Στην ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, ο Αρχίδαμος Β΄, βασιλιάς της Σπάρτης από το 469 π.Χ. έως το 427 π.Χ., πιστώνεται ίσως με την πιο επιτυχημένη «πρόβλεψη» σεισμού. Το «πρόβλεψη» βρίσκεται σε εισαγωγικά, καθώς πιθανότατα πρόκειται για προαίσθημα που βασίστηκε σε ενδείξεις και γεγονότα, παρά για επιστημονική πρόβλεψη. Ωστόσο, η δράση του έδειξε ότι είχε δίκιο και έσωσε πολλούς από την καταστροφή.
Το έτος 464 π.Χ., το τέταρτο έτος της βασιλείας του, η Σπάρτη βρισκόταν σε κρίση. Σεισμοί είχαν ήδη προκαλέσει μεγάλες καταστροφές, και ο Αρχίδαμος, πεπεισμένος ότι κάτι ακόμα χειρότερο επρόκειτο να συμβεί, αποφάσισε να προστατεύσει τον πληθυσμό και τον στρατό της πόλης. Στην αρχαία Σπάρτη, ο πληθυσμός και ο στρατός ήταν σχεδόν ταυτόσημοι, καθώς κάθε πολίτης ήταν και πολεμιστής.
Όπως διηγούνται οι πηγές, το μεγαλύτερο πρόβλημα του Αρχίδαμου δεν ήταν ο σεισμός, αλλά η ατρόμητη φύση των Σπαρτιατών. Οι πολίτες του δεν φοβόντουσαν εύκολα, και σίγουρα δεν έπρεπε να δείχνουν φόβο. Για να τους πείσει να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, ο Αρχίδαμος κατέφυγε σε ένα έξυπνο τέχνασμα: «έστησε» μια πολεμική απειλή. Ανακοίνωσε ότι ο εχθρός ετοιμαζόταν να επιτεθεί, και οι Σπαρτιάτες, πιστεύοντας τον, έσπευσαν να οπλιστούν και να στρατοπεδεύσουν στην ύπαιθρο.
Η κίνηση του Αρχίδαμου αποδείχθηκε σωτήρια. Ο σεισμός έπληξε τη Σπάρτη με μεγάλη δύναμη, προκαλώντας τεράστιες καταστροφές. Ωστόσο, οι Σπαρτιάτες βρίσκονταν έξω από τα σπίτια τους, με τα όπλα στα χέρια και τον ουρανό πάνω από τα κεφάλια τους, γλιτώνοντας από τον θάνατο.
Οι αρχαίες πηγές μιλούν
Το περιστατικό αυτό καταγράφεται κυρίως από δύο αρχαίες πηγές: τον Πλούταρχο και τον Διόδωρο Σικελιώτη.
Ο Πλούταρχος αναφέρει:
«Όταν ο Αρχίδαμος, ο γιος του Ζευξίδαμου, βρισκόταν στο τέταρτο έτος της βασιλείας του, συνέβη ένας σεισμός, ο μεγαλύτερος από όλους όσους είχαν συμβεί μέχρι τότε. Η Σπάρτη βυθίστηκε σε χάσματα, ο Ταΰγετος κουνήθηκε, και οι περισσότερες οικίες κατέρρευσαν. Μόνο πέντε σπίτια έμειναν όρθια. Ο Αρχίδαμος, καταλαβαίνοντας τον επικείμενο κίνδυνο, διέταξε να ηχηθεί η σάλπιγγα, όπως όταν ερχόταν ο εχθρός, και κάλεσε τους πολίτες να συγκεντρωθούν έξω με τα όπλα τους. Αυτή η κίνηση έσωσε τη Σπάρτη».
Ο Διόδωρος Σικελιώτης προσθέτει:
«Οι Σπαρτιάτες υπέστησαν μια τεράστια καταστροφή από τους σεισμούς, με πάνω από είκοσι χιλιάδες νεκρούς. Ο Αρχίδαμος, με τη διορατικότητά του, ήταν ο πρώτος που άρπαξε τα όπλα του και οδήγησε τους πολίτες στην ύπαιθρο, σώζοντας πολλούς από τον θάνατο. Αργότερα, οργάνωσε τους επιζώντες σε στρατό για να αντιμετωπίσει τους επαναστάτες Είλωτες και Μεσσήνιους, που επιτέθηκαν εκμεταλλευόμενοι την αδυναμία της Σπάρτης».
Η προσωπική ζωή του Αρχίδαμου
Ο Αρχίδαμος βασίλευσε για περίπου 42 χρόνια και παντρεύτηκε δύο γυναίκες. Η πρώτη του σύζυγος ήταν η Λαμπιδώ, με την οποία απέκτησε τον γιο του, Άγη. Ωστόσο, ο δεύτερος γάμος του με την Ευπωλία προκάλεσε σκάνδαλο. Η Ευπωλία, μικρόσωμη και κοντή, θεωρήθηκε ανεπιθύμητη από τους Εφόρους της Σπάρτης, οι οποίοι φοβόντουσαν ότι από αυτήν τη σύνδεση θα γεννιόντουσαν «βασιλάκια» και όχι βασιλείς. Ο Αρχίδαμος τους αγνόησε και παντρεύτηκε την Ευπωλία, παρά το πρόστιμο που του επέβαλαν. Από αυτόν τον γάμο γεννήθηκε ο Αγησίλαος, που αργότερα έγινε ένας από τους σημαντικότερους βασιλιάδες της Σπάρτης.
Η ιστορία του Αρχίδαμου Β΄ είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα κεφάλαια της σπαρτιατικής ιστορίας, που δείχνει όχι μόνο τη στρατηγική του ευφυΐα, αλλά και την ανθρώπινη πλευρά ενός ηγέτη που έσωσε τη πόλη του από την καταστροφή.
Πληροφορίες από Ναυτεμπορική
