Η ανθρωπότητα παλεύει με το στέλεχος Δέλτα του κορωνοϊού που εξαπλώνεται ταχύτερα από το αρχικό στέλεχος του SARS-CoV-2 που εντοπίστηκε στην Ουχάν της Κίνας.
Οι επιστήμονες επιχειρούν να προβλέψουν, σύμφωνα με τη θεωρία της Εξέλιξης, πως η μετάλλαξη Δέλτα (μέχρι πρότινος γνωστή ως «ινδική μετάλλαξη») θα επηρεάσει την πορεία της πανδημίας.
Η διαδικασία της εξέλιξη είναι αποτέλεσμα τυχαίων μεταλλάξεων («λαθών») στο γονιδίωμα, στην περίπτωση του κορωνοϊού, κατά την διαδικασία του πολλαπλασιασμού του. Κάποιες από τις τυχαίες μεταλλάξεις έχουν όφελος για τον ιό: τα αντίγραφα των καλών γονιδίων του είναι πιθανότερο να επιβιώσουν κατά τη διαδικασία της φυσικής επιλογής.
Τα νέα στελέχη του ιού μπορούν επίσης να εξελιχθούν περισσότερο μέσω του λεγόμενου «ανασυνδυασμού» δηλαδή όταν οι ιοί επιλέγουν γονίδια από άλλους ιούς ή ακόμα και από τους ξενιστές τους.
Γενικά, σύμφωνα με τη θεωρία της Εξέλιξης θα πρέπει να περιμένουμε να ευνοηθούν τα νέα στελέχη του ιού οδηγώντας σε νέες επιδημικές εξάρσεις με πολλά κρούσματα σε λίγο χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι ο κορωνοϊός θα γίνει πιο μεταδοτικός, καθώς ένα μολυσμένο άτομο θα μπορεί να μεταδώσει τον ιό σε περισσότερους ανθρώπους και έτσι τα επόμενα στελέχη του SARS-CoV-2 θα έχουν υψηλότερο ρυθμό αναπαραγωγής (τιμή R). Επίσης μπορεί να συντομεύσει η περίοδος του χρόνου που χρειάζεται κάποιος να μολυνθεί και να μολύνει άλλους.
Αυτά, όπως μπορεί κανείς να αντιληφθεί, λειτουργούν υπέρ του ιού και κατά του ξενιστή του, δηλαδή του ανθρώπου.
Και στην περίπτωση της μετάλλαξης Δέλτα έχουν ήδη συμβεί και τα δύο: το στέλεχος της Ουχάν είχε R 2-3 ενώ το Δέλτα 5-6, δηλαδή κάποιος που έχει μολυνθεί με αυτήν μπορεί να μολύνει διπλάσιο αριθμό ατόμων, συγκριτικά με την πρώτη φάση της επιδημίας στην αρχές του 2020. Επίσης έχει διαπιστωθεί ότι η μετάλλαξη Δέλτα μεταδίδεται πολύ γρήγορα μεταξύ των ανθρώπων. Κι αυτό μπορεί εν μέρει να αποδοθεί στο ιικό φορτίο που παράγει στον οργανισμό στο συγκεκριμένο στέλεχος του SARS-CoV-2. Όσο μεγαλύτερο το ιικό φορτίο, τόσο ευκολότερα μεταδίδεται ο κορωνοϊός ακόμα και σε ανοιχτούς χώρους χωρίς άμεση επαφή.
Πως επηρεάζουν τα εμβόλια την εξέλιξη του κορωνοϊού
Τα εμβόλια για την πρόληψη της λοίμωξης COVID-19 είναι σχεδιασμένα να προστατεύουν από το αρχικό στέλεχος της Ουχάν, ενώ είναι λιγότερο αποτελεσματικά έναντι της μετάλλαξης Δέλτα.
Σύμφωνα με την θεωρία της Εξέλιξης, τα στελέχη του κορωνοϊού που μπορούν να ξεφύγουν από τα εμβόλια έχουν εξελικτικό πλεονέκτημα. Άρα λοιπόν θα πρέπει να περιμένουν να γίνει μάχη «σώμα με σώμα» μεταξύ του ιού και των φαρμακευτικών εταιρειών με τις δεύτερες να τρέχουν να βρεθούν ένα βήμα πιο μπροστά από αυτόν. Στο πλαίσιο αυτό γίνεται και η όλη συζήτηση για την τρίτη/ενισχυτική δόση των εμβολίων που θα είναι σχεδιασμένη να μπορεί να αντιμετωπίσει τα νέα μεταλλαγμένα στελέχη – όπως συμβαίνει κάθε χρόνο με το εμβόλιο για την εποχική γρίπη.
Τα εμβόλια κατά της COVID-19 μειώνουν επίσης την πιθανότητα μετάδοσης του ιού στους γύρω μας, αλλά δεν το επιτυγχάνουν στο 100%. Κι αυτό διότι, γίνεται ένα «παζάρι» μεταξύ μεταδοτικότητας και μολυσματικότητας (πόσο άρρωστος είναι κάποιος) στους περισσότερους μικροοργανισμούς που προκαλούν ασθένειες. Αυτό συμβαίνει επειδή χρειάζεται να υπάρχει ένα συγκεκριμένο ιικό φορτίο για να μπορεί να μεταδοθεί ένας ιός.
Αν τα εμβόλια δεν είναι 100% αποτελεσματικά στην πρόληψη της μετάδοσης, μπορούμε να αναμένουμε μια μετατόπιση του «παζαρέματος» υπέρ της μεγαλύτερης μολυσματικότητας. Με άλλα λόγια, μια παρενέργεια του ιού που μπορεί να μεταδοθεί από εμβολιασμένα άτομα, με την πάροδο του χρόνου είναι σύμφωνα με τη θεωρία της Εξέλιξης ότι θα γίνει πιο επιβλαβής για τους μη εμβολιασμένους.
Μήπως έρχονται νέες μεταλλάξεις;
Μεσοπρόθεσμα είναι πιθανόν η εξελικτική διαδικασία να «καλοκουρδίσει» τον κορωνοϊό:
– το R να συνεχίσει να αυξάνεται και περισσότεροι άνθρωποι θα μολύνονται
– να μειωθεί ο χρόνος που ένα άτομο θα μολύνει ένα άλλο
– τα νέα στελέχη θα κάνουν τα εμβόλια λιγότερο αποτελεσματικά.
Ωστόσο προς το παρόν οι επιστήμονες δεν μπορούν να προβλέψουν πόσο γρήγορα θα συμβούν όλα τα παραπάνω. Κάποιοι πάντως πιστεύουν ότι ήδη ο κορωνοϊός αγγίζει τα όρια των αντοχών του. Αλλά κανείς δε μπορεί ποτέ να είναι σίγουρος για τους «άσσους που μπορεί να κρύβει στο μανίκι του».
Η Επιστημονική Συμβουλευτική Επιτροπή Διαχείρισης Κρίσεων (SAGE) του Ηνωμένου Βασιλείου δηλώνει σχεδόν βέβαιη ότι θα υπάρξει «αντιγονική μετατόπιση», δηλαδή συσσώρευση μικρών μεταλλάξεων που θα οδηγήσουν τα υπάρχοντα εμβόλια να γίνουν λιγότερο αποτελεσματικά, οπότε οι ενισχυτικές δόσεις με τροποποιημένα εμβόλια θα είναι απαραίτητες. Στη συνέχεια, λέει ότι οι πιο δραματικές αλλαγές στον ιό («αντιγονική αλλαγή»), που μπορεί να συμβούν μέσω του ανασυνδυασμού με άλλους ανθρώπινους κορωνοϊούς, είναι μια «ρεαλιστική πιθανότητα». Αυτό θα απαιτούσε εκ βάθρων ανασχεδιασμό των εμβολίων.
Η SAGE πιστεύει επίσης ότι υπάρχει μια ρεαλιστική πιθανότητα «αντίστροφης ζωονόσου», που οδηγεί σε έναν ιό που μπορεί να είναι πιο παθογόνος (επιβλαβής) για τον άνθρωπο ή ικανός να αποφύγει τα υπάρχοντα εμβόλια. Αυτό θα ήταν ένα σενάριο όπου ο SARS-CoV-2 μολύνει τα ζώα, πριν περάσει ξανά στους ανθρώπους. Έχουμε ήδη δει τον SARS-CoV-2 να μολύνει μινκ, αιλουροειδή και τρωκτικά.
Ο κορωνοϊός θα γίνει πιο θανατηφόρος;
Οι παραλλαγές του SARS-CoV-2 που κάνουν τον ξενιστή να νοσήσει πιο σοβαρά είναι γενικά λιγότερο πιθανό να κυριαρχήσουν, διότι το πιθανότερο είναι ο ασθενής να πεθάνει ή να μπει σε καραντίνα κι έτσι ο ιός να μη μεταδοθεί σε άλλους.
Η SAGE θεωρεί ότι αυτή η διαδικασία είναι απίθανο να κάνει τον ιό να γίνει λιγότερο μολυσματικός βραχυπρόθεσμα, αλλά αυτό είναι μια ρεαλιστική πιθανότητα μακροπρόθεσμαπροσθέτει ότι υπάρχει μια ρεαλιστική πιθανότητα να εμφανιστούν πιο λοιμογόνα στελέχη μέσω του ανασυνδυασμού (κάτι που είναι γνωστό ότι κάνουν άλλοι κορωνοϊοί).
Η απάντηση λοιπόν σε αυτό το κρίσιμο ερώτημα είναι ότι πραγματικά δεν γνωρίζουμε αν ο ιός θα γίνει πιο θανατηφόρος με την πάροδο του χρόνου. Αλλά δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι ο κορωνοϊός έτσι ως δια μαγείας θα γίνει ακίνδυνος.
Μήπως τότε αλλάξει (εξελιχθεί) το ανθρώπινο είδος για να γλιτώσει από τον κορωνοϊό;
Η απάντηση δυστυχώς είναι «όχι». Οι άνθρωποι δεν αναπαράγονται αρκετά γρήγορα ούτε συσσωρεύουν αρκετές ευνοϊκές μεταλλάξεις για να είναι ένα βήμα μπροστά από τον ιό.
Ο ιός επίσης δεν σκοτώνει τους περισσότερους ανθρώπους που μολύνει. Μάλιστα σε χώρες με καλά υγειονομικά συστήματα, δεν σκοτώνει πολλούς ανθρώπους αναπαραγωγικής ηλικίας. Δεν υπάρχει λοιπόν «πίεση επιλογής» για τους ανθρώπους να μεταλλαχθούν για να παραμείνουν ένα βήμα μπροστά από τον ιό.
Μας περιμένουν και άλλες πανδημίες στο μέλλον; Σύμφωνα με την θεωρία της εξέλιξης ναι! Όσοι ιοί που κυρίως προσβάλλουν τα ζώα βρίσκουν τρόπο να περνάνε και στον ανθρώπινο οργανισμό -έχει ήδη συμβεί στο παρελθόν με τη γρίπη των πτηνών- οι πανδημίες θα είναι γεγονός.
