετές και τις ιστορίες που περνούν από γενιά σε γενιά.
Η 19η Μαΐου δεν είναι μόνο μέρα θρήνου αλλά και μέρα αγώνα. Οι Πόντιοι, παρά την τραγωδία, κράτησαν την ταυτότητά τους ζωντανή, φέρνοντας μαζί τους τη γλώσσα, τη λύρα και τις παραδόσεις τους. Η ποντιακή μουσική και οι χοροί είναι σύμβολα ανθεκτικότητας ενός λαού που δεν υπέκυψε. Η διεθνής αναγνώριση της γενοκτονίας, μαζί με εκείνη των Αρμενίων και Ασσυρίων, παραμένει ανοιχτό ζήτημα. Η ΕΕ καλείται να πιέσει την Τουρκία για την αποδοχή της ιστορικής αλήθειας, ως βήμα προς τη συμφιλίωση και την αποτροπή μελλοντικών εγκλημάτων.
Οι ιστορίες των προγιαγιάδων που διέσχισαν την Ανατολία με τα παιδιά τους, μόνο για να φτάσουν μόνες, είναι οδυνηρά μνημεία της γενοκτονίας. Η 19η Μαΐου μας καλεί να τιμήσουμε τα 353.000 θύματα όχι μόνο με δάκρυα αλλά με δράση. Από την Πλατεία Συντάγματος έως τη διασπορά, ο Ποντιακός Ελληνισμός φωνάζει: Δεν ξεχνάμε. Ας μετατρέψουμε τη μνήμη σε δέσμευση για δικαιοσύνη, για έναν κόσμο όπου τέτοιες φρικαλεότητες δεν θα επαναληφθούν ποτέ ξανά.
