Κωνσταντινούπολη, 14 Αυγούστου 1896: Αρμένιοι αγωνιστές καταλαμβάνουν την Οθωμανική Τράπεζα – Μια συμβολική αλλά αιματηρή κίνηση

Στις 14 Αυγούστου του 1896 Αρμένιοι αγωνιστές εισβάλλουν στη μεγαλύτερη τράπεζα της Κωνσταντινούπολης για να προσελκύσουν την προσοχή του διεθνούς παράγοντα στο Αρμενικό Ζήτημα. Η κατάληψη της Οθωμανικής Τράπεζας (Banque Ottoman), του μεγαλύτερου οικονομικού κέντρου της Ανατολικής Μεσογείου, οργανώθηκε από την κεντρική επιτροπή της Αρμενικής Επαναστατικής Ομοσπονδίας (Τασνακτσουτιούν) και ήταν μια μείζων πολιτική πράξη που σκοπό είχε να αναγκάσει τις Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Ρωσία και Γαλλία) να παρέμβουν δυναμικά.

Η προετοιμασία και ο σχεδιασμός είχαν ξεκινήσει από τις αρχές του καλοκαιριού.

Στις 14 Αυγούστου, στις 12 το μεσημέρι, μια ομάδα 26 Αρμένιων αγωνιστών υπό την ηγεσία των Αρμέν Καρό, Παπκέν Σιουνί και Χάικ (Χρατς) Τιριακιάν επιτέθηκαν στην τράπεζα. Σε ανταλλαγή πυροβολισμών κατά την εισβολή στο κτήριο, ο Σιουνί πέφτει νεκρός μαζί με έναν άλλο σύντροφό του, ενώ άλλοι οκτώ τραυματίζονται. Παρ’ όλα αυτά επιτυγχάνεται η κατάληψη, η οποία διαρκεί μέχρι το πρωί της 15ης Αυγούστου.

Με μεσολάβηση των τριών Μεγάλων Δυνάμεων οι Αρμένιοι αγωνιστές αποχώρησαν αφού απέκρουσαν δύο επιθέσεις των τουρκικών Αρχών.

Οι απώλειές τους ήταν τέσσερις νεκροί και πέντε σοβαρά τραυματίες. Δεν είχαν πειράξει κανέναν από το προσωπικό της τράπεζας και δεν έλειπε ούτε μία λίρα από τα ταμεία. Ταυτόχρονα, άλλες ομάδες χτύπησαν στρατιωτικά κτήρια και στρατόπεδα, ενώ μέλη του κόμματος επέδωσαν υπόμνημα στις ευρωπαϊκές πρεσβείες με το οποίο ζητούσαν μια σειρά από μεταρρυθμίσεις στην τουρκοκρατούμενη Αρμενία.

Οι επιζώντες καταληψίες, όπως είχε συμφωνηθεί με τους πρέσβεις, απελάθηκαν στη Μασσαλία.

Το κύμα της μεγάλης σφαγής

Το χτύπημα των Αρμένιων αγωνιστών στην τράπεζα δεν ήταν χωρίς τίμημα. Πέραν των τεσσάρων που σκοτώθηκαν επιτόπου, πολλοί ακόμα αθώοι Αρμένιοι έχυσαν το αίμα τους όταν οι Τούρκοι εξαπέλυσαν μεγάλο κύμα σφαγών στην Πόλη αλλά και στα περίχωρά της, σε αντίποινα για την επίθεση.

Ο ανταποκριτής της εφημερίδας Ακρόπολις, στο φύλλο της 16ης Αυγούστου εξέφραζε την πεποίθηση ότι οι σφαγές ήταν οργανωμένο σχέδιο της τουρκικής κυβέρνησης.

Η νεαρή τότε Αγγλίδα Ντορίνα Νιβ, η οποία διέμενε στο Κανδιλί και υπήρξε αυτόπτης μάρτυς των διωγμών των Αρμενίων στο παραλιακό αυτό προάστιο, περιέγραψε τα γεγονότα στο αυτοβιογραφικό βιβλίο της Είκοσι έξι χρόνια στο Βόσπορο:

«Ορδές ατάκτων Οθωμανών επί τω φρικτώ έργω»

Ομάδες μουσουλμάνων εμφανίστηκαν ταυτόχρονα και οι Αρμένιοι σφαγιάζονταν από μια ορδή βασιβουζούκων, άγριων ανθρώπων από τη Μικρά Ασία, που ήταν σε ετοιμότητα για μια τέτοια περίσταση. Επικεφαλής των συμμοριών ήταν σοφτάδες και αξιωματικοί της αστυνομίας, ενώ οι παρευρισκόμενοι στρατιώτες απλώς παρατηρούσαν και πότε πότε έριχναν κάποιον πυροβολισμό στον αέρα…

Οι σφαγές στην Κωνσταντινούπολη υπήρξαν αφορμή να εκδηλωθεί ένα μεγάλο κύμα συμπάθειας του ελληνισμού προς τους Αρμενίους.

Ο ελληνικός Τύπος ανά τον κόσμο παρουσίασε λεπτομερώς τα συμβάντα.

Οι δημοσιεύσεις, οι περιγραφές και οι καταγγελίες ήταν πολλές. Η συμπαράσταση προς τους διωκόμενους Αρμενίους είχε την κορυφαία έκφανσή της στο χώρο του μικρού και φτωχού ελληνικού κράτους την ώρα που άλλα κράτη (Ρωσία, Σερβία, Ρουμανία) αρνήθηκαν να δεχθούν Αρμένιους πρόσφυγες.

Η Ελλάδα υποδέχεται τους πρόσφυγες

Η ελληνική κυβέρνηση δέχθηκε ανεπιφύλαχτα τους περίπου 12.000 Αρμένιους πρόσφυγες που κατέφυγαν στην Ελλάδα. H κυβέρνηση του Θεόδωρου Δηλιγιάννη, που έως τότε ακολουθούσε ανεκτική πολιτική έναντι της Τουρκίας ενδίδοντας συχνά σε απαιτήσεις της ή υποβαθμίζοντας τις προερχόμενες από αυτήν προκλήσεις, άνοιξε διάπλατα τα σύνορα της χώρας στους δεινοπαθούντες πρόσφυγες, παραβαίνοντας μία από τις βασικές αρχές της πολιτικής της.

Η συμπαράσταση από τους Αθηναίους ήταν αθρόα. Η κορυφαία ηθοποιός Ευαγγελία Παρασκευοπούλου έδωσε ειδική παράσταση και διέθεσε όλες τις εισπράξεις υπέρ των δεινοπαθούντων Αρμενίων. Ο Τύπος της εποχής έγραψε:

«Οι ε­νταύ­θα Αρ­μέ­νιοι – Μί­α ευερ­γε­τι­κή πα­ρά­στα­σις»

Πε­ρί των ε­νταύ­θα προ­σφυ­γό­ντων Αρ­με­νί­ων, οί­τι­νες πολ­λα­πλα­σιά­ζο­νται α­πό τι­νός, ε­λή­φθη πρό­νοια να μη α­πο­στα­λώ­σι προς ερ­γα­σί­αν εις Βό­λον και Λάρισ­σαν, ε­πει­δή ε­κεί είναι Τούρ­κοι και ή­το δυ­να­τόν να συμ­βώ­σιν α­πρό­ο­πτα. Εις την Πε­λο­πόν­νη­σον και τας νή­σους δύ­να­νται ού­τοι να με­τα­βώ­σιν ε­ξευρί­σκο­ντες ερ­γα­σί­αν, κα­θώς και εν Α­θή­ναις, εί­τε ως φύ­λα­κες οι­κιών εί­τε ως α­χθο­φό­ροι ή και ως τε­χνί­ται.

Χά­ριν της δια­τρο­φής αυτών, μέ­χρις ό­ταν ευ­ρε­θή ερ­γα­σί­α, α­πε­φα­σί­σθη ό­πως δο­θή εν τω θε­ά­τρω των «Ποι­κί­λων» την ε­σπέ­ραν της προ­σε­χούς Πα­ρα­σκευ­ής, ευερ­γε­τι­κή πα­ρά­στα­σις υ­πό του θιά­σου της κ. Πα­ρα­σκευο­πού­λου. Ελ­πί­ζε­ται ό­τι ο κό­σμος θα συρ­ρεύ­ση α­θρόως, υ­πο­στη­ρί­ζων δυ­στυχείς κα­τα­διω­κό­με­νους χρι­στια­νούς. 

Ε­φη­με­ρίς, 10 Σε­πτεμ­βρί­ου 1896

Στα γεγονότα της 14ης Αυγούστου 1896 βασίστηκε και η ταινία του Ελίας Καζάν America-America.

• Με πληροφορίες από το περ. Αρμενικά, το armenika.gr και το armeniangenocide100.gr.